زبان فارسی در کجای سپهر دانش جهان قرار دارد؟

در یادداشت قبلی از اهمیت زبان فارسی در دنیای دانش گفتیم و اینکه یکی از توصیه‌های همیشگی رهبری در حوزه زبان فارسی این بوده است که زبان فارسی باید به زبان علم تبدیل شود. بی گمان باید ابتدا ببینیم جایگاه اکنون زبان فارسی در میان زبان‌های جهان به لحاظ علمی کجاست.

ابتدا باید خاطرنشان کنیم که در نقشه جامع علمی کشور، هشت هدف کلان برای نظام علم و فناوری کشور برشمرده شده که ششمین آن ارتقای جایگاه زبان فارسى در بین زبان‌های بین المللی علمی است. افزایش پذیرش دانشجویان خارجی، نگارش مقالات علمی تخصصی به زبان فارسی، تأسیس رشته‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های مختلف دنیا و آسان سازی فارسی آموزی هم از جمله راهکار‌های آن تعیین شده است.

در کنار این برنامه، تأکیدات رهبر معظم انقلاب در دیدار‌های مختلف با اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و کارشناسان زبان فارسی نیز درخور توجه است. اتفاقا ایشان اسفند ۸۸ در دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مسئولان و نمایندگان فرهنگی ایران در خارج از کشور، یکی از راه‌های این هدف گذاری را این گونه بیان می‌کند که: «یکی از وظایف اصلی سفیران فرهنگی، ترویج زبان فارسی از طریق پیگیری کرسی‌های زبان فارسی در مراکز علمی و دانشگاهی است.»

براساس آنچه در سال ۹۸ در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC منتشر شد، کمیت تولید علم به زبان فارسی در چهل سال اخیر با افزایش ۱۴۰ برابری و متوسط رشد سالانه ۱۳ درصد، بالاترین میزان رشد را در میان زبان‌های دیگر به عنوان زبان علمی داشته است و با ۲۳ پله ارتقا از رتبه ۳۸ به رتبه ۱۵ در میان زبان‌های دیگر دنیا رسیده است. درحالی که زبان‌های آلمانی، چینی، فرانسه و روسی رتبه‏‌های دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده اند.

با این آمار دلگرم کننده، اما هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم و لازمه آن داشتن نوعی غیرت ملی است. رهبر معظم انقلاب در مرداد ۹۲ در دیدار استادان دانشگاه‌ها از همین زاویه به موضوع پرداخته اند که «این افتخاری نیست که ما بگوییم حتما زبان علمی کشور ما فلان زبان خارجی است.

زبان فارسی این قدر ظرفیت و گنجایش دارد که دقیق‌ترین و ظریف‌ترین علوم و دانش‌ها می‌توانند با این زبان بیان شوند. ما زبان پرظرفیتی داریم. کما اینکه بعضی از کشور‌های اروپایی هم نگذاشتند زبان انگلیسی تبدیل شود به زبان علمی آن‌ها - مثل فرانسه، مثل آلمان – این‌ها زبان خودشان را به عنوان زبان علمی در دانشگاه هایشان حفظ کردند. مسئله زبان، مسئله بسیار مهمی است؛ احتیاج دارد به اینکه حمیت به خرج دهید.»

باور داریم که گستره نفوذ زبان فارسی در مناطق مختلف جهان از دیرباز تاکنون امتیاز خوبی برای زبان فارسی است.

این جغرافیا و موقعیت ویژه ایران امکانی را فراهم کرده است تا در مناسبات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جهان اثرگذار باشد. ضمن اینکه کارنامه علمی ایران و فراوانی دانشمندان شناخته شده در دنیای علم و دانش در گذشته و بی شمار دانشمندان ایرانی که امروزه در جهان صاحب نام و آوازه هستند، می‌تواند پشتوانه این شأن علمی برای ایران و زبان فارسی در جهان باشد. برگزیده شدن یک زبان در شمار زبان علم وابسته به گویشورانی است که از آن استفاده می‌کنند و این نکته دریچه امید را برای طرح زبان فارسی در کنار دیگر زبان‌های علمی دنیا باز نگاه می‌دارد.