نگرانی برای نگارخانه‌ های مشهد

غلامرضا زوزنی/شهرآرانیوز- نگارخانه‌های مشهد، همانند همه نگارخانه‌های سراسر کشور از اوایل اسفندماه پارسال به دلیل رعایت طرح فاصله‌گذاری اجتماعی تعطیل شده‌اند. تجربه نشان داده ۲ ماه بهمن و اسفند هر سال اوج فعالیت نگارخانه‌ها در طول ۱۲ ماه است. فعالیت آن‌ها در این ۲ ماه چه از نظر درآمدزایی و چه از نظر برپایی تعداد نمایشگاه آثار هنری با دیگر ماه‌های سال مقایسه شدنی نیست.
با این شرایط کرونایی نگارخانه‌های مشهد نیز ناچار شدند فعالیت خود را متوقف کنند و منتظر عادی شدن اوضاع شوند. اما چند روزی است که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی به مدیران نگارخانه‌ها اعلام کرده که می‌توانند برای برپایی نمایشگاه با اجازه آن دستگاه و با رعایت نکات بهداشتی و همچنین ایجاد فاصله‌گذاری اجتماعی، بدون برگزاری افتتاحیه و اختتامیه اقدام نمایند.
این شرایط سخت‌گیرانه هرچند ضروری و منطقی است، اما مدیران تمام نگارخانه‌ها را نتوانسته مجاب کند که فعالیتشان را از سر گیرند.
حتی بعضی از مدیران نگارخانه‌ها باور دارند محیط نگارخانه می‌تواند به یک محیط مناسب برای انتقال ویروس تبدیل شود. یکی از نیاز‌های معماری نگارخانه‌ها برای دریافت مجوز نداشتن پنجره است. در واقع نگارخانه‌ها به دلیل نوع عرضه محصولات هنری نباید هیچ‌گونه پنجره‌ای داشته باشند تا امکان کنترل کامل تابش نور بر روی آثار هنری وجود داشته‌باشد. این فضای محبوس که رد و بدل هوا را غیر ممکن کرده می‌تواند خطر انتقال ویروس را افزایش دهد.
مدیران نگارخانه‌های فرزاد، آسمان و مانا در گفتگو با شهرآرا از اوضاع کرونایی نگارخانه‌هایشان می‌گویند. این نگارخانه‌ها به همت بخش خـصـوصــی مدیـــریــت می‌شوند و با اینکه ساختمان هر سه نگارخانه ملکی است و دردسر‌های نگارخانه‌های اجاره‌ای را ندارند باز هم چالش‌های جدی پیش پای آن‌ها وجود دارد.

جایی برای نگارخانه مجازی
نگارخانه فرزاد، از چند ماه قبل از شیوع کرونا، با هنرمندان برای برپایی نمایشگاه آثارشان قرارداد بسته بود، اما فروغ نامجو، مدیر نگارخانه، با همه‌گیری این بیماری مجبور شد با توافق هنرمندان برپایی نمایشگاه‌ها را به اولین فرصت پس از عادی شدن شرایط موکول کند: «تعدادی بودند که نگارخانه را برای نمایشگاه آثارشان رزرو کرده بودند. تعدادی از هنرمندان هم قرارداد بسته و هزینه‌های جاری نگارخانه را پرداخت کرده بودند.
حتی بعضی از نمایشگاه‌ها که موعد برپایی‌شان در نگارخانه ما بسیار نزدیک بود، اقدامات اولیه تبلیغاتی، مانند طراحی و چاپ پوستر را هم انجام داده بودیم که با تغییر شرایط این هزینه‌کرد به هدر رفت. علاوه بر این هزینه‌های جاری و نگهداری نگارخانه هم هست که بدون درآمد باید بپردازیم.»
به گفته نامجو، شرایطی که اداره ارشاد برای راه‌اندازی دوباره نگارخانه‌ها ابلاغ کرده کار را دشوار کرده است: «برپایی نمایشگاه بدون برگزاری مراسم افتتاحیه و اختتامیه کار سختی است. رعایت شرایط بهداشتی هم در فضا‌های بسته‌ای مانند نگارخانه‌ها شاید چندان فایده‌ای نداشته‌باشد. این مسئولیت ما را سنگین می‌کند و ما هم ترجیح می‌دهیم تا عادی شدن اوضاع دست نگه‌داریم. به محض اینکه اوضاع عادی شد ما آماده‌ایم نمایشگاه‌ها را به ترتیب برپا کنیم و هیچ مشکلی از این بابت نداریم.»
راه‌اندازی نگارخانه مجازی هم یکی از اقداماتی است که نامجو به ضرورت ایجاد آن بیشتر از پیش پی‌برده و به فکر افتاده تا بعد از این برای فروش آثار هنری در فضای مجازی اقدامی انجام دهد.

نگران نگارخانه‌های اجاره‌ای
پذیرفتن مسئولیت برگزاری نمایشگاه در نگارخانه با توجه به حساسیت این روز‌ها خطرپذیری است که حوریه اسکندری، مدیر نگارخانه آسمان آن را نپذیرفته است. او می‌گوید اصل برپایی نمایشگاه بر مراودات و گفت‌وگوی رودررو بنا شده و این ممکن است برای هنرمندان و بازدیدکنند‌گان خطرآفرین باشد.
 شخصی بودن مکان نگارخانه مهم‌ترین مزیتی است که نگارخانه آسمان در این شرایط دارد. با این حال اسکندری شرایط سختی را در مدیریت این نگارخانه تجربه کرده است و به این فکر می‌کند شرایط برای همکارانش که نگارخانه‌های اجاره‌ای دارند چقدر دشوار است: «نگارخانه‌هایی که در همین شهر فعالیت می‌کنند و اجاره‌های سنگین هم می‌پردازند؛ برای سرپا ماندن آینده سختی پیش رویشان است.»
اسکندری که به نوعی کارمند نگارخانه خانوادگی‌شان محسوب می‌شود در این مدت حقوقی نداشته، اما نتوانسته برای کارکنان نگارخانه‌اش حقوقی نپردازد: «خودمان را موظف دانستیم در حد توان حقوقی برای کارکنانمان به عنوان عیدی در نظر بگیریم.»
به گفته او، نگارخانه‌ها ۴ ماه طلایی برای فعالیت دارند که امسال آن را از دست دادند. فروردین و اردیبهشت را هم به ۲ ماه آخر سال اضافه کنیم تقریبا امید هنرمندان برای فروش آثار هنری برای چند ماه آینده کمرنگ است: «هنرمندان بسیاری روی فروش آثارشان در ماه‌های بهمن و اسفند و حتی فروردین و اردیبهشت حساب کرده بودند. آن‌هایی که توانستند به صورت اینترنتی آثارشان را بفروشند هزینه‌های اولیه‌شان را جبران کرده‌اند. آن‌هایی که این امکان را نداشتند که تعدادشان هم کم نیست، بدون هیچ درآمدی و با شرایط سخت نوروز را سپری کردند و روزگار گذراندند.»

باز کردن نگارخانه، بازی کردن با جان مردم
اوایل خرداد، نزدیک‌ترین تاریخی است که حمید کرمانی، مدیر نگارخانه مانا، برای بازگشایی مجدد نگارخانه‌اش تخمین می‌زند. در ۲ ماه پایانی سال ۹۸، قرار بوده چند نمایشگاه در مانا برگزار شود که همه آن‌ها لغو شده و هزینه برپایی نمایشگاه هم به هنرمندان متقاضی برگردانده شده است: «یکی از نمایشگاه‌هایی که در آن مدت قرار بود برپا کنیم، نمایشگاه آثار هنری بود که خودمان تولید کرده بودیم؛ که لغو شد و نه‌تن‌ها سودی از بابت آن به ما نرسید که هزینه مواد اولیه تولید آن آثار هم از جیبمان رفت. حتی حقوق پرسنلی که در نگارخانه مشغول بودند را هم پرداخت کردیم.»
به گفته کرمانی، می‌توان نگارخانه‌ها را از نظر شلوغی و درآمدزایی به ۲ دوره زمانی ضعیف و خوب تقسیم کرد. ۱۰ ماه اول سال، دوره ضعیف و ۲ ماه پایان سال دوره خوبی است: «در بهمن و اسفند؛ مخاطبان بیشتری برای خرید به نگارخانه‌ها مراجعه می‌کنند. تنوع نمایشگاه‌ها از نظر عرضه محصولات هنری بیشتر است. تعداد نمایشگاه‌ها بیشتر است. حتی گاهی ما در برنامه‌ریزی مجبور هستیم نمایشگاه‌ها را دو تا سه روزه برگزار کنیم در حالی که در ۱۰ ماه اول سال دوره‎های پنج روزه تا یک هفته برای برپایی نمایشگاه در نظر گرفته می‌شود.»
او می‌گوید ممکن است یک نگارخانه در این ۲ ماه بیشتر از ۱۰ ماه سال نمایشگاه برگزار کند. این هم به دلیل خرید‌های شب عید است: «نمایشگاه‌های نقاشی و عکاسی در همه روز‌های سال برگزار می‌شود؛ اما آنچه که نگارخانه‌ها را متضرر کرده برگزار نشدن نمایشگاه صنایع دستی و آثار هنری است که در این ۲ ماه فروش خوبی داشته اند و مردم به دلیل نوروز به این دست محصولات هنری بیشتر توجه می‌کرده‌اند.»
این مدیر نگارخانه به صراحت ابراز می‌کند تمام نگارخانه‌ها به دلیل بسته بودن فضا و نداشتن تهویه مناسب، محیطی خطرناک هستند و اگر نگارخانه‌داری در این شرایط فعالیتش را آغاز کند با جان مردم بازی کرده است.