باید و نباید‌های کسب‌وکار در کلام وعاظ

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز «خدا روزی‌رسان است». این ضرب‌المثلی قدیمی است که بیشتر ما آن را شنیده‌ایم و می‌دانیم یکی از نام‌هایی که خداوند را به آن می‌خوانیم، «رزاق» به معنی روزی‌دهنده است. قرآن کریم نیز بر رزاق بودن خداوند تأکید کرده است: «هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست، مگر آنکه روزی او برعهده خداست». (سوره هود، آیه ۶)؛ روزی‌ای که میزان آن نیز برای هر فردی مقدر شده است. اگرچه در آیات قرآن گفته شده است خداوند روزی مردم را گسترده یا تنگ می‌کند، باید توجه کرد این مشیت الهی، تابع حکمت است و بدون حساب‌وکتاب نیست.

ما معتقدیم که خداوند روزی‌رسان است، اما بهره‌مندی انسان در بیشتر مواقع، معلول کار و تلاش و شرایط فردی و محیطی خود اوست، بنابراین خداوند روزی‌رسان است، ولی نه برخلاف جریان طبیعت و قوانین حاکم بر دنیا و بدون تلاش و کوشش فرد در کسب روزی. روایات نیز فقر را معلول ناتوانی و تنبلی دانسته‌اند و عواملی، چون خوش‌زبانی و اخلاق نیک و صله‌رحم و سحرخیزی و شکر و توجه به خداوند را سبب گشایش روزی می‌دانند؛ به همین دلیل به‌سراغ منبر علما رفته‌ایم تا با راه‌های توصیه‌شده در دین برای افزایش رزق وروزی، بیشتر آشنا شویم.

از تو حرکت، از خدا برکت

بار‌ها گفته ایم تعبیر به «مشیت الهى»، مفهومش اراده بى‌حساب‌وکتاب نیست، بلکه اراده اى است آمیخته با حکمت، و حکمت خداوند ایجاب می‌کند که هرکه تلاش و کوشش و اخلاص و فداکارى بیشترى داشته باشد، روزى اش را گسترده‌تر کند: «و اینکه براى انسان چیزى جز [حاصل]سعى و کوشش او نیست» (سوره نجم، آیه ۳۹)؛ و «[آرى]هر انسانی در گرو اعمال خویش است». (سوره مدثر، آیه ۳۸).

خداوند سپس می‌فرماید: «و هرکه تقواى الهى پیشه کند، خداوند راه نجاتى براى او فراهم مى‌کند». (سوره طلاق، آیه ۲). تقوا موجب حاکمیت عدالت اجتماعى و عدالت اجتماعى سبب گسترش روزى هاست. همچنین سعى و کوشش، زمینه‌ساز شکوفایى اقتصادى و عامل وسعت روزى است.

شاهد این سخن، حدیث لطیفى است که از امیرالمؤمنین على (ع) نقل شده است؛ آنجا که می‌فرمایند: «هنگامى که [در آغاز کار]موجودات جهان با هم ازدواج کردند، تنبلى و ناتوانى [نیز]با هم عقد زوجیت بستند؛ فرزندى از آن‌ها متولد شد به نام فقر!» (الکافی، ج ۵، ح ۸۶). آرى؛ فقر و تنگدستى یک ملت، نتیجه مستقیم ضعف‌ها و تنبلى هاى آن‌هاست و حکمت خداوند ایجاب می‌کند که روزى را بر چنین کسانى تنگ کند.
آیت‌ا... العظمی مکارم‌شیرازی

پولی که از راه حرام به‌دست می‌آید، رزق نیست

خداوند در روزی به برخی‌ها وسعت می‌دهد و به برخی‌ها تنگ و سخت می‌گیرد. رزق مرهون تلاش انسان است. نمی‌شود انسان بنشیند و منتظر رزق و روزی باشد؛ زیرا خدا به پیامبرش هم می‌فرماید از کاری که فارغ شدی، به کار دیگری بپرداز و به نمازگزاران می‌فرماید: نمازجمعه که تمام می‌شود، مغازه‌ها را باز کنید و به تجارت بپردازید. روایت داریم کسی که کار را ترک کند، دعایش مستجاب نمی‌شود و در روایت دیگری آمده است هرکه کار و تجارت را کنار بگذارد، عقلش کم می‌شود.

رزق با ثروت، تفاوت دارد. رزق آن چیزی است که انسان استفاده می‌کند، ولی اگر انسان ثروتی داشته باشد و از آن استفاده نکند، رزق محسوب نمی‌شود. پولی که از راه حرام به‌دست می‌آید، رزق نیست. اگر کسی از حرام درآمد به‌دست آورد، رزقش از حلال کم می‌شود و به او نمی‌رسد. رزق همیشه مال نیست و خداوند در قرآن کریم زیارت حج، اولاد صالح و توفیق عبادت را به‌عنوان رزق یاد کرده است.

خداوند با وجود اینکه ممکن است دو نفر شرایط یکسان داشته باشند و هردو به اندازه هم کار و تلاش کنند، به‌دلایلی به یک نفر زیاد و به یک نفر کم روزی می‌دهد که به این نوع رزق، «رزق لایحتسب» گفته می‌شود. در آیات و روایات آمده است صدقه دادن، طهارت و وضو، صله‌رحم، ازدواج، استغفار، احسان به همسر و خوش‌اخلاقی با خانواده، حق‌گویی و پرهیز از دروغ و نیت خیر داشتن، رزق انسان را زیاد می‌کند. در روایت داریم فردی که تسبیح بگوید، رزقش زیاد می‌شود.

همچنین خواندن دعای «یا خیرالمسئولین و یا خیرالمعطین ارزقنی وارزق عیالى من فضلک فانک ذوالفضل العظیم» و نیز خواندن دعای۲۹ صحیفه‌سجادیه، رزق را زیاد می‌کند. درکنار این‌ها، شکرگزاری از نعمت‌ها موجب افزایش رزق انسان می‌شود. همچنین خواندن سوره واقعه و سوره ذاریات در روایات، از عوامل افزایش رزق معرفی شده است. پرهیز از اسراف، قناعت کردن، تدبیر و برنامه‌ریزی، نیز عواملی است که روزی انسان را زیاد می‌کند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناصر رفیعی

شکر نعمت، روزی را افزایش می‌دهد

انسان می‌تواند با وسعت ظرف وجودی خود، قابلیت دریافت ارزاق خدا را بیابد. خداوند دارای رزق بی‌نهایت، علم بی‌نهایت و مغفرت بی‌نهایت است و دراصل تمام کمالات در خداوند محدود نیست. هرکه وجودش وسعت داشته باشد، خداوند هم بی‌منت به او عطا می‌کند. مهم این است که سهم ما از این بی‌نهایت‌های خدا چقدر باشد. سهم ما به اندازه ظرف ماست. اگر ظرف وجودت بزرگ باشد، عطا می‌کند. اگر تمام انسان‌ها از ابتدای تاریخ تا انتها، ظرف وجودی‌شان بر فرض محال به اندازه اهل‌بیت وحی (ع) باشد، خداوند عطا می‌کند. اگر ما محرومیم، چون محدودیم.

به تعبیر قرآن کریم: «أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ أَوْدِیَه بِقَدَرِها؛ یعنی خدا از آسمان آبى نازل کرد که در هر دره و رودى به اندازه گنجایش و وسعتش [سیلابى]جارى شد». پس هر ظرفی به اندازه خودش می‌گیرد. یک موقع این ظرف به اندازه یک حوض است، یک موقع به اندازه استخر، یک موقع هم گنجایش این ظرف به قدر دریاست یا زمانی ظرفی وارونه است. گنجایش ظرف‌ها، حد گرفتن فیض را مشخص می‌کند. برخی با مقداری فیض هم خودشان را گم می‌کنند. گاهی با همان نعمتی که به من عطا نکرده است، با خدا دعوا می‌کنیم.

یکی از راهکار‌هایی که ظرف وجود انسان را بیشتر می‌کند و به‌دنبال آن عطا‌های خدا را افزایش می‌دهد، شکر است؛ یعنی انسان آنچه خدا به او عطا کرده است، ببیند و بعد شکر کند. آن وقت خدا هم نعمت‌هایش را بیشتر می‌کند. اصلا هضم نعمت، شکر است؛ یعنی نعمت‌های خود را به خدا وصل کنی. نعمت، پلی بین ما و خداست. اگر کسی این پل را نزند و شکر نکند، نعمت، وبال گردنش می‌شود. وقتی نعمت را هضم کردی، خداوند بیشتر می‌دهد. اگر نعمت را پلی بین خود و خدا ندانی، در روز قیامت وبالت می‌شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مسعود عالی

در ادامه حتما بخوانید نعمتِ روزی رسانی به خانواده

از راهی که حساب نمی‌کنید، به شما روزی می‌دهند

در بین اذکار می‌گویند تکرار ذکر «یا رزّاق» در افزایش روزی مؤثر است. در قرآن مجید نیز دعا‌هایی است در این زمینه که خیلی مؤثر است.

یک آیه هم در سوره مبارکه طلاق هست: «وَمَنْ یَتَّقِ ا... یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ؛ و از جایی که گمان نَبَرد، به او روزی عطا کند و هرکه بر خدا توکل کند، خدا او را کفایت خواهد کرد که خدا امرش را نافذ و روان می‌سازد و بر هرچیز قدر و اندازه‌ای مقرر داشته است» که این اولا یک وعده الهی است که اگر انسانی متقی باشد، خدا بی‌حساب با یک روش محاسبه‌نشده به او روزی می‌دهد. خداوند رحمت کند حاج‌آقای سیدهادی محدث را! ایشان به‌اصطلاح از مردان قرآنی کشور ما بود.

در سن پیری خیلی شور جوانی درباره قرآن و تبلیغ قرآن داشت. مصاحبه‌ای شده بود در مجله رشد با پسر ایشان. ایشان می‌گفت من به پدرم گفتم که شما اصلا به فکر آینده نیستید. آخر یک پس‌اندازی داشته باشید. گفتند من عمری با توکل به خدا زندگی کردم. هیچ‌وقت هم درنمانده‌ام. با اینکه معلم بودند و درآمد زیادی نداشتند. ولی واقعیت این است که «وَمَنْ یَتَّقِ ا... یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا؛ اگر کسی متقی باشد، خدا راه خروجی برای او قرار می‌دهد».

«وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ؛ از راهی که گمان نمی‌کند، به او روزی می‌دهد». یک کسی تجارتخانه‌اش محل تجارتش، خانه‌اش است، محل کسبش است، به امید آنجاست. اما این شخص اصلا «مِنْ حَیْثُ لَایَحْتَسِب» از جایی که گمان نمی‌کند، روزی داده می‌شود. در ادامه می‌فرماید که: «وَمَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى‌ا... فَهُوَ حَسْبُهُ؛ هرکه به خدا توکل کند، خدا برای او بس است». «إِنَّ ا... بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ ا... لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْرًا؛ خداوند امر او را می‌رساند. (یعنی به سرمنزلی که باید برسد، می‌رسد). خدا برای هرچیزی یک سرآمدی، تقدیری، اندازه‌ای قرار داده است».
سیدمحسن میرباقری