آزادی در مکتب سیدالشهدا (ع)

یکی از مفاهیم زیبای انسانی، آزادی است. آزادی مفهوم زیبایی است که همه افراد دوست دارند به آن برسند و به‌سمتش حرکت کنند، اما آیا آزادی و رسیدن به آن، تنها با نبودن در چارچوب‌های ظاهری و میله‌های زندان و دیوار‌های چوبی و فلزی میسر است یا اینکه این میله‌ها و دیوار‌ها می‌تواند در میان افکار و امیال ما قرار بگیرد و در حرکت ما به‌سمت خوبی‌ها اختلال ایجاد کند؟

آنچه اسلام درباره این مفهوم والا می‌خواهد به آن بپردازد، همین است که مفهوم آزادی، فراتر از رها شدن از چارچوب‌های ظاهری است، بلکه بند‌هایی انسان را فراگرفته و او را از حرکت بازداشته‌اند که در ظاهر قابل رؤیت نیستند، اما در میان افکار و امیال و وجود او هستند که برای رسیدن به آزادی حقیقی، او باید این بند‌ها را پاره کند و از این میله‌ها رهایی یابد و این دیوار‌ها را خراب کند و آن‌ها، اسارت تنبلی و تن‌پروری، اسارت شهوت و دنیازدگی و اسارت پذیرفتن ظلم ظالمان به‌خاطر رسیدن به مطامع دنیوی است که قیام امام‌حسین (ع) برای پاره کردن این بند‌ها بود و به همه ما یادآوری کرد که ماندن در این اسارت‌ها و رها نشدن یعنی ذلت، و زندگی انسانی فراتر از همین خوروخواب و زندگی مادی و دنیایی است و گاهی رسیدن به آزادی، به این است که خلاف قواعد دنیاداران و دنیاخواهان و دنیاپرستان، حرکت و به‌سمت خدا قیام کنی و برای رسیدن به این آزادی که عزت‌آفرین است، انگیزه‌های الهی را در درون خود تقویت کنی و اراده‌ای فراتر از انسان‌های عادی داشته باشی که این اراده و انگیزه را باید در عبادت عاشقانه و زیستن در مکتب سیدالشهدا (ع) کسب کرد.

یکی از عبارت‌های شورآفرین امام‌حسین (ع) در کربلا این تعبیر است که فرمودند: «أَلا إِنَّ الدَّعِی بْنَ الدَّعِی قَدْ رَکَزَ بَیْنَ اثْنَتَیْنِ بَیْنَ السِّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ وَ هَیْهاتَ مِنَّا الذِّلَّه؛ آگاه باشید که ابن‌زیاد مرا بین دو چیز مخیر ساخته است: یا شمشیر کشیده، آماده جنگ شوم یا لباس ذلت بپوشم و با یزید بیعت کنم، ولی ذلت از ما بسیار دور است»؛ و همچنین فرمودند: «هیهات منّا الذّله؛ ما و پیروان ما ذلت را نمی‌پذیریم». هر بندی که بخواهد ما را ذلیل کند، پاره می‌کنیم و اسارت در آن را نمی‌پذیریم.

گاهی انسان در بند شهوت‌ها ذلیل می‌شود و در درون خودش احساس حقارت می‌کند. هیهات منّا الذّله اینجا یعنی برخاستن از دام شهوت. گاهی درگیر نام و عنوان بودن، انسان را اسیر می‌کند که اینجا هیهات منّاالذله یعنی ترجیح دادن گمنامی و رها شدن از بند تفاخر‌ها و چشم‌وهم‌چشمی‌ها. عزت و افتخار حسینی، درس‌های زیادی برای رهایی از اسارت‌ها دارد و به ما نشان می‌دهد که گاهی آزادی، بسیار فراتر از چیزی است که می‌بینیم و می‌اندیشیم.