بازی انحصار در بازار لوازم خانگی و حذف خرده فروش ها

ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ «اگر کالای قاچاق گیرتان بیاید به نفعتان است. کیفیت محصولات داخل نسبت به قبل بهتر شده است، اما نه با این قیمت ها.» این جمله‌ها برای تبلیغ خرید کالای قاچاق نیست؛ حرف‌های یکی از فروشنده‌های لوازم خانگی بازار امیر است در انتقاد به وضعیت این بازار و آغاز راه انحصاری شدن آن. افزایش قیمت خودسرانه لوازم خانگی توسط تولیدکنندگان و پیش فروش‌های ۹۰ روزه برخی از محصولات، از مهم‌ترین نشانه‌هایی است که خبر از شیوع انحصار در این بازار می‌دهد؛ بماند که جدای از این دغدغه ها، بازار لوازم خانگی مشهد هم مشکلات خود را دارد که درنتیجه رشد قارچ گونه نمایندگی‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای باعث حذف خرده فروشان شده است، تا جایی که رئیس اتحادیه لوازم خانگی مشهد می‌گوید: سال گذشته، ۱۵۰ واحد فروش خرد لوازم خانگی در مشهد، پروانه خود را باطل کردند و از این صنف خارج شدند.

اشباع در بازار لوازم خانگی مشهد

برای بررسی وضعیت بازار لوازم خانگی مشهد سری به خیابان‌های کوشش و سعدی می‌زنیم. خلوتی بازار‌ها فرصتی است تا با خرده فروشان لوازم خانگی گفتگو کنیم و حتی چای بنوشیم، از چک‌های برگشتی و اندک بودن فروش بشنویم تا گلایه از تولیدکننده‌های مدعی که بازار را قبضه کرده و حالا بیرق مبارزه با کالای قاچاق را هم برداشته اند، اما خودسرانه قیمت را افزایش می‌دهند و جنس را هم با تأخیر به مردم و خرده فروشان تحویل می‌دهند.

وارد یکی از فروشگاه‌ها می‌شویم. چهار مرد میان سال دور هم جمع شده اند و حرف می‌زنند. احتمالا محور گفت وگویشان سیاست است که با ورود ما به این جمله ختم می‌شود: «بایدن هیچ کاره است.» هم زمان یکی از مرد‌ها با تصور اینکه مشتری هستیم به سراغمان می‌آید. خودمان را معرفی می‌کنیم تا از این جمع چند نفره برای گفتگو استفاده کنیم. مرد جوان‌تر می‌گوید: علاوه براینکه بازار تولید انحصاری شده است، بازار فروش نیز به همان سمت می‌رود. هر تولید کننده‌ای برای خودش ده‌ها نمایندگی در مشهد دارد؛ ما هم که بخواهیم کار کنیم، با وجود فعالیت فروشگاه‌های زنجیره ای، نمایندگی ها، تعاونی‌ها و... زیر بار تعهدات خود می‌مانیم.

انحصار در بازار فروش

«مگر شهر ما چقدر پتانسیل فروش دارد؟» این سؤال را یکی دیگر از مرد‌های دور میز که مغازه اش در همسایگی این فروشگاه است، می‌پرسد و ادامه می‌دهد: یکی از مشکلات اصلی ما انحصاری شدن بازار فروش با افزایش تعداد شعب گروه‌های تولیدی خاص است.

او مثال می‌زند: نیاز کل مشهد در زمان رونق بازار شاید فروش ۵۰ تا ۱۰۰ دستگاه لباس شویی باشد، اما در همین چند پاساژ خیابان کوشش شاید بیش از هزار فروشنده مشغول فعالیت باشند.
به گفته او این فروشگاه‌های زنجیره‌ای و نمایندگی‌ها سود را از خرده فروش‌ها گرفته و بازار را تصاحب کرده اند. او‌ می‌افزاید: تولیدکننده‌ها جنس را با تأخیر به ما خرده فروشان می‌دهند و ابتدا با نمایندگی‌ها و فروشگاه‌های بزرگ کار می‌کنند.

نشانه‌های ظهور انحصار

همان طور که گفتیم، ظهور چند نشانه بیانگر این است که بازار لوازم خانگی به سمت انحصار و شبیه شدن به صنعت خودرو پیش می‌رود؛ یکی از نشانه‌های مهم، افزایش خودسرانه قیمت بدون تغییر در کیفیت است. همچنین یکی از گروه‌های تولیدکننده معروف داخلی (با چند برند زیرمجموعه) مدتی است که برخی از کالا‌های خود را به صورت پیش فروش سه ماهه به مشتری تحویل می‌دهد. علاوه بر مشاهدات میدانی، چند گزارش مردمی هم در این زمینه به دستمان رسیده است؛ د رحالی که رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی مشهد، این کار را تخلف می‌داند و‌ می‌گوید: طبق قانون سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، هیچ فروشگاهی حق ندارد کالایی را که در انبارش وجود ندارد، پیش فروش کند.

شاید باورتان نشود، اما مشاهدات ما و گفته‌های فعالان بازار نشان می‌دهد که قیمت برخی کالا‌های قاچاق به ویژه یخچال‌های سایدبای ساید از برند‌های معروف خارجی که شاید ۱۰ یا ۱۵ دست چرخیده و به بازار مشهد رسیده است، تقریبا با قیمت برخی از محصولات داخلی برابری می‌کند، اما آیا کیفیت آن‌ها هم یکی است؟

فروشندگان می‌گویند کیفیت محصولات داخلی نسبت به گذشته بهتر شده است، اما در مقایسه با برند‌ها به قیمتش نمی‌ارزد. از طرفی به گفته کسبه در ماه اخیر، قیمت لوازم خانگی داخلی بدون هیچ تغییری در کیفیت تا ۳۰ درصد هم افزایش داشته است. اگر بپرسید دلیل این افزایش قیمت‌ها چیست، تولیدکننده‌ها ده‌ها دلیل برایتان ردیف می‌کنند که دم دستی‌ترین آن، افزایش قیمت مواد اولیه، حقوق کارگران و ... است، اما اشکال کار آنجاست که بازار بدون رقیب، میدانی می‌شود برای جولان گرانی، آن هم بدون هیچ سنجه‌ای که نشان دهد آیا این کیفیت، ارزش قیمت‌های تعیین شده را دارد یا نه.

خرده فروشان له می‌شوند!

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی مشهد با تأیید اشباع بازار فروش لوازم خانگی در این شهر می‌گوید: همه همکاران من کمتر از درصد مجاز از مشتری سود دریافت می‌کنند تا بتوانند با فروشگاه‌های بزرگ رقابت کنند. در آینده، فروشگاه‌های زنجیره‌ای همه فروشگاه‌های خرد را له خواهند کرد. ما مخالفت خود را با مجوز دادن به برخی از این فروشگاه‌ها اعلام کردیم، اما بی فایده بود.

غلامرضا رزقیان برای تأیید حرف خود مثالی می‌زند: یکی از تولیدکننده‌های بزرگ ۲۹ شعبه در مشهد راه اندازی کرد که به همه آن‌ها اخطار دادیم و شش تا را هم پلمب کردیم، اما از تهران و او کمی از وضعیت فروشگاه‌های خرد می‌گوید که گاهی تا یک هفته درآمد ندارند و‌ می‌افزاید: سال گذشته، ۱۵۰ فروشگاه لوازم خانگی از این صنف خارج شدند و حالا ۸۸۰ عضو مستقیم داریم. اینکه می‌گوییم بازار اشباع شده، به دلیل تداخل صنفی با سه اتحادیه بلور و چینی، لوله و لوازم بهداشتی و صوت و تصویر است که زیر نظر ما نیستند، ولی کالا‌های ما را‌ می‌فروشند. تعاونی اداره ها، نمایندگی ها، فروشگاه‌های زنجیره ای، هایپرمارکت‌ها و... کار فروش را برای اعضای ما که اصل کارشان فروش لوازم خانگی است، سخت کرده اند.

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی مشهد ادامه می‌دهد: اکنون بازار لوازم خانگی از خودرو بدتر شده است؛ نماینده‌های شرکت‌های بزرگ از همکاران ما پول می‌گیرند و ۹۰ روز بعد، کالا را تحویل می‌دهند؛ این موضوع باعث شکایت مشتری‌ها و دردسر‌های بعد از آن می‌شود.

حالا سؤال اینجاست که آیا صنعت لوازم خانگی با وجود انحصار در تولید و فروش قرار است با قدرنشناسی، از حمایت رهبر معظم انقلاب که نزدیک به یک سال قبل، واردات لوازم خانگی کره‌ای را برای حمایت از تولید داخل ممنوع کردند، سوء استفاده کنند؟ هرچند ایشان پیش شرط‌هایی برای این حمایت قرار دادند، آن طور که پیداست، عده‌ای با شعار‌های بی عمل، هم در تولید و هم در فروش، بازار لوازم خانگی را به سمتی هدایت می‌کنند که تا چندی بعد، شبیه بازار خودرو شود و تا چند صباح دیگر، وجود چندهزار نیروی کار و ... بهانه‌ای شود برای ادامه عملکرد ضعیف در کیفیت و کنترل قیمت در یک بازار بی رقیب و در نهایت دومینوی همه این اتفاقات با گرانی و بی کیفیتی بر دوش مردم آوار شود.