محله موسیقی و کارگری

هیچ کس درست نمی‌داند چرا اسم این محله شده است «ساختمان»، اما کنایه غریبی در این نام گذاری هست؛ آن هم اینکه اگر از بیشتر کارگر‌های ساختمانی که دور فلکه‌های بزرگ شهر ایستاده اند بپرسید، حتما جایی در کوچه‌های تنگ و باریک ساختمان، خانه دارند؛ محله‌ای غمگین که صدای ساز زندگی از آن بلند است.

می‌گویند سال‌ها قبل برای مهندسانی که از اروپا آمده بودند تا کشاورزی ایرانی را در زمین‌های «قلعه خیابان» مدرن کنند، خانه‌هایی می‌سازند به سبک خانه‌های اروپایی. اسم «ساختمان» ظاهرا از آنجا نشسته است روی این محله؛ هرچند دیگر هیچ نشانه‌ای از آن خانه‌ها و آن مهندس‌ها نیست. حالا ساختمان محله‌ای است حاشیه‌ای در دو سوی جاده‌ای که از صدمتری از کنار میدان بار رضوی، صاف می‌رود تا «کوه سلطان مشرق» و از آنجا می‌رود تا «آبروان» و «تنگل شور» تا برسد به «مزداوند» و «بزنگان» و برود تا «پل خاتون» و «سرخس».

در بسیاری از خانه‎‌های کوچک و شلوغ ساختمان، اما قومی زندگی می‌کند که در همه تاریخ بلندش، به صنعتگری مشهور بوده است؛ حالا ساختمان، محله صنعتگر‌ها هم هست، محله چلنگری و خراطی. هیچ کدام از این ها، اما به پای سازسازی نمی‌رسند. در کوچه پس کوچه‌های ساختمان می‌شود صدای تیشه زدن صنعتگرانی را شنید که از کنده‌های توت، کاسه دوتار می‌سازند و کاش کسی از آن همه نهاد‌های فرهنگی همت می‌کرد و موزه‌ای چیزی برپا می‌کرد از این صنعت دستی در آن محله.

درست است که ما مشهدی‌ها نمی‌شناسیمش، اما کارگاه دوتارسازی «استاد محمد حداد» (محمد زابلی) را همه اهالی موسیقی ایران زمین بلدند؛ مثل کارگاه کوچک مرحوم «حسن قلی رضوانی». خانه «استاد جهانگیر» هم همان جاست. جهانگیر دیگر دستی به تیشه نمی‌برد، اما دوتار‌هایی که ساخته، مثل «تار یحیی»، مثال زدنی است. پسر‌های «علی جمعه» (ناصر و پرویز زحمتکش) هم خانه شان در کوچه پس کوچه‌های ساختمان است. آن‌ها هم مثل پدرشان، دوتارساز‌های قابلی هستند. کارگاه کوچک «استاد طایی» هم در حاشیه یکی از خیابان‌های فرعی همان جاست.

به این‌ها باید یک اسم درشت دیگر را هم اضافه کرد؛ استاد مرحوم «ذوالفقار عسکریان»، نوازنده نامدار موسیقی مقامی شرق خراسان، هم همه عمرش در خانه کوچکی در «ده متری دکل ها» زندگی کرد؛ صدای دوتار ذوالفقار از همین خانه کوچک، از همین محله پرت افتاده به همه جهان رسید. حالا «محسن عسکریان» و پسرش «ابوالفضل عسکریان» هم در همان کوچه‌های تنگ و باریک خانه دارند.

محله ساختمان، حالا محله موسیقی است؛ محله دوتارسازی و دوتارنوازی.