«همسایه داری» در رفتار و گفتار حضرت فاطمه (س)

رفتار و گفتار حضرت فاطمه زهرا (س) برای همه جهانیان الگوی همیشگی و جاویدان است. باید شاخصه‌های مکتب فاطمی را از درون احادیث معتبر شناسایی کرد و از آن درس گرفت. یکی از این شاخصه‌ها همسایه‌داری است.

امام حسن مجتبی (ع) فرموده‌اند: دیدم مادرم فاطمه (س) در شب جمعه در محراب عبادت پیوسته رکوع و سجود می‌کردند و نماز می‌خواندند تا صبح شد و شنیدم زنان و مردان باایمان را نام می‌برند و برای آنان زیاد دعا می‌کنند، ولی برای خودشان هیچ دعایی نمی‌کنند. پس گفتم: یا امّاه لم لاتدعین لنفسک کما تدعین لغیرک؟‌ای مادرم! چرا برای خودت همان‌طور که برای غیرخودت دعا می‌کردی دعا نکردی؟ پاسخ داد: یا بنّی! الجار ثم الدار.‌ای پسرکم، فرزندم، [اول]همسایه سپس خانه. *

با دقت در این داستان راستان که شاهد و راوی آن حسن بن علی بن علی (ع) فرزند حضرت فاطمه (س) است، ارزش بسیار زیاد «همسایه‌داری» روشن می‌شود. به گزارش امام حسن مجتبی (ع) شب تا صبح مادرشان، حضرت فاطمه (س)، مشغول دعا و نیایش بوده‌اند و فقط برای دیگران دعا کرده‌اند. صبح امام حسن (ع) از مادر می‌پرسند: چرا همان‌گونه که برای دیگران دعا کردی برای خودت دعا نکردی؟ حضرت فاطمه (س) تقدّم همسایه بر خانه را یادآوری کرده‌اند.

به حکم این گفت‌وگوی فرزند و مادر، مناجات شبانه و همسایه‌داری در فرهنگ فاطمی ارزش والایی دارد. در سراسر شب تا صبح نیایش و دعاکردن برای همسایگان دو نکته مهم وجود دارد. یکی شب زنده‌داری و اقامه نماز شب و رکوع و سجود شبانه و عبادت خدا در دل شب است و دیگری اختصاص دعا‌ها به دیگران و همسایگان. لازم است فاطمیون از سیره فاطمی درس بگیرند و در زندگی خویش در راه رسیدن به سبک زندگی فاطمی گام بردارند.

همسایه‌آزاری هرگز جایی در منطق و فرهنگ فاطمی ندارد. فاطمیون باید حقوق همسایگان را رعایت کنند و موجبات خشنودی همسایگان را فراهم کنند و برای آنان دعا کنند. باید از هرچه همسایه‌ها را ناراحت می‌کند و آزار می‌دهد پرهیز کرد. سگ‌بازی در آپارتمان و قراردادن زباله جلو درودیوار همسایه و ایجاد آلودگی صوتی و ساختن ساختمان چندطبقه باآزار و ناراحتی همسایه و بدگویی از همسایه و سرازیرکردن فاضلاب به داخل کوچه و... در منطق فاطمیون جایی ندارد.

* علل الشرایع شیخ صدوق، ج ۱، ص ۱۸۲
اختصاص شیخ مفیدقرن پنجم، ص ۳۳۷
کشف الغمه فی معرفه الائمه (ع) قرن هفتم، ج ۲، ص ۲۶
بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۸۱ و ۸۲ و ج ۹۳، ص ۳۸۸).