خروج شاغلان از بازار کار

جزایری - روز گذشته مرکز آمار ایران نرخ بیکاری در بهار امسال را منتشر کرد. گزارش این مرکز از کاهش ۳/۱ درصدی نرخ بیکاری در استان و کشور حکایت دارد. بر اساس گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری خراسان‌رضوی از ۷/۱۰ درصد در بهار ۱۳۹۷ به ۴/۹ درصد در بهار ۱۳۹۸ کاهش یافته است. نرخ بیکاری در حالی در یک سال اخیر در خراسان رضوی کاهش یافته است که بررسی شاخص‌های اقتصادی مانند نرخ تورم، ارز و وضعیت واحدهای تولیدی نشان می‌دهد که اقتصاد کشور وضعیت نامناسبی را تجربه کرده است. بر این اساس، این سؤال به وجود می‌آید که چگونه با وجود بدتر شدن شرایط اقتصادی نرخ بیکاری کاهش یافته است؟ علت این مسئله کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در استان است. در حالی که نرخ مشارکت اقتصادی استان در بهار ۱۳۹۶، ۵/۴۳ درصد بوده، این نرخ در بهار امسال به ۴/۴۰ درصد کاهش یافته است. نرخ مشارکت اقتصادی کشور در بهار امسال ۶/۴۰ درصد بوده است. این رقم نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی در خراسان رضوی به کمتر از میانگین کشوری رسیده است. در ۲ سال اخیر، نزدیک به ۵ درصد از میزان نرخ مشارکت اقتصادی استان کاسته شده است.
نرخ مشارکت اقتصادی که به آن نرخ فعالیت نیز گفته می‌شود از تقسیم کردن تعداد افراد شاغل یا در جست‌وجوی کار بر تعداد کل کسانی که قادر به انجام کار هستند حاصل می‌شود. منظور از کسانی که قادر به انجام کار هستند یا جمعیت در سن کار، جمعیتی است که بر اساس شرایط موجود در هر کشوری در سن کار قرار دارند. برای مثال، در آمریکا این جمعیت شامل افراد ۱۶ تا ۶۴ سال است یا در کشور ما افراد بالای ۱۰ سال جمعیت در سن کار محسوب می‌شوند. افراد خارج از این بازه جزو جمعیت نیروی کار به حساب نمی‌آیند. همچنین دانشجویان و زنان خانه‌دار نیز جزو جمعیت فعال نیستند. این شاخص در حقیقت ابزاری برای تحلیل جمعیت نیروی کار جامعه از زوایای مختلف است. هرچه این نسبت یا نرخ بیشتر باشد، به این مفهوم است که از کسانی که توانایی انجام کار ‌دارند تعداد بیشتری توانسته‌اند کار پیدا کنند یا همچنان انگیزه‌ای برای یافتن کار در سیستم اقتصادی دارند. پایین بودن این نرخ یا کاهش آن حاکی از قرار گرفتن یک اقتصاد در رکود است و نشان می‌دهد تعداد زیادی از ظرفیت‌های نیروی کار در حال ترک بازار کار و خارج شدن از چرخه اقتصادی کشور هستند.
بررسی تطبیقی وضعیت نیروی کار در ایران و کشورهای جهان نیز نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی در ایران معادل نصف (۵۰ درصد) نرخ مشارکت اقتصادی در کشورهای پیشرو جهان است به‌ طوری که بر اساس آمارهای سازمان جهانی کار و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، کشور ایسلند با بالاترین نرخ مشارکت اقتصادی، یعنی ۳/۸۸ درصد، در رتبه اول، سوئیس با ۸۴ درصد در رتبه دوم، سوئد با ۵/۸۲ درصد در رتبه سوم، نیوزیلند با ۹/۸۰ درصد در رتبه چهارم و هلند با ۷/۷۹ درصد در رتبه پنجم جهان قرار دارند.
عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی هم با بیان اینکه کاهش نرخ مشارکت اقتصادی زنگ خطری برای اقتصاد استان است به شهرآرا گفت: این کاهش نشان می‌دهد ‌بخشی از افرادی که به دنبال کار بوده‌اند‌ از پیدا کردن شغل ناامید ‌و از بازار کار خارج شده‌اند. دکتر جواد سخدری افزود: کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در اوایل دهه ۱۳۹۰ نیز اتفاق افتاد. در آن زمان، شرایط سخت اقتصادی سبب شد ‌برخی از افراد امید دستیابی به کار را دست بدهند و از بازار کار خارج شوند اما در اواسط دهه ۹۰ با بهبود نسبی وضعیت اقتصادی، دوباره به بازار کار بازگشتند. از سال گذشته ‌شرایط اقتصادی کشور دشوار و همین مسئله سبب شده است دوباره نرخ مشارکت اقتصادی کاهش یابد. وی با بیان اینکه براساس سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ باید نرخ مشارکت اقتصادی به ۴۸ درصد برسد افزود: رسیدن به نرخ ۶/۴۰ درصد به منزله عقب‌ماندگی ۴/۷ درصد از سند اشتغال است.