مقدمات گناه غیبت در آیات قرآن

یکی از زیبایی‌های اسلام، دستورات اخلاقی دقیق آن است، آنجا که هر چیزی که آرامش فرد یا جامعه را خدشه دار کند در اسلام به دوری از آن دستور داده شده است و در این میان یکی از مواردی که خیلی در جامعه دینی مهم است، انس‌ها و الفت ها، همکاری‌ها و غمخواری‌ها و در یک کلام نزدیک هم بودن‌ها و یکی بودن‌ها در راستای رشد و پیشرفت است و هر چیزی که بخواهد به این موضوع صدمه بزند در این دین بزرگ از آن نهی شده است.

یکی از سوره‌های قرآن کریم که به سوره آداب و اخلاق معروف است، سوره مبارکه حجرات است که در این سوره دستورات متعددی در این راستا بیان شده است.

یکی از مواردی که در این سوره نورانی قرآن به آن پرداخته شده است و یک مسئله همه گیر در جامعه است؛ مسئله صفت مذموم غیبت است.

استادان اخلاق در جلسه‌های وعظ زیاد درباره این صفت نکوهیده و دوری از آن صحبت کرده اند، اما آنچه در این یادداشت کوتاه می‌خواهیم بیان کنیم، زمینه‌های این گناه بزرگ است، به سوره حجرات مراجعه کنید و اگر قصد تلاوت این سوره را هم ندارید، ترجمه آن را ببینید، در صفحه سوم این سوره، در آیه ۱۲، قرآن سه دستور مهم درباره چگونگی و نحوه ارتباط ما با دیگران در اجتماع بیان می‌کند، حتی اینکه چگونه درباره دیگران فکر کنیم، سه دستور پشت سرهم در این آیه آمده است، اول اینکه از گمان بد بردن نسبت به دیگران پرهیز کنید، دوم نهی از تجسس در کار دیگران و سوم نهی از غیبت کردن.

گاهی این سه مسئله جداگانه و بدون در نظر گرفتن رابطه منطقی آن‌ها به عنوان سه دستور اخلاقی مطرح شده است و حال آنکه در معارف قرآنی باید با تأمل در چینش کلمه‌ها و جمله‌ها و آیات و حکمت این چینش، پیوسته پی به معانی دیگر برد، در اینجا هم در واقع دو گناهی که اول از آن نهی شده است؛ مقدمه گناه غیبت در جامعه است، کسی که به خودش اجازه ندهد درباره دیگری گمان منفی داشته باشد و گمان‌های مثبت را جایگزین گمان‌های منفی و منفی بافی‌ها کند، هیچ گاه وارد مرحله تجسس در زندگی آن فرد برای یافتن اشتباهات و انحرافات احتمالی او نمی‌شود، اصل بر پرده پوشی است و اگر یکی از صفات بزرگ خداوند را ستارالعیوب بودن او می‌دانیم و دوست داریم که آن خدای ستارالعیوب گناهان و اشتباهات ما را در دنیا و آخرت بپوشاند ما نیز درباره دیگران باید چنین باشیم که گفته اند؛ خداوند می‌بیند و می‌پوشاند، اما مردم نمی‌بینند و فریاد می‌زنند.

روایات زیادی داریم که باید بهترین چیزی که می‌توانی درباره برادر دینی ات گمان کنی یا جمله معروفی که تا هفتاد توجیه باید برای کار کسی بیاوری و علتی بتراشی تا گمان بد را از دیگری دور کنی، یعنی هم خودت و در ذهن خودت این گمان بد را راه ندهی و هم در ارتباط با دیگران به آن‌ها کمک کنی از این گمان‌های بد که مقدمه گناه بزرگ غیبت است دور شوند و مرحله بعدی تجسس در عیوب دیگران است که فرمود بالاترین گناه تو آن است که در مواردی که خودت نیز مبتلا هستی، درباره دیگران عیب جویی کنی و فرمود کسی که پناه بر خدا دنبال افشای عیوب مؤمنی باشد خداوند در پی افشای انحرافات و اشتباهات و عیوب او خواهد بود که خلق، عیال ا... هستند و خداوند از مؤمنان دفاع می‌کند.

بحث درباره این موضوع مهم و مبتلابه بسیار است و روایات زیادی به جنبه‌های مختلف این گناه و زمینه‌های آن پرداخته اند که اشاره‌ای به آن‌ها شد و فرمود: العاقل یکفیه الاشاره. امیدوارم خداوند بزرگ توفیق ترک این گناه بزرگ را به همه ما عنایت بفرماید و جامعه ما را از این گناهانی که رشته‌های مهربانی را به شعله‌های کینه و نفرت و اصطکاک بدل می‌کند پاک کند.