کاربرد‌های هوش مصنوعی در مرمت آثار تاریخی

به گزارش شهرآرانیوز، محسن طبسی در نشست تخصصی خطرپذیری و توانمندسازی آثار تاریخی در برابر زلزله در مشهد به مناسبت روز جهانی بنا‌ها و محوطه‌های تاریخی در موزه بزرگ خراسان، در خصوص هوش مصنوعی و کاربرد آن در حوزه میراث فرهنگی و مرمت آثار اظهار کرد: سیستم‌هایی وجود دارند که می‌توانند واکنش‌ها و رفتار‌های هوشمند انسانی را از جمله درک شرایط پیچیده، شبیه‌سازی و شیوه‌های استدلالی، در بر داشته باشند. با کنار گذاشتن تعریف‌ها، مفهوم آن در واقع شبیه‌سازی هوش انسان در یک سامانه یا به اصطلاح ماشین است که باعث می‌شود ربات‌ها و ماشین‌ها مانند انسان‌ها و حتی برتر از آن‌ها فکر کنند و کار‌هایشان را تقلید نمایند.

دانشیار گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد عنوان کرد: ترس بشر از همین جنبه‌ فرابشری هوش مصنوعی نشئت می‌گیرد که گزارش‌هایی نیز وجود دارد مبنی بر اینکه در بسیاری از موارد، هوش مصنوعی به صورت خودجوش عمل می‌کند و دیگر به انسان نیاز ندارد. به این ترتیب، قسمت‌های ترسناک و به اصطلاح هالیوودی این فناوری شروع به ظهور کرده است.

وی گفت: مثال‌های عینی هوش مصنوعی، مواردی هستند که امروزه بسیار متداول شده‌اند؛ مانند ربات‌های خدمتکار، ربات‌های شطرنج‌باز و ربات‌های جراح. هر کدام از این‌ها درجاتی از هوش انسانی را دارند و بالطبع تفاوت‌هایی نیز در مهارت‌های خود دارند. به عنوان مثال، آخرین اطلاعاتی که از هوش مصنوعی جراح داریم نشان می‌دهد که این ربات توانسته عمل پیوند قلب را به‌تنهایی انجام دهد، که یکی از سخت‌ترین عمل‌های پیوند است.

طبسی اضافه کرد: این موارد زیرشاخه‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین (Machine Learning) هستند. پردازش تصویر، پردازش زبان طبیعی، رباتیک، سامانه‌های خیریه و شبکه‌های عصبی همگی از جمله علوم و فناوری‌هایی هستند که متخصصان داده و دانشمندان به‌شدت روی آن‌ها کار می‌کنند.

پژوهشگر حوزه مرمت آثار تاریخی تصریح کرد: اهمیت توجه به هوش مصنوعی و استقبال از آن دو دلیل عمده دارد: یک مورد سهم اقتصاد دیجیتال است که در دنیا از آنچه تصور می‌شد فراتر رفته است. در یک مطالعه آکادمیک در چین، بر اساس داده‌های سال ۲۰۰۶ پیش‌بینی شده که تا سال ۲۰۲۵، این سهم به ۲۳ تریلیون دلار خواهد رسید. در حالی که این عدد در سال ۲۰۲۰، یعنی پنج سال پیش، برای ۴۷ کشور به ۳۰ تریلیون دلار رسیده است و این بیش از آن چیزی است که فکر می‌کردیم. این رشد نشان‌دهنده تأثیرات عمیق هوش مصنوعی بر اقتصاد جهانی است.

وی تحول در مشاغل را دومین مورد برشمرد و گفت: همان‌طور که انقلاب صنعتی روی مشاغل کشاورزی و دامپروری تأثیر گذاشت، اکنون نیز طرفداران هوش مصنوعی معتقدند که این فناوری می‌تواند مشاغل را تغییر دهد. تصور عمومی این است که هوش مصنوعی ممکن است منجر به بیکاری فراوانی شود. آمار‌های سازمان جهانی اشتغال در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که هوش مصنوعی ۸۵ میلیون شغل را از بین برده، اما همچنین به وجود آمدن ۹۷ میلیون شغل جدید مرتبط با این فناوری را نیز پیش‌بینی کرده است. این نشانه‌ای از نیاز جوانان ما به یادگیری مهارت‌های هوش مصنوعی برای آینده شغلی‌شان است.

طبسی گفت: با ورود به بحث چالش‌های هوش مصنوعی در کشور، دو چالش اصلی وجود دارد یک مورد چالش مصرف انرژی است که اگر به بیت‌کوین همچون یک کشور نگاه کنیم، می‌تواند بیست و هفتمین مصرف‌کننده برق در دنیاست. لازم است که به موضوع مصرف انرژی در این فناوری توجه کنیم. دومین مورد چالش‌های سیاست‌گذاری است که دولت‌ها معمولاً از پیشرفت تکنولوژی عقب هستند.

وی اضافه کرد: کمپانی‌های بزرگ متوجه این موضوع شده و به فکر تأسیس کمیسیون‌هایی افتاده‌اند تا مقررات مربوط به این فناوری را ایجاد کنند. اتحادیه اروپا نیز در این زمینه پیشتاز عمل کرده و قوانینی در مورد هوش مصنوعی و به خصوص در حوزه‌های مرمت تصویب نموده است.

دانشیار گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد افزود: در مورد حوزه‌های راهبردی برای آینده، صنایع تولیدی و حوزه‌های مختلف ساخت و ساز در اولویت قرار دارند. یکی از حوزه‌های مهم که در کشور ما کمتر به آن توجه شده، صنعت میراث فرهنگی است. کشور‌های اروپایی به شدت در زمینه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده و در حال توسعه پایگاه‌های داده خود در این زمینه هستند. این در حالی است که در ایران، هنوز ظرفیت‌های لازم در این زمینه وجود ندارد.

وی ادامه داد: از کاربرد‌های هوش مصنوعی در حوزه میراث فرهنگی می‌توان به اسکن دقیق آثار تاریخی، شبیه‌سازی سه‌بعدی و شناسایی مصالح بکار رفته اشاره کرد. هوش مصنوعی قادر است تحلیل‌های بسیار دقیقی از آسیب‌ها، فرسایش‌ها و تهدیدات جوی ارائه کند و به پیش‌بینی آسیب‌های احتمالی کمک کند. به همین ترتیب، در فرآیند مرمت بنا‌های تاریخی، ربات‌های هوشمند می‌توانند به کارشناسان کمک کنند تا به بهترین شکل ممکن این خدمات را ارائه دهند.

طبسی اظهار کرد: از سویی دیگر، در انتخاب مصالح جدید و استفاده از فناوری‌های نوین در مرمت بنا‌های تاریخی نیاز به تغییر نگرش وجود دارد. لازم است که تیم‌های تخصصی در زمینه هوش مصنوعی برای مرمت بنا‌های تاریخی تشکیل شود تا بتوان از ظرفیت‌های این فناوری به بهترین نحو استفاده کرد.

وی در پایان باید به چالش‌های عمومی در بهره‌گیری از هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: تأمین هزینه‌های زیرساختی، نیاز به تخصص‌های بین‌رشته‌ای، مسائل حقوقی و اخلاقی، و همچنین خطر تفکیک نادرست داده‌ها از مهمترین چالش‌های عمومی هوش مصنوعی به شمار می‌رود.