به گزارش شهرآرانیوز، در دنیایی که تیراژ کتابها هر روز رو به کاهش است و ناشران به دلیل مشکلات مالی، افزایش قیمت کاغذ، هزینههای چاپ و توزیع و دهها چالش دیگر، هر ساله از چاپ بسیاری از عناوین صرفنظر میکنند، پرسشی اساسی مطرح میشود که چگونه میتوان چراغ صنعت نشر را روشن نگه داشت؟
این روزها بسیاری از ناشران با ریسک سرمایهگذاری در چاپ کتابهای جدید مواجهاند، چراکه ممکن است کتابی پس از چاپ، در بازار فروش موفق نباشد و در نتیجه، نسخههای باقیمانده در انبارها خاک بخورند. از سوی دیگر، کتابفروشان نیز با مشکلاتی همچون محدودیت فضای انبار، تأمین عناوین مورد تقاضای مخاطبان و نوسانات قیمت کتاب دستوپنجه نرم میکنند.
در چنین شرایطی، یک شرکت دانشبنیان با استارتاپ «میخوانم» گامی نوین در حل این بحران برداشته است. این استارتاپ برای نخستین بار در کشور، نشر کتاب به روش POD (چاپ بر اساس تقاضا) را ارائه کرده است. در این روش، ابتدا کتاب فروخته میشود و سپس یک نسخه اختصاصی از آن چاپ و مستقیماً به دست مصرفکننده میرسد.
اما این تنها گام این استارتاپ نیست. در راستای توسعه دسترسی کتاب به کتابفروشیها، استارتاپ «میخوانم» اقدام به تولید و استقرار استندهای دیجیتال فروش کتاب کرده است. امروز، نخستین استند دیجیتال فروش کتاب در استان خراسان رضوی، در پردیس کتاب مشهد رونمایی شد.
اگرچه این روش میتواند مزایای زیادی برای ناشران، کتابفروشان و مخاطبان داشته باشد، اما همچنان این پرسش باقی است که آیا نشر دیجیتال و چاپ بر اساس تقاضا، آینده بازار کتاب را متحول خواهد کرد یا در بلندمدت موجب کاهش سرمایهگذاری ناشران در تولید کتابهای جدید خواهد شد؟
باید دید که این فناوری چگونه در بازار نشر ایران جا خواهد افتاد و آیا میتواند ناجی این صنعت باشد یا خیر. آینده، پاسخ این پرسش را خواهد داد.
در این مراسم رونمایی، بابک ندرخانی، مؤسس استارتاپ «میخوانم» و علی رجبزاده، مدیر پردیس کتاب مشهد، درباره آینده این روش و تأثیر آن بر صنعت نشر توضیحاتی ارائه کردند که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
بابک ندرخانی در توضیح ایده اولیه این طرح توضیح میدهد: در دنیا مدل (چاپ بر اساس تقاضا یا POD) توسط پلتفرمهایی مثل آمازون توسعه یافته و موفق شده است. این روند نشان میدهد که میتواند در ایران هم مورد استقبال قرار بگیرد، بهویژه که صنعت نشر کشور به چنین مدلی نیاز داشت.
او ادامه میدهد: بسیاری از کتابهایی که ناشران قبلاً منتشر کرده بودند، به دلایل مختلف از بازار حذف شدند. نشر POD این امکان را فراهم میکند که کتابها بدون نیاز به انبار کردن، فقط در صورت تقاضای خریدار چاپ شوند.
مؤسس استارتاپ "میخوانم" با اشاره به مزایای این مدل برای ناشران و کتابفروشان توضیح میدهد: نشر (چاپ بر اساس تقاضا یا POD) به ناشران کمک میکند تا بازار خود را بهتر بشناسند. اگر یک کتاب در یک سال ۳۰۰ نسخه به این شیوه فروش برود، ناشر میتواند با خیال راحت برای چاپ هزار نسخه از آن برنامهریزی کند. همچنین هزینههای انبارداری کاهش مییابد و گردش مالی سریعتر میشود.
ندرخانی درباره تأثیر این روش بر کتابفروشیها اضافه میکند: این مدل باعث میشود عناوین بیشتری در کتابفروشیها عرضه شود. کتابهای پرفروش و پرمخاطب همیشه در دسترس هستند و سایر عناوین میتوانند بر اساس سفارش مشتری چاپ شوند. این روند باعث افزایش تنوع کتابها و کاهش خواب سرمایه برای کتابفروشان میشود.
او در ادامه، به چالشهای راهاندازی این فناوری اشاره میکند: یکی از مشکلات اساسی، نبود دستگاههای مدرن چاپ دیجیتال در ایران به دلیل تحریمها و هزینههای بالای واردات است. همچنین نیروهای متخصص برای این مدل چاپ تربیت نشدهاند و بسیاری از ناشران همچنان درخصوص ارائه فایلهای دیجیتال کتابهایشان نگرانی دارند.
باوجود این چالشها، مؤسس استارتاپ "میخوانم" با اشاره به استقبال گسترده ناشران اضافه میکند: تاکنون ۱۱۰ ناشر با ما قرارداد بستهاند و ۵۰ ناشر دیگر در حال مذاکره هستند. در ابتدا ما به سراغ ناشران میرفتیم، اما حالا خودشان برای پیوستن به این سیستم اقدام میکنند.
ندرخانی همچنین درباره برنامه توسعه این مدل در سطح ملی بیان میکند: ما قصد داریم در همه استانها استندهای فروش کتاب دیجیتال را مستقر کنیم، این روند حتی میتواند در خارج از کشور و در مراکزی با تراکم جمعیتی فارسیزبان مثل امارات، کانادا، تاجیکستان و افغانستان گسترش یابد.
او درباره چالش اعتمادسازی میان ناشران و کتابفروشان تصریح میکند: در ابتدا ناشران نگران بودند که فایلهای کتابهایشان لو برود. اما وقتی میبینند که این مدل فروش، سودآوری دارد و پرداختها سریع و شفاف انجام میشود، اعتمادشان جلب میشود.
مؤسس استارتاپ "میخوانم" همچنین ادامه میدهد: کتابفروشان نیز در ابتدا با این سیستم غریبه بودند، اما وقتی متوجه شدند که میتوانند بدون نیاز به انبارکردن کتاب، به مشتریان خود خدمات بدهند، رویکردشان تغییر کرد. بهعنوان مثال، برخی کتابفروشان بعد از تجربه موفق، درخواست چند استند دیگر دادهاند تا بتوانند در مدارس، نمایشگاهها و سایر رویدادهای فرهنگی از این امکان استفاده کنند.
ندرخانی به نقش هوش مصنوعی در این سیستم اشاره کرد و گفت: تیمی از متخصصان روی توسعه هوش مصنوعی کار میکنند که بتواند جستوجوی پیشرفتهتری بر اساس محتوا ارائه دهد. در آینده، مخاطب میتواند موضوعی مانند "تاریخ ایران پیش از اسلام" را جستوجو کند و کتابهایی را که در بخشهای مختلف به این موضوع پرداختهاند، پیدا کند.
او تأکید میکند: تحولات دنیای دیجیتال میتواند تغییرات بزرگی در صنعت نشر ایجاد کند و POD فرصتی برای احیای کتابهای ازدسترفته و افزایش ظرفیت تولید کتاب در ایران است.
علی رجبزاده، مدیر پردیس کتاب مشهد که نخستین کتابفروشی در مشهد است که این سیستم را به کار گرفته، درباره نشر (چاپ بر اساس تقاضا) میگوید: چاپ بر اساس تقاضا یک تحول مهم در صنعت کتاب است. با افزایش قیمت کاغذ و هزینههای چاپ، ناشران برای سرمایهگذاری روی برخی کتابها تردید دارند. این فناوری کمک میکند که کتابهایی که شاید تیراژ پایینی دارند یا ناشران حاضر به چاپ آنها نیستند، بر اساس سفارش مشتری بهصورت تکنسخهای چاپ و عرضه شوند.
او همچنین با اشاره به تأثیر این روش بر کتابفروشان تصریح میکند: یکی از مشکلات کتابفروشان، هزینههای انبارداری و تأمین کتابهای متقاضیان است. اما این روش باعث میشود که کتابها بدون نیاز به ذخیرهسازی طولانی، در مدت کوتاهی به دست مشتری برسند.
مدیر پردیس کتاب توضیح میدهد: این فناوری نهتنها مشکل دسترسی مخاطبان به عناوین کمیاب را حل میکند، بلکه حاشیه سود ناشران را نیز حفظ میکند. همچنین میتواند تأثیر مثبتی بر بازار کتاب بگذارد؛ چراکه بسیاری از کتابهایی که به دلیل هزینههای بالا چاپ نمیشدند، اکنون شانس انتشار پیدا میکنند.
او در پایان بیان میکند: این روش در کنار فروش فیزیکی کتاب، یک فرصت مکمل برای صنعت نشر محسوب میشود و اگر بهدرستی مدیریت شود، میتواند به توسعه فرهنگ کتابخوانی کمک کند.