دلیل علمی زلزله‌های اخیر در ترکیه و سوریه چیست؟

شهرآرانیوز - بامداد روز گذشته (۱۷ بهمن) زمین‌لرزه بسیار شدیدی در جنوب شرقی ترکیه و نزدیک مرز سوریه به وقوع پیوست. داده‌های لرزه‌نگاری نشان می‌دهند که مقیاس بزرگی این رویداد چیزی حدود ۷.۸ ریشتر بوده است.  

در گزارش‌های رسمی آمده است که براثر این زمین‌لرزه بسیاری از ساختمان‌ها فرو ریخته‌اند، و دست‌کم ۲۰۰۰ نفر در دو کشور ترکیه و سوریه جان خود را از دست داده‌اند. از روز گذشته بار دیگر شایعه دخالت عامل انسانی در زلزله به وجود آمده است. در یکی از محبوب‌ترین این شایعه‌ها عامل زلزله به هارپ (High Frequency Active Auroral Research Program) یا برنامه پژوهشی یونوسفر فعال با فرکانس بالا نسبت داده می‌شود. هرچند هارپ توضیحات علمی فراوانی دارد، اما به جای پیگیری دلایل غیرعلمی و عوامانه چنین زلزله‌هایی، در اینجا می‌خواهیم توضیح دهیم واقعا چرا روز گذشته در جنوب ترکیه زلزله‌ای با چنین شدتی رخ داده است و آیا پیش از این زلزله‌های مشابهی این منطقه را لرزانده است؟

چرا زلزله در جنوب ترکیه اتفاق افتاد؟

جنوب ترکیه بسیار مستعد زلزله است، زیرا در محل تلاقی سه «زمین‌ساخت صفحه‌ای» یا «صفحه تکتونیکی» قرار دارد. صفحات آناتولی، عربستان و آفریقا سه صفحه از هفت یا هشت صفحه اصلی هستند که پوسته زمین را تشکیل می‌دهند.

در بررسی «زمین‌ساخت صفحه‌ای» یا «تکتونیک صفحه‌ای» (Plate tectonics) به مطالعه حرکات وسیع‌مقیاس در سنگ‌کره زمین پرداخته می‌شود. این نظریه بر اساس نظریه رانش قاره‌ای در نخستین دهه‌های قرن بیستم مطرح شد و بسیاری از زمین‌شناسان آن را پس از اثبات مفهوم گسترش بستر دریا در سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ میلادی پذیرفتند.

براساس این نظریه، سنگ‌کُره یا پوسته کره زمین از هفت یا هشت صفحه اصلی تشکیل می‌شود که همین صفحات اصلی هم از تعدادی صفحه کوچک تشکیل می‌شوند. این صفحات به‌صورت مداوم در حال حرکت هستند و براثر برخورد آن‌ها پدیده‌هایی همچون لرزش گسل، شکستگی‌ها، کوه‌ها، درازگودال‌ها و چین‌خوردگی و دیگر پدیده‌ها حاصل می‌شوند.

در جنوب ترکیه صفحه عربستان در حال حرکت به سمت شمال (اروپا) است و همین باعث می‌شود صفحه آناتولی (که ترکیه روی آن قرار دارد) به سمت غرب رانده شود.

حرکت صفحات تکتونیکی باعث ایجاد فشار روی مناطق گسلی در مرز‌های آن‌ها می‌شود. آزادشدن ناگهانی این فشار است که باعث زمین‌لرزه می‌شود.

براساس گزارش سایت The Conversation زلزله اخیر ترکیه احتمالاً روی یکی از دو گسل اصلی که بین صفحات آناتولی و عربستان قرار دارد، رخ داده است: گسل آناتولی شرقی یا گسل دریای مرده در خاورمیانه. هر دو این گسل‌ها از نوع «امتدادلغزشی» هستند؛ به این معنی که برخی حرکات صفحاتی را که از کنار یکدیگر حرکت می‌کنند، در خود جای می‌دهند.

مقایسه زلزله ۷.۸ ریشتری ترکیه با زلزله‌های پیشین

در این منطقه هرساله زمین لرزه‌های زیادی روی می‌دهد که ناشی از حرکت مداوم صفحات تکتونیکی است. بزرگی زلزله دیروز به این دلیل است که انرژی زیادتری در زمین آزاد شده است. سازمان زمین‌شناسی آمریکا (USGS) گفته است از سال ۱۹۷۰ تا کنون، در فاصله ۲۵۰ کیلومتری این مکان تنها سه زمین‌لرزه بزرگتر از ۶ ریشتر رخ داده است. زلزله دیروز با بزرگی ۷.۸ ریشتر، بسیار بزرگتر از زلزله‌هایی است که قبلا در این منطقه رخ داده است.

در ادامه حتما بخوانید

مقایسه زلزله بم و رودبار با زلزله ترکیه | تعداد کشته‌شدگان، مقیاس بزرگی، میزان خرابی