امیررضاوثوقی - روزهای اخیر قیمت ارز با جهشی دور از انتظار روبهرو بوده است، بهطوریکه دیروز دلار در صرافیها با قیمت ۱۴ هزار و ۴۵۰ تومان و در بازار آزاد به قیمت ۱۴ هزار و ۳۵۰ تومان به فروش رسید. تشدید نگرانیهای ناشی از انتشار خبرهای منفی در خصوص پیوستن ایران به FATF و تأثیر آن بر نقل و انتقالات، مسائلی مانند تشدید تحریمها و اضافه شدن کالاهای تحریمی، تسویه حساب شرکتهای ایرانی با طرفهای خارجی و نیاز به ارز از جمله دلایل گرانی اینروزهای ارز بیان شده است. البته این اولین باری نیست که امسال قیمت ارز دچار نوسان میشود. در روزهای ابتدایی امسال معاملات دلار با قیمت ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان آغاز شد و طی مدت کوتاهی یعنی در میانه اردیبهشت به ۱۵ هزار و ۳۰۰ تومان رسید.
این صعود خیلی ماندگار نبود و پس از چند روز نرخ دلار مجددا وارد مدار نزولی شد. این کاهش قیمت تا جایی پیش رفت که دلار در خرداد دوباره به کانال ۱۳ هزار تومان بازگشت و حتی در برخی از روزهای این ماه به ۱۲ هزار و ۹۰۰ تومان نیز رسید. قیمت دلار در روزهای ابتدایی تیر بیشتر در کانال ۱۲ هزار تومان در نوسان بود، اما در روزهای پایانی و منتهی به مردادماه با حدود ۲۰۰۰ تومان کاهش به ۱۱ هزار تومان سقوط کرد. پس از این روند نزولی، بازار ارز طی حدود ۴ ماه (از مرداد تا هفته سوم آبان) در ثبات بود و در این مدت قیمت دلار با سرعت کم و در محدوده ۱۱ تا ۱۲ هزار تومان نوسان داشت. این آرامش بازار ارز در پی بزرگترین رخداد اقتصادی سال ۹۸ یعنی افزایش قیمت بنزین در تاریخ بیستم آبان، برهم خورد تا جایی که دلار مجددا به سرعت وارد کانال ۱۳ هزار تومان شد. اما این التهاب بازار ارز با شروع هفته سوم دیماه در پی شهادت سردار سلیمانی به اوج خود رسید. قیمت دلار در این هفته تا مرز ۱۵ هزار تومان نیز پیش رفت و در نهایت بعد از تخلیه التهابات بازار تا محدوده ۱۳ هزار تومان سقوط کرد. به این ترتیب قیمت دلار از اواخر دیماه تا روز دوشنبه بین ۱۳ هزار و ۳۰۰ تا ۱۳ هزار و ۹۵۰ تومان نوسان داشت، اما روز گذشته نرخ دلار با ۴۰۰ تومان افزایش به ۱۴ هزار و ۳۵۰ تومان صعود کرد.
وضعیت بازار مشهد
برایناساس نوسانات قیمت ارز بهانهای شد تا با سر زدن به بازار غیررسمی دلار در کوچه ثبت در خیابان امام خمینی (ره) مشهد وضعیت بازار را رصد کنیم. با نزدیک شدن به محل تجمع ثابت دلالان ارز در کوچه ثبت، کاهش شایان توجه تعداد دلالان در حاشیه خیابان اصلی اولین مسئلهای بود که خودنمایی میکرد، اتفاقی که برخلاف جریان تمام فرازونشیبهای گذشته بازار ارز بود. زمانی که دلیل کاهش تعداد فروشندگان خیابانی دلار را از یکی از فروشندهها جویا شدیم گفت: جهشهای اخیر ارز سبب شده است بازار بسیار پیشبینیناپذیر شود. همین مسئله موجب شده است برخی افراد سرمایههای خود را از بازار ارز خارج کنند. این فروشنده افزود: نبود خریدار یا فروشنده واقعی دلالی در این بازار را بسیار کم کرده است، به همین دلیل افراد کمکم دارند عطایش را به لقایش میبخشند.
مشاهدات شهرآرا از بازار نشان میدهد که روز گذشته در بازار غیررسمی دلار به قیمت ۱۴ هزار و ۳۵۰ تا ۱۴ هزار و ۴۵۰ تومان معامله میشد. همچنین یورو نیز ۱۵ هزار و ۶۵۰ تا ۱۵ هزار و ۷۵۰ تومان خرید و فروش میشد. در ادامه به عنوان خریدار دلار با یکی از دلالان قدیمی این خیابان همصحبت شدیم. او تلاش مردم برای خرید دلار سفرهای خارجی را دلیل اصلی گران شدن دلار در وضعیت کنونی دانست و گفت: نزدیک شدن به اتمام مهلت تصویب FATF و تب خرید دلار برای سفرهای خارجی سبب ایجاد التهاب در بازار شده است، اما این هیجانها در بازار پایدار نمیماند و در چند هفته دیگر تخلیه میشود. وی افزود: پیشبینی میشود در اسفندماه قیمت دلار روندی کاهشی پیدا کند.
برای رصد بیشتر بازار سری به صرافیهای خیابان امامخمینی (ره) زدیم. خلوتی و کسادی بازار صرافیها اولین نکتهای بود که توجه ما را به خود جلب کرد. یکی از صرافان ضمن تأیید این فضا گفت: در این ایام مسافران خارجی اصلیترین مشتریان دلار در بازار هستند و گرنه این جهش قیمتها افراد را از سرمایهگذاری در این بازار ترسانده است، ازاینرو با وجود افزایش قیمت دلار این روزها کمتر فردی پیدا میشود که بخواهد نقدینگی خود را به ارز تبدیل کند.
تغییر نقشه ارزی ایران
هرچند روز گذشته عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، با اشاره به اینکه برخی بهخاطر اجلاس آتی FATF تلاش میکنند التهابی در بازار ارز ایجاد کنند، گفت که تصمیم اجلاس FATF تأثیر معناداری در بازار ارز نخواهد داشت، اما یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با شهرآرا معتقد است درصورتیکه ایران FATF را نپذیرد، این مسئله در طولانی مدت بر قیمت ارز تأثیر خواهد گذاشت.
دکتر علی عقیلی با اشاره به صحبتهای رئیس بانک مرکزی مبنی بر اینکه در ۱۱ ماه امسال حدود ۲۲ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصاد کشور بازگشته و حدود ۳۰ درصد آن به صورت واردات در برابر صادرات بوده است، گفت: تغییر نقشه ارزی کشور در تأمین ارز مورد نیاز تأثیر بسزایی گذاشته است. در واقع تا سال ۱۳۹۶، نقشه ارزی کشور بر اساس معاملات ارزی در امارات شکل میگرفت. از این تاریخ به بعد به دلیل تنشهای سیاسیای که بین ایران و امارات به وجود آمد، ایران در نقشه ارزی خود تغییراتی ایجاد کرد، بهطوریکه اکنون ارز مورد نیاز ایران از کانالهای هرات، سلیمانیه کردستان عراق، نجف و استانبول تأمین میشود. این مسئله سبب شد آسیبپذیری ایران کاهش یابد و امکان انتقال ارز به کشور فراهم شود.
وی با اشاره به تضاد آرا در خصوص پذیرفتن FATF در کشور گفت: برخی با اشاره به انتقال ارز به کشور تأکید میکنند که این مسئله نشان میدهد که عضو نشدن ما تأثیری بر وضعیت اقتصادی کشور و انتقال ارز به کشور ندارد. بااینحال باید در نظر داشت هرچند ایران توانسته است از طریق راههای مورد نظر خود دلار مورد نیاز را وارد کشور کند، همین روشها سبب افزایش هزینه نقل و انتقالات ارز شده است.
وی ادامه داد: اکنون عضو نشدن در FATF تأثیری روانی بر بازار گذاشته است و این مسئله در چند هفته آینده از بین میرود و در نتیجه قیمت دلار کاهش مییابد. بااینحال از سویی دیگر عضو نشدن ما سبب میشود تا در طولانی مدت به دلیل افزایش هزینههای نقل و انتقالات ارزی، قیمت دلار افزایش یابد. عقیلی با اشاره به اینکه اکنون برخی از کشورها در حال بستن حسابهای ایرانیها هستند، گفت: همین مسئله سبب شده است برخی از شرکتهای ایرانی از اتباع کشورهای دیگر برای افتتاح حساب در دوبی و سایر کشورها استفاده کنند. این مسئله ریسکپذیری زیادی دارد و بارها شده که فردی که حساب به نام او بوده، پول شرکتهای ایرانی را تصاحب و فرار کرده است.
قیمت سکه افزایش یافت
قیمت سکه در روزهای گذشته تحتتأثیر رشد قیمت دلار و اونس، روندی افزایشی یافته و حجم معاملات بازار نیز بالا رفته است. برایناساس روز گذشته سکه تمام بهار آزادی طرح جدید با رشد ۶۰ هزار تومانی، به قیمت ۵ میلیون و ۲۸۵ هزار تومان فروخته شد. هرقطعه سکه تمامبهار آزادی طرح قدیم نیز در بازار ۵ میلیون و ۲۸۵ هزار تومان به فروش رسید. همچنین نیمسکه نیز ۲ میلیون و ۷۲۰ هزار تومان، ربع سکه یک میلیون و ۶۷۰ هزار تومان و هر قطعه سکه گرمی ۹۴۰ هزار تومان دادوستد شد. علاوه بر این هرگرم طلای خام ۱۸ عیار ۵۴۱ هزار تومان و هر مثقال طلا نیز ۲ میلیون و ۳۴۴ هزار تومان به فروش رسید.