آیین دوست‌یابی در کلام امام صادق (ع)

در معارف اهل‌بیت (ع) آیین دوستیابی آموزش داده شده است. در وصایای امامان (ع) به پیروان خویش آموزه‌های راه‌گشا و روشنگر بسیاری در این ارتباط وجود دارد. در وصایای امام جعفر صادق (ع) به سفیان ثوری ضرورت پرهیز از مصاحبت با فاجر یادآوری شده است. وی به امام صادق (ع) عرض کرد: «یاابن رسول‌ا... اوصنی!؛‌ای فرزند پیامبر خدا به من سفارش و وصیت نمایید.» امام فرمودند: «لا تصحب الفاجر فیعلّمک فجوره؛ با فاجر دوستی و مصاحبت مکن که فجورش را به تو آموزش می‌دهد.» سفیان ثوری درخواست افزایش وصیت و موعظه نمود. امام صادق (ع) از وصایای پدر خویش یاد کرده و به وی هشدار دادند پدرم به من فرمود: «یا بنیّ من یصحب صاحب السوء لایسلم و من یدخل مداخل السوء یتّهم و من لایملک لسانه یندم (بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۹۲) فرزندم! هرکس با دوست و رفیق بد همراهی و معاشرت نماید، سالم نمی‌ماند و هرکس در جایگاه‌های بد وارد شود، متهم می‌گردد و هرکس زبانش را مالک نباشد و کنترل نکند، پشیمان می‌شود.» امام صادق (ع) در این وصیت الهی به سفیان ثوری، وی را از مصاحبت، دوستی، ملازمت، معاشرت، همدمی، همراهی و رفاقت با «فاجر» بازداشته‌اند. راغب اصفهانی در تعریف فجور نوشته است: «الفجور شقّ سترالدیانه (المفردات، ص ۳۷۳: ماده فجر) فجور شکافتن پرده دیانت است»؛ بنابراین فاجر کسی است که با دین دشمنی و مخالفت می‌کند و گناه‌کار و بی‌حیاست. انسان همواره باید از افراد بی‌دین، لاابالی و فاسد دوری کند. «فجور» همه انحراف‌های اعتقادی و فساد اخلاقی و سیاسی را در بر می‌گیرد. در این وصیت امام صادق (ع) حکمت لزوم فرار از دوستی با فاجر نیز تبیین شده است. نتیجه مصاحبت و معاشرت و دوستی با فاجر، آموختن فجور است. فاجر و تبهکار در ارتباطات با دوستان خود، فسق و فجور را «تعلیم» می‌دهد و اثر روابط با فاجران، یادگرفتن فجور و گرفتاری به گناهان بزرگ و سقوط اخلاقی است. فاجر آموزگار گناهان است و دوستی با وی باعث انحراف انسان و توسعه فسق و فجور می‌شود. فجور شکافتن پرده دین است و ابعاد گوناگون اعتقادی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و هنری دارد. اسلام دین جامع، کامل، جهانی و ابدی است و در همه ابعاد و شئون زندگی بشر حکم و نظر دارد و فجور خارج شدن از حکم دین و پشت کردن به آن است. انسان در همه زمینه‌های زندگی باید افراد را بشناسد و از روی آگاهی و شناخت دوستانش را برگزیند. فاجران در حوزه‌های مختلف زندگی نمودار می‌شوند و فجورشان را به دوستانشان تعلیم می‌دهند و آنان را به فساد می‌کشانند. استناد امام صادق (ع) به سخنان پدرشان امام باقر (ع) نیز برای ایجاد تنفر از مصاحبت با دوستان بد است. امام باقر (ع) به فرزندشان، امام صادق (ع)، فرموده‌اند: «فرزندم! هرکس با دوست بد همراه شود، سالم نمی‌ماند و هرکس در جایگاه‌های بد برود، متهم می‌گردد.» این کلام سودمند امام پنجم به امام ششم آموزنده نکته بسیار مهمی است. اثرگذاری فاجر بر دوست خود یک مسئله فراگیر و پذیرفته‌شده در میان مردم است. بی‌شک همراهی و معاشرت با دوست بد و شخصیت فاجر، اثر سوء بر انسان می‌گذارد و انسان از اثر منفی و شرارت دوست بد سالم نخواهد ماند. نقطه مقابل فاجران، انسان‌های باایمان، صالح، باتقوا، باحیا و باعفت قرار دارند. از اصول بهداشت روانی سالم و مطلوب، گزینش دوستان متدین، صادق، بااخلاص و امانت و صداقت است. سزاوار است هر انسانی در روابط اجتماعی تلاش کند تنها با انسان‌های متعهد به دین و احکام الهی مصاحبت و معاشرت کند و دوست شود تا از آنان و همراه با آنان گردد.