بردباری و مدارا من‌ها را کوچک، ما‌ها را بزرگ و زندگی مشترک را پایدارتر می‌کند

معصومه متین‌نژاد | شهرآرانیوز - به‌نظرمی‌رسد موج‌های سینوسی را از روی اخلاق او الگوبرداری کرده‌اند؛ نه اینکه رفتارش تحمل‌ناپذیر باشد، نه! اما چیزی به‌اسم صبر و بردباری را نمی‌شناسد. در لحظه، هیجان بر منطقش غالب و شیرازه کار از دستش خارج می‌شود. همین مسئله به‌ظاهر ساده، بار‌ها زندگی مشترکش را تا مرز جدایی کشانده است. فرزانه را از دوران مدرسه می‌شناسم.

زمانی که باهم هم‌کلاسی بودیم هم همین اخلاق را داشت؛ سریع کم‌توقعی‌اش می‌شد و تلافی می‌کرد. چندروز پیش درباره این رفتارش کلی باهم صحبت کردیم، اما قانع نشد. تمام مدت تصور می‌کرد که قصد دارم او را متهم و از همسرش دفاع کنم. درنهایت مشاوری را به او معرفی کردم تا به‌عنوان نفر سوم و بی‌طرف بتواند از تجربیاتش کمک بگیرد.

خدا رحمت کند همه رفتگان را؛ پدربزرگم همیشه می‌گفت: «صبر و مدارای زن و شوهر به هم، نه فقط یک اصل در زندگی مشترک، که نشانه‌ای از ایمان آن‌هاست.» بعد هم حدیثی از امام‌رضا (ع) از کتاب «اصول کافی» روایت می‌کرد که تیر پایانی بود: «مؤمن، مؤمن حقیقى نباشد، مگر زمانى که سه خصلت و روش در او باشد؛ روشى از پروردگارش، روشى از پیغمبرش و روشى از ولى و امامش. روش پروردگارش نگهدارى راز خود است. روش پیغمبرش مدارا با مردم است و روش امامش صبرکردن در زمان تنگدستى و پریشان‌حالى.» موضوعی که اهمیت توجه به آن در زندگی مشترک، ما را هم بر آن داشت تا با کمک و راهنمایی دکتر زهره معینی، روان‌شناس و مشاور خانواده، در مجموعه گزارش‌هایی به آن بپردازیم.

صبر، سستی نیست

صبوربودن با سستی، بی‌اراده‌بودن و ناپایداری متفاوت است. بنابراین، اگر همسرمان رفتاری ناشایست و خلاف شرع و عرف انجام دهد، اینجا چشم‌پوشی‌کردن برای ازدست‌ندادن طرف مقابل یا حفظ زندگی مشترک، دیگر اسمش صبر و مدارا نیست، بلکه باید به روش درستی آن را متذکر شد؛ چون نتیجه این سکوت، بی‌تفاوتی و بی‌مبالاتی بیشتر و فرار از مسئولیت‌ها خواهد بود. بنابراین، خیلی مهم است که بدانیم کجا و برای چه مسائلی باید چشم‌پوشی کنیم و کجا باید واکنش نشان بدهیم.

برای نمونه اگر فردی معتاد باشد، چشم‌پوشی و صبر ما برای نادیده‌گرفتن اعتیادش، نه‌تن‌ها اوضاع را بهتر نمی‌کند، که سبب بدترشدن وضعیت هم می‌شود. پس باید بدانیم که سکوت و صبر در همه‌جا و برای هر مسئله‌ای، پاسخی سازنده نخواهد بود. صبر، چشم‌پوشی‌کردن در مسائلی است که خیلی بنیاد خانواده را تهدید نمی‌کند. برای نمونه وقتی مردی ورشکسته می‌شود یا مشکلات مالی پیدا می‌کند، در این شرایط صبر واقعا راهگشاست؛ البته نه در کوتاه‌مدت، چون در برخی موقعیت‌ها مانند همین مثالی که زدیم، نتیجه مثبت صبر را سال‌ها بعد خواهیم دید.

چرا باید صبور باشیم؟

اینکه ما در زندگی مشترک با مشکلات، سختی‌ها و کمبود‌های مادی و معنوی مختلفی روبه‌رو می‌شویم، امری طبیعی است و همه باید انتظار آن را داشته باشیم؛ ولی اینکه چگونه از پس آن‌ها بربیاییم یا با کمترین تنش از کنارشان عبور کنیم، بحث دیگری است. به‌عبارت ساده‌تر، در برخورد با مشکلات و خطا‌های همدیگر یا می‌توانیم صبور باشیم و منطقی رفتار کنیم یا هیجان‌زده شویم و در بهترین حالت، همه‌چیز را بدون کمترین دستاوردی رها کنیم.

بنابراین، وقتی از صبر و مدارا و گذشت صحبت می‌کنیم، منظورمان زمان‌خریدن برای حل مشکلات یا برطرف‌شدن آن نقص و اشکال ایجادشده است؛ چون با فروکش‌کردن هیجانات، آنچه می‌ماند فقط منطق است. صبوربودن معمولا در بروز اختلاف‌نظر‌ها و مشکلات و مسائلی که در آن‌ها به تفاهم نمی‌رسیم، به‌ویژه در سال‌های نخست زندگی مشترک بیشتر درک می‌شود؛ چون هیجانات، درست مانند طوفانی در این وقت‌ها همه‌چیز را درهم می‌پیچد.

امیرمؤمنان‌علی (ع) دستاورد عمل به صبر در زندگی مشترک را در حدیثی چنین فرموده‌اند: «با همسرت مدارا و با نیکی معاشرت کن تا زندگی‌ات باصفا شود.» یعنی اینکه ثمره صبوربودن بر خطا‌های یکدیگر، نه فقط دیگری، که زندگی خودمان را هم متأثر می‌کند. درباره پاداش معنوی و اخروی صبر هم امام‌رضا (ع) فرموده‌اند: «مردی که مقابل بداخلاقی همسرش صبر کند، خداوند اجر و پاداش حضرت ایوب (ع) را به او عطا خواهد کرد. همچنین زنی که بداخلاقی شوهرش را تحمل کند، خداوند ثواب و اجر آسیه را به او خواهد داد.»

صبرکردن پیامدی هم دارد؟

صبر، میوه و ثمره شیرینی دارد و در طولانی‌مدت خودش را نشان می‌دهد. برای نمونه با کمی صبر و مدارا و فروخوردن خشم در هنگام بحث‌ها و نزاع‌های خانوادگی می‌توان از بالاگرفتن دعوا‌ها پیشگیری کرد و دوطرف را به آرامش رساند. صبر و مدارا در اختلاف‌های بین همسران که به مسائل بنیادین زندگی برنمی‌گردد، امری ضروری و دوطرفه است و مانع از طلاق‌های زودهنگام و احساسی می‌شود؛ چون قرار است که «من»‌های ما با صبوربودن، کوچک و «ما» هایمان بزرگ‌تر و زندگی‌مان پایدارتر شود. اینکه توصیه شده است تا پیش از ازدواج سخت‌گیری کنیم و پس از آن چشم‌پوشی، برای همین مسئله است.

یادمان باشد، اینکه در زندگی مشترک همیشه یک‌طرف صبوری پیشه کند و مدارا و طرف دیگر به راه خودش برود، نتیجه نخواهد داد؛ چون بالاخره کاسه صبر آن طرف لبریز خواهد شد و درجایی که انتظارش را نداریم و موضوع به‌ظاهر بی‌اهمیت است، او سرناسازگاری خواهد گذاشت. بنابراین، صبر و مدارا در زندگی مشترک باید امری دوطرفه باشد. به‌طورکلی می‌توان گفت که صبر در درازمدت، اشکالات رفتاری همسران را برطرف می‌کند، روند انجام وظایف و مسئولیت‌هایشان را بهبود می‌بخشد، از ادامه‌یافتن مشاجره‌ها‌یشان جلوگیری و دعواهایشان را متوقف می‌کند و به آن‌ها شناخت بهتری از هم می‌دهد و «ما» هایشان را بیشتر می‌کند.

سوءاستفاده نکنیم

«باید صبور باشیم»، حرف درست و بجاست، اما اگر قرار باشد یک‌طرف همیشه به اسم صبر و مدارا، از طرف دیگر سوءاستفاده کند، صبوربودن نتیجه عکس خواهد داشت؛ یعنی اینکه در چنین برخورد‌هایی ما دیگر به صبر و مدارا نیاز نداریم، بلکه باید آن اتفاق و مشکل را تدبیر کنیم. برای نمونه مردی که با بی‌تدبیری همیشه مشکلات مالی زیادی را برای خانواده‌اش ایجاد می‌کند، چشم‌پوشی از خطاهایش چاره کار نیست، بلکه باید به کمک یک مشاور به بررسی عمقی مسئله پرداخت و از تکرار دوباره آن پیشگیری کرد.

بنابراین، باید بدانیم که صبر و چشم‌پوشی در برابر هر اشتباهی هم درست و بجا نیست. برای نمونه در ادای وظیفه و مسئولیت‌پذیری، ما چیزی به اسم مدارا نداریم، ولی در کیفیت انجام وظیفه یا یک مسئولیت چرا. تصور کنید شما در نقش خانم خانه از همسرتان می‌خواهید که مایحتاج خانه را بخرد. حالا اگر او خرید مناسبی نکند و شما برای تکرارنشدن مشکل، کل مسئولیت خرید را از دوش او بردارید و نخواهید با او دراین‌باره وارد گفتگو شوید، شما صبورانه عمل نکرده و او را بی‌مسئولیت کرده‌اید. درمقابل، شما می‌توانید از اشتباه‌های او در خرید چشم‌پوشی کنید و از او بخواهید نکته‌های مدنظر شما را در خرید‌های بعدی‌اش بیشتر رعایت کند.

صبر را از کودکی یاد بگیریم

بچه‌ها صبر و بردباری در برابر مشکلات را از پدر و مادر یاد می‌گیرند. وقتی مادر در برابر مشکلات مالی خانواده صبور است یا پدر از خطا‌های مادر می‌گذرد و آن‌ها را نادیده می‌گیرد، طبیعی است که بچه‌ها هم این رفتار‌ها را یاد بگیرند. ولی اگر پدر و مادر خلاف این رفتار را در زندگی مشترک انجام دهند یا اجازه ندهند که بچه‌ها با کمی سختی‌کشیدن در زندگی یا تلاش برای بهبود روابطی که با دیگران دارند، معنای صبر را بفهمند، بعد‌ها این بچه‌ها در ارتباط با همسر و خانواده همسر مشکلات زیادی پیدا می‌کنند که کسی به‌جز پدر و مادرشان مقصر نیست. یادمان باشد که ما با صبوربودن، لذت‌های آنی را به آتی واگذار می‌کنیم؛ پس نباید برای خوشایند‌های کوچک امروز، آینده را فدا کرد.