کرونا و انزوای اجتماعی در نظام‌های آموزشی

این روزها، جهان در ترس از ویروس کرونا به‌سر می‌برد. شیوع ویروس کرونا ازسویی حیات فردی صدهاهزارنفر را تهدید کرده و نگرانی‌ها را افزایش داده و ازسوی دیگر حیات اجتماعی انسان و نظام‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و آموزشی او را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. نظام آموزشی به‌عنوان یکی از نظام‌های مهم اجتماعی و درعین‌حال به‌عنوان مهم‌ترین ابزار تحقق اهداف و مقاصد اجتماعی از این قاعده مستثنا نبوده و با شیوع ویروس کرونا، دچار نوعی چالش شده است که تاکنون تجربه نکرده بود و در بدبینانه‌ترین حالت، هیچ‌یک از دست‌اندرکاران و کارشناسان نظام آموزشی، گمان نمی‌کردند با چنین چالشی روبه‌رو شوند. شیوع ویروس کرونا، میزان آسیب‌پذیری نظام‌های آموزشی را در جنبه‌های مختلف علمی، فناوری و اجتماعی نشان داد. از لحاظ اجتماعی، شرایط ناشی از شیوع ویروس کرونا، بنیان‌های حیات جامعه را دچار اختلال کرده و به حالت تعلیق درآورده و کارکرد‌های اجتماعی نظام‌های آموزشی را با چالش روبه‌رو کرده است. ویروس کرونا تعریف بسیاری از مفاهیم اجتماعی ازقبیل جامعه، فرد، حقوق اجتماعی، مسئولیت اجتماعی، مشارکت اجتماعی و حضور اجتماعی را تغییر داد و شکاف اجتماعی و نابرابری آموزشی در نظام‌های آموزشی را بیش از پیش نمایان کرد. آموزش‌های حضوری، جای خود را به آموزش‌های از راه دور داده است و احتمالا منجر به افزایشِ بی‌عدالتی آموزشی و تحکیم نابرابری در این حوزه خواهد شد. با ظهور ویروس کرونا ممکن است بزرگ‌ترین چالش اجتماعی نظام‌های آموزشی یعنی انزوای اجتماعی پدید آید. مدارس، دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، فضا‌هایی برای تعاملات اجتماعی هستند. با تعطیلی آن‌ها، میلیون‌ها دانش‌آموز و هزاران دانشجو و طلبه امکان مراوده و ارتباط با دوستان، آشنایان، همشهریان و... را از دست می‌دهند و ادامه این روند، ممکن است منجر به انزوای اجتماعی آن‌ها شود که این پیامد، شرایط پساکرونایی نظام آموزشی را پیچیده و دشوار خواهد کرد. انزوای اجتماعی به‌عنوان مفهومی که در حوزه‌های گوناگون جامعه‌شناسی شهری به آن پرداخته می‌شود، به وضعیت ارتباط نداشتن کامل یا تقریباکامل بین یک فرد و جامعه اطلاق می‌شود. در این حالت، پیوند‌های اجتماعی فرد با خانواده، دوستان و همسایگان قطع می‌شود و شخص پیوند‌های کافی برای جذب حمایت و منابع اجتماعی را از دست می‌دهد و این مسئله در طول زمان می‌تواند بر همه جنبه‌های وجودی شخص تأثیر بگذارد. در این‌گونه شرایط ممکن است اشخاص، ظاهر بسیار سرزنده و شادابی داشته باشند، اما در خلوت خود از نوعی تنهایی عمیق، رنج ببرند.
انزوای اجتماعی پیامد‌های ناگواری را برای نظام‌های آموزشی جهان به‌دنبال خواهد داشت. احساس تنهایی، کاهش مشارکت اجتماعی، کاهش مبادله و دلبستگی اجتماعی، جلوگیری از تبادل افکار و احساسات، تضعیف یا قطع روابط گرم و گفتمانی، صمیمانه و انسانی، کاهش اعتمادبه‌نفس، سلب همکاری اجتماعی، یاس و کاهش تحمل اجتماعی، تعارض اجتماعی، ترس از دیگران، برقرار نکردن مکالمات عادی و روزمره با دیگران و حتی با اعضای خانواده و... بخشی از این پیامد‌ها محسوب می‌شود که بدون شک موجب خواهد شد نشاط اجتماعی، همیاری و مشارکت اجتماعی در درون و برون نظام آموزشی ضعیف شود و کاهش یابد.