درنگی بر جلوه قیام حسینی در ادبیات غیرشیعی

وحید حسینی | شهرآرانیوز - این دو بیت کوبنده، پاسخ امیر علی شیر نوایی به غزالی است:

ای که گفتی بر یزید و آل او لعنت مکن
زان که شاید حق تعالی کرده باشد رحمتش
آنچه با آل نبی کرد او، اگر بخشد خدای
هم ببخشاید مرا گر کرده باشم لعنتش

 گفته اند که علی شیر نوایی، شاعر و رجل اهل دانش و فرهنگ و سیاست دربار تیموری، صوفی بوده و نیز گفته اند که از اهل سنت است و اقوال گوناگون درباره کیش او وجود دارد. با این همه، ارادت او به سیدالشهدا (ع) و لعنت فرستادنش بر قاتل حضرت، یکی از مصداق‌های فراتر رفتن محبت حسین (ع) از حوزه مذهبی خاص است. به همین ترتیب، در طول تاریخ ادب، شاعران بسیاری از مذاهبی جز شیعه، امام سوم را ستوده اند و اشقیای کشنده او و قاتلان یارانش را لعن و نکوهش کرده اند. اینجاست که شیخ عطار می‌سراید:

کی کنند این کافران با این همه
کو محمد؟ کو علی؟ کو فاطمه؟
صد هزاران جان پاک انبیا
صف زده بینم به خاک کربلا
در تموز کربلا تشنه جگر
سر بریدندش، چه باشد زین بتر؟
با جگرگوشه پیمبر این کنند
وانگهی دعوی داد و دین کنند
کفر آید، هر که این را دین شمرد
قطع باد از بن زبانی کاین شمرد
هر که در رویی چنین آورد تیغ
لعنتم از حق بدو آید دریغ
و مولانا جلال الدین آواز سر می‌دهد که:
کجایید‌ای شهیدان خدایی
بلاجویان دشت کربلایی
کجایید‌ای سبک روحان عاشق
پرنده‌تر ز مرغان هوایی

ادبیات منظوم به ویژه ادب فارسی، ابیات زیبای شاعران دیگر مذاهب را در رثای پسر امیرمؤمنان کم به خود ندیده است، اما باید دانست که ادبیات داستانی منثور دیگران نیز اگرچه نه به اندازه شعر و نظم، به هر حال از توجه به حسین (ع) و قیامش غافل نبوده است. جرجی زیدان، نویسنده و تاریخ پژوه عرب مسیحی که آثار داستانی متعدد درباره تاریخ اسلام نگاشته، در کتاب فاجعه کربلا، به سراغ رخداد خونین سال ۶۱ هجری رفته تا تاریخی تکان دهنده را به جامه ادبیات داستانی بپوشاند.

همچنین در روزگار ما می‌توان از احمد تورگوت، نویسنده حنفی مذهب اهل ترکیه، یاد کرد که در آثاری داستانی از واقعه کربلا گفته است. در ایران دست کم دو کتاب «شهید عشق» و «اسیر عشق» از آثار عاشورایی او به فارسی درآمده و منتشر شده است.

این درنگ کوتاه، یادآوری این واقعیت و در نگاهی دقیق تر، این حقیقت است که عظمت حسین و راه حسین چنان نیرویی دارد که باور‌ها و مرز‌ها را درمی نوردد و هر انسان شریف و حساس به حق جویی و حق پویی را متأثر می‌سازد، به ویژه که این انسان به روح لطیف اهل قلم و هنر آراسته باشد.