سیاست‌ورزی در پس پرده آکادمیا

مطالعات خاورمیانه در آمریکا همواره سیاست‌زده و تحت‌تأثیر گرایش‌ها و انگیزه‌های پژوهشگران بوده است. شماری از این پژوهشگران عملا به مدافعان رفتار‌های سیاسی دولتمردان خود تبدیل شده و شماری دیگر با تمام توان به نقد رفتار‌های سیاسی این افراد پرداخته‌اند.

 در این میان، نقش پژوهشگران آمریکایی و اسرائیلی در این عرصه، بسیار مهم و تأثیرگذار بوده است. راه‌اندازی «انجمن مطالعات خاورمیانه و آفریقا» در چهارم اکتبر سال۲۰۰۷ واکنشی به فعالیت‌های «انجمن شمال آمریکایی برای مطالعات خاورمیانه» یا ارائه بدیلی برای آن دانسته می‌شود.

«انجمن شمال آمریکایی برای مطالعات خاورمیانه» که از سال۱۹۶۶ تاکنون نهاد برتر در عرصه پژوهش‌های خاورمیانه به‌شمار می‌رود، در دهه‌های اخیر به محلی برای انتقاد‌های آکادمیک به وضعیت شماری از روند‌های فکری به‌خصوص صهیونیسم و نیز سیاست‌های غربی تبدیل شده است.

چنین بود که شماری از دانشمندان و متخصصان مطالعات خاورمیانه که نگاهی انتقادی به فعالیت‌های این انجمن داشتند، به تأسیس نهادی جدید در این زمینه اقدام کردند. به این ترتیب، برخی افراد تأسیس «انجمن مطالعات خاورمیانه و آفریقا» در برابر «انجمن شمال آمریکایی برای مطالعات خاورمیانه» را جنگ داخلی مطالعات خاورمیانه نامیدند. 

این جنگ داخلی با استقبال محافل صهیونیستی مواجه شد؛ چنان‌که پس از تأسیس این انجمن، برخی از این محافل اعلام کردند «خبر‌های خوبی» از آکادمیا به گوش می‌رسد، با این حال در سال۲۰۱۱ «انجمن مطالعات خاورمیانه و آفریقا» تنها حدود ۱۱۰۰ عضو داشت، درحالی‌که «انجمن شمال آمریکایی برای مطالعات خاورمیانه» حداقل ۳ هزار عضو دارد.

شاخص‌ترین چهره در هیئت مؤسس «انجمن مطالعات خاورمیانه و آفریقا»، برنارد لوئیس، دانشمند برجسته مطالعات خاورمیانه و پژوهش‌های اسلامی بود. این دانشمند بریتانیایی‌آمریکایی و یهودی‌مذهب، یکی از مورخان مهم خاورمیانه به‌خصوص امپراتوری عثمانی شناخته می‌شود.

در ادامه حتما بخوانید گفتگو‌ با پیمان اسحاقی درباره گفتمان سازی فرهنگی در حوزه رضوی| بایسته‌های گسترش مطالعات فرهنگ رضوی

وی که پیش از ساموئل هانتینگتون از تعبیر «برخورد تمدن‌ها» استفاده کرده و درباره آن نوشته بود، بیش از نیم‌قرن درباره موضوعات اسلامی و خاورمیانه‌ای به پژوهش پرداخته، حدود بیش از سی کتاب تأثیرگذار به رشته تحریر درآورده و درکنار آن، به گروه‌های سیاسی تندرو در جهان غرب، درباره اسلام و خاورمیانه مشاوره داده است.

تأسیس این انجمن با استقبال پژوهشگران روبه‌رو شد و به‌زودی جمع کثیری از ۳۵ رشته علمی در ۴۰ کشور جهان به عضویت آن درآمدند. مدیران این مؤسسه اذعان دارند که در ابتدای تأسیس با برخی انتقاد‌ها و مخالفت‌ها روبه‌رو شده‌اند. در عین حال، برخی دیگر تأسیس این نهاد را به فال نیک گرفتند.

ادامه دارد...