جلوه‌های مدارا در کلام و عمل امام کاظم (ع)

به گزارش شهرآرانیوز؛ همه ما درباره لزوم مدارا در برخورد با اطرافیانمان شنیده ایم. اینکه با دوستانمان با رفق و مدارا و نرمی برخورد کنیم، چندان سخت نیست؛ اما رفتار نیکو در برابر آنکه آزارمان داده است، بدون شک سخت و نیازمند تمرین بیشتر است. امام موسی کاظم (ع) یکی از تجلی‌های رفق و مدارا با دوستان و به ویژه دشمنانشان هستند.

مدارا در قرآن و سیره اهل بیت (ع)

حجت الاسلام مهدی شریعتی تبار استاد دانشگاه، حوزه و مدیر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی از جلوه‌های مدارا در زندگی این امام معصوم می‌گوید: یکی از فضائل اخلاقی در انسان، فضیلت رفق و مدارا است، به این معنی که با مردم با ملایمت و مدارا و گذشت برخورد کنیم. همه ائمه معصومین و اولیای خدا از این فضیلت بر خوردار بوده اند؛ اما در سیره امام کاظم (ع) این ویژگی از جلوه خاصی برخوردار است. از این رو مشهورترین لقب آن حضرت لقب کاظم است به معنی کسی که غیض و غضب خویش را حفظ می‌کند. فروخوردن خشم یا کظم غیض در آیه ۱۳۴ سوره آل عمران، یکی از فضیلت‌های نیکوکاران نام گرفته است و در روایات، رهایی از عذاب الهی و جلب رضایت خدا از جمله آثار آن ذکر شده است.

بنا به روایتی از امام رضا (ع) نیز مدارا یکی از خصلت‌های شایسته فرد مؤمن نامیده شده است. ایشان در این روایت این چنین گفته اند: مؤمن زمانی به کمال ایمان دست پیدا می‌کند که سه خصلت داشته باشد. یک خصلت از خدا، یک خصلت از پیامبر، یک خصلت از امامش. خصلتی که از خدا باید در زندگی داشته باشد عبارت است از اینکه راز خود و همچنین راز دیگران را برای دیگران افشا نکند و خصلتی که از پیامبر باید در زندگی داشته باشد، مدارا با مردم است و خصلتی که از امامش باید با خود داشته باشد، صبر و شکیبایی در برابر مشکلات است.

مدارا در کلام امام موسی کاظم (ع)

حجت الاسلام شریعتی تبار با اشاره به مدارا در کلام این امام بزرگوار می‌گوید: امام کاظم (ع) سخنی دارند درباره رفق و مدارا که می‌گویند:‌ای هشام بر تو باد مدارا و رفق، که مدارا و رفق با مردم برای انسان زمینه ساز برکت در زندگی است و در نقطه مقابل آن خشونت، شوم و برای انسان نکبت آور است. مدارا با مردم باعث آبادی شهر‌ها و بلاد شده و رزق انسان را زیاد می‌کند.

ایشان در ادامه گفته اند این سخن خداوند که فرمود: آیا جزای نیکی جز نیکی است، هم درباره مؤمن و هم درباره کافر جاری می‌شود و هر کسی که کار خیری نسبت به شما انجام داد، بر شما لازم است که مقابله به مثل کنید و کار خیر او را با کار پسندیده‌ای پاسخ بدهید. جبران کردن خوبی این گونه نیست که شما به همان میزانی که شخص به شما خوبی کرده است پاسخ بدهید؛ بلکه لازم است بیش از آن پاسخ بدهید، چون اگر مثل او عمل کنید این فضیلت از آن اوست، چون آغازگر بوده است؛ اما اگر آن عمل را کامل‌تر جواب بدهید، نشان دهنده فضیلتی در شماست.

مدارا در سیره عملی امام موسی کاظم (ع)

این پژوهشگر با عنوان اینکه جلوه مدارا تنها در گفتار امام نمود نداشت و در عمل ایشان هم مشهود بود، افزود: در سیره عملی ایشان نیز مواردی وجود دارد که می‌توان با مطالعه آن‌ها درس رفق و مدارا آموخت. به عنوان مثال زمان حیات ایشان فردی از فرزندان خلفا هر زمان با این امام گرامی مواجه می‌شد، به ساحت ایشان و پدرانشان اهانت می‌کرد و دوستان حضرت با مشاهده رفتار نادرست این افراد عصبانی شده و به حضرت پیشنهاد قتل او را دادند، اما امام موسی کاظم (ع) در پاسخ دوستانشان گفتند که او را به خود من واگذار کنید و روزی به مزرعه آن شخص برای دیدارش رفتند.

مرد با مشاهده ایشان از دور بنای گستاخی گذاشته و فریاد زدند که با اسبت وارد مزرعه من شده و به محصولم آسیب زده ای؛ این امام بزرگوار از اسب خود پیاده شدند و با روی گشاده به سمت مرد رفتند و توضیح دادند که نمی‌خواستند آسیبی به محصول او بزنند و پرسیدند که خسارتش چقدر می‌شود؟ مرد بی حساب و کتاب رقمی را بیان کرد. امام در ادامه دوباره پرسیدند که میزان کل محصول مزرعه تو چقدر است و مرد باز هم رقمی را اعلام کرد. ایشان تمام مبلغ را به مرد پرداختند و برای بیشتر شدن محصولش دعا کردند.

این دیدار و همچنین رفتار ایشان باعث شد که مرد پس از آن هر بار با امام موسی کاظم (ع) برخورد می‌کرد نه تنها به ایشان جسارت نمی‌کرد، بلکه این آیه را می‌خواند که «اللَّهُ أَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسَالَتَهُ، خدا بهتر می‌داند که در کجا رسالت خود را مقرر دارد.» و شهادت می‌داد که شما خانواده‌ای هستید که شایسته ولایت و جانشینی الهی هستید. اطرافیان امام از این ماجرا متعجب بودند و امام در پاسخ به ایشان یادآوری کردند که برخورد من بهتر بود یا آنچه شما پیشنهاد می‌دادید. حجت الاسلام شریعتی تبار در پایان افزود: این روایات همان نکته ایشان را یادآوری می‌کند که مدارا باعث برکت در حیات و زندگی ماست و می‌تواند به زندگی ما و اطرافیانمان برکت بدهد و احوال و اطرافمان را آباد کند.