تب نگهداری حیوانات خانگی

ایمان فروزان‌نیا - طبق آمار در سال ۸۸ حدود یک میلیون سگ خانگی شناسنامه‌دار در ایران نگهداری می‌شده است. این عدد در سال ۹۷ به حدود ۵/۴ میلیون رسیده است. البته افزایش حیوانات خانگی در شهر‌ها چیزی نیست که برای اثبات آن نیاز به آمار و ارقام باشد. سری به اینستاگرام بزنید یا به پارک‌ها و خیابان‌های برخی محلات شهر بروید تا متوجه شوید که مردم از سگ و گربه گرفته تا آفتاب‌پرست، مار، موش‌خرما، طوطی و ده‌ها نوع جانور دیگر را به عنوان حیوان خانگی در کنار خودشان نگه می‌دارند. متأسفانه در این سال‌ها همیشه رسانه‌های رسمی و در صدر آن تلویزیون، به طریق انکار با این موضوع برخورد می‌کردند. اما یکشنبه‌شب یک برنامه متفاوت از شبکه ۳ پخش شد که می‌تواند نویدبخش توجه به موضوع حیوانات خانگی باشد. برنامه «استوا» جدیدترین قسمت خود را به موضوع حقوق حیوانات و نگهداری حیوانات در منزل اختصاص داده و به سراغ کارشناسانی رفته بود که بر خلاف برخی کارشناسان تلویزیون، واقعا از چیزی که می‌گفتند سررشته داشتند.


یک برنامه با دغدغه‌های درست
برنامه استوا از چند منظر قابل توجه بود: یکی مهمان‌های برنامه بودند و دیگری حرف‌هایی که در برنامه زده شد. به غیر از مجری در این برنامه گفت‌وگومحور، ۳ فعال حوزه محیط زیست حضور داشتند. محمد باقری، کنشگر اجتماعی در حوزه محیط زیست، حجت‌الاسلام کمیل نظافتی آملی که بابت رفتار‌های انسان‌دوستانه و کمک به حیوانات در فضای مجازی شهرت دارد و به کمک صفحه اینستاگرامش گره از کار افراد زیادی باز کرده و اخیرا نقاهتگاهی هم برای نگهداری از حیوانات آسیب‌دیده دایر کرده است و مهمان سوم برنامه هم محمد درویش، فعال و پژوهشگر محیط زیست، بود.
گفتگو با این بحث شروع شد که مردم ایران جزو اولین انسان‌های روی کره زمین بوده‌اند که حیوانات را اهلی کرده‌اند، ولی در شکل مدرن نگهداری حیوانات خانگی که از اروپای بعد از انقلاب صنعتی به سایر نقاط دنیا صادر شده است، تنها مصرف‌کننده این فرهنگ بوده‌ایم و هم به خودمان آسیب زده‌ایم هم به محیط زیست و حیوانات. محور مهم این گفتگو در این باره بود که حیوانات هم حقوقی دارند که ما به بهانه‌های مختلف یا از سر ندانم‌کاری، مدام آن‌ها را زیر پا می‌گذاریم و اصلا حواسمان نیست داریم چه‌کار می‌کنیم.


دوستی خاله خرسه
یک موضوع جالب که در این برنامه به آن اشاره شد و شاید شما هم مثل من از آن غافل بوده باشید، بلایی است که ما با نیت دوستی با حیوانات بر سر آن‌ها می‌آوریم. یک جور‌هایی شبیه داستان دوستی خاله‌خرسه، می‌خواهیم جان چند حیوان را نجات بدهیم، ولی تیشه به ریشه آن‌ها یا سایر حیوانات می‌زنیم. مثلا با شوق برای گربه‌های خیابانی غذا می‌گذاریم و در نتیجه آن‌ها را تنبل و از خوی شکار دور می‌کنیم. نتیجه‌اش می‌شود زیاد شدن موش در شهر که هم برای سلامت خودمان خطرناک است، هم برای گونه‌های گیاهی و جانوری. یک مثال دیگر که در برنامه مطرح شد و گاهی در اینستاگرام هم مصداق آن را دیده بودم، جمع کردن ته‌مانده غذا و بردن آن برای سگ‌های ولگرد حاشیه شهر است. در ظاهر داریم به این حیوانات بیچاره کمک می‌کنیم، ولی این غذا دادن‌ها، باعث افزایش زاد ولد این سگ‌های ولگرد می‌شود و آن‌ها را به سمت بیابان‌های اطراف شهر کوچ می‌دهد. در آنجا هم این سگ‌ها می‌شوند بلای جان گونه‌های جانوری کوچکی که داشتند بدون دردسر زندگی می‌کردند.


جنایت‌هایی برای پز دادن
بخش اصلی گفتگو و حرف اصلی برنامه درباره پدیده رو به افزایش نگهداری حیوانات در خانه‌های شهری بود، اتفاقی که افزایش آن حاصل مد پرستی و تلاش برای متفاوت و مدرن بودن است. تا قبل از این همیشه چند گروه از جامعه به سمت نگهداری حیوانات می‌رفتند. یکی بچه‌ها هستند که احتمالا خوب می‌دانید عاشق نگهداری ماهی و جوجه مرغ هستند یا نهایتا بچه گربه. یک گروه افراد مبتلا به خلأ‌های عاطفی هستند که برای فرار از تنهایی سراغ نگهداری حیوانات می‌روند. گروهی هم عاشقان واقعی حیوانات‌اند که از بودن کنار حیوانات لذت می‌برند، خواه کبوتر باشد، خواه ماهی و .... اما دسته آخر که در چند سال اخیر به تعدادشان افزوده شده است، گروهی هستند که حیوان خانگی را به مثابه یک کالای لوکس و مصرفی نگاه می‌کنند. این گروه همان‌هایی هستند که بر اساس رنگ سگشان لباس ست می‌کنند، باید برند غذای حیوانشان در عکس‌های اینستاگرام به‌وضوح دیده شود و اصلا فکر نکنید، چون دلشان برای حیوانی سوخته از آن نگهداری می‌کنند، بلکه از سر خودخواهی است که آزادی یک حیوان را سلب می‌کنند. برای این گروه اصلا مهم نیست که جای سگ هاسکی در سرزمین‌های سرد قطبی است. نهایتا با یک ژشت محیط زیستی می‌گویند در خانه برایش محیط سرد درست کرده‌ام، ولی اگر ازشان بپرسی کدام فعال محیط زیست راضی می‌شود که برای نگهداری از یک حیوان انرژی اصراف شود جوابی ندارند. آن‌ها یا خبر ندارند که دلالان حیوانات خانگی برای اینکه توله بیشتری از یک ماده‌سگ بگیرند به حیوان بیچاره آن‌قدر فشار می‌آورند تا دست آخر بر اثر سرطان پستان یا رحم بمیرد، یا اگر هم بدانند، بعید است برایشان مهم باشد.


درد همیشگی خلأ قانون و آگاهی
علاج این تب دیوانه‌وار نگهداری حیوان در خانه چند چیز است: اولی فرهنگ‌سازی و تلاش برای اینکه این کار از آن ژشت باکلاس بودن بیفتد و دوم قوانین سفت و سخت، قوانینی که مسئولیت مالک حیوان و شرایط نگهداری از آن را به صورت شفاف مشخص کند و برای تخطی از آن جریمه‌های مناسب تعیین می‌کند. این چیزی بود که در بخش پایانی برنامه روی آن تأکید شد. البته هدف برنامه، بر خلاف قالب برنامه‌های تلویزیون این نبود که نباید از حیوانات نگهداری کنیم یا داشتن حیوان خانگی از اساس غلط است. اتفاقا هر ۳ کارشناس برنامه روی این موضوع اتفاق نظر داشتند که نگهداری از حیوانی که آسیب دیده و نیازمند کمک است وظیفه انسانی ماست و ما در قبال حیوانی که به آن‌ها پناه دادیم یا اهلی کردیم وظیفه داریم. محمد درویش به عنوان فعال محیط زیستی که عمرش را در همین مسیر صرف کرده است، در انتهای برنامه ۲ شرط برای نگهدرای از حیوانات گفت که توجه و فکر کردن به آن لازم است. اول اینکه نباید حیواناتی را که ذات وحشی دارند به هیچ عنوان اهلی کرد، چون با این کار توان ادامه حیات در طبیعت را از آن‌ها سلب می‌کنیم و دیگر اینکه به سراغ حیوانات غیربومی نرویم، زیرا نگهداری از یک حیوان در محیطی متفاوت از زادگاهش ظلمی واضح در حق اوست. البته که عکس سگ هاسکی و آفتاب‌پرست خیلی بیشتر از جوجه مرغ و بچه‌گربه لایک می‌خورد!