نقش مادر در تربیت فرزند و اشتباهات رایج مادران

به گزارش شهرآرانیوز، نقش مادر در تربیت فرزند فقط به مهرورزی محدود نمی‌شود. مادر نقشی اساسی و تعیین‌کننده در شکل‌گیری شخصیت، رفتار و نگرش فرزند دارد. اما آیا هر رفتاری که از سر عشق انجام می‌شود الزاماً تربیتی صحیح به شمار می‌آید؟ گاهی برخی اقدامات به ظاهر محبت‌آمیز، مسیر تربیت را از تعادل خارج می‌کنند.

اگر به‌عنوان مادر دغدغه آینده فرزند خود را دارید، این مطلب را با دقت بخوانید. در ادامه، هم به نقش مادر در تربیت فرزند پرداخته می‌شود و هم به اشتباهات رایج والدین در تربیت فرزندان اشاره می‌کنیم که بسیاری از مادران ناخودآگاه مرتکب می‌شوند.

نخستین و تأثیرگذارترین رابطه‌ای که کودک با جهان بیرون برقرار می‌کند، رابطه با مادر است. این ارتباط، پایه‌های اعتماد، امنیت روانی و هویت فردی کودک را بنا می‌گذارد. در سال‌های نخست، مادر نه‌فقط مراقب، بلکه آموزگار رفتار و الگوی زندگی کودک است.

نقش مادر در تربیت فرزند را می‌توان در چند محور خلاصه کرد:

ایجاد امنیت روانی: حضور پیوسته و حمایتگر مادر، کودک را در برابر تنش‌های محیطی محافظت می‌کند. کودکانی که در سایه امنیت عاطفی رشد می‌کنند، کمتر دچار اضطراب و اختلالات رفتاری می‌شوند.
آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان: شیوه گفت‌و‌گو، نوع برخورد با دیگران، احترام به قوانین و مسئولیت‌پذیری، نخستین‌بار در تعامل با مادر شکل می‌گیرد.
تشویق به استقلال: مادری آگاه، به‌جای وابسته نگه داشتن کودک، به او فرصت رشد و آزمون را می‌دهد. دادن مسئولیت‌های کوچک مثل پوشیدن لباس یا جمع‌کردن اسباب‌بازی‌ها، آغاز این مسیر است.

هدایت ارزش‌ها و باورها: ارزش‌هایی که مادر در قالب رفتار، نه صرفاً گفتار، به فرزند منتقل می‌کند، در ذهن او نهادینه می‌شوند. صداقت، صبوری، کمک به دیگران و پرهیز از خشونت از جمله این موارد است.
مادری که قصد دارد تربیتی سالم و پایدار داشته باشد، نیاز به آگاهی، خودکنترلی و الگوی رفتاری مناسب دارد. هیچ الگویی کامل نیست، اما رعایت چند اصل تربیتی می‌تواند مسیر رشد را شفاف‌تر سازد:

ثبات رفتاری: کودک با رفتار‌های متناقض دچار سردرگمی می‌شود. اگر یک رفتار امروز تشویق و فردا تنبیه شود، مفهوم درست و نادرست در ذهن کودک مبهم خواهد ماند.
ارتباط صمیمی و بدون تهدید: کودک باید فضای امنی برای صحبت‌کردن داشته باشد. هرگاه احساس قضاوت یا ترس کند، مسیر گفت‌و‌گو بسته می‌شود.
گوش‌دادن فعال: بسیاری از مادران بیش از آن‌که بشنوند، راهنمایی می‌کنند. اما شنیدنِ دقیق خواسته‌ها و احساسات کودک، راه را برای درک بهتر و تصمیم‌گیری مؤثرتر باز می‌کند.
تشویق رفتار مطلوب به‌جای تمرکز بر اشتباهات: کودک زمانی رفتار مناسب را تکرار می‌کند که به خاطر آن دیده شود، نه صرفاً به دلیل ترس از تنبیه.
با وجود نیت خیر و دلسوزی، برخی رفتار‌های تکراری و ناآگاهانه مانع رشد صحیح کودک می‌شود. در ادامه، به رایج‌ترین این اشتباهات اشاره می‌کنیم:

محبت افراطی یا حمایت بیش از اندازه: عشق بی‌مرز، اگر با حد و مرز تربیتی همراه نباشد، منجر به شکل‌گیری شخصیت وابسته یا لوس می‌شود. مثلاً وقتی کودک مرتکب اشتباهی می‌شود، اما مادر بدون توجه به پیامد آن، او را توجیه می‌کند، پیام نادرستی به ذهن کودک منتقل می‌شود.
ترساندن کودک از محیط یا افراد: جملاتی مثل «اگر این کار رو بکنی، پلیس می‌بردت» یا «تو بچه بدی هستی» اثرات منفی بر عزت‌نفس کودک دارد و اعتماد او به والد را کاهش می‌دهد.
مقایسه با دیگران: گفتن عباراتی مانند «ببین خواهرت چقدر درس می‌خونه» یا «پسر همسایه چقدر مودبه»، اعتمادبه‌نفس کودک را تضعیف کرده و احساس بی‌ارزشی در او ایجاد می‌کند.
بی‌توجهی به نیاز‌های هیجانی: تمرکز بیش‌ازحد بر عملکرد تحصیلی یا نظم، گاه باعث نادیده‌گرفتن نیاز‌های عاطفی و روانی کودک می‌شود. کودکی که محبت را صرفاً در زمان موفقیت تجربه کند، دچار اضطراب عملکرد خواهد شد.
دخالت دائمی در کار‌های کودک: وقتی مادر اجازه نمی‌دهد کودک تجربه کند و اشتباه کند، عملاً فرصت رشد و یادگیری را از او می‌گیرد. استقلال، از دل آزمون و خطا حاصل می‌شود، نه کنترل کامل.

چرا نقش مادر باید همراه با رشد فردی باشد؟

مادری که به رشد شخصی خود توجه ندارد، نمی‌تواند الگوی مناسبی برای کودک باشد. مادری که خود دچار خشم کنترل‌نشده، اضطراب یا بی‌حوصلگی مداوم است، ناخواسته این حالات را به کودک منتقل می‌کند.

بنابراین، مراقبت از سلامت روان، مطالعه در زمینه فرزندپروری، مشارکت در گروه‌های مشاوره یا آموزشی و زمان‌گذاشتن برای علایق فردی، نه تنها نقش مادرانه را تضعیف نمی‌کند، بلکه آن را تقویت می‌نماید.

نقش پدر در تعادل نقش مادر

هرچند تمرکز این مطلب بر مادر است، اما نباید نقش پدر را نادیده گرفت. مشارکت پدر در تربیت، باعث کاهش فشار روانی مادر شده و تعادل روانی کودک را افزایش می‌دهد. زمانی که مادر و پدر با هم‌فکری و یکصدایی عمل کنند، فرزند پیام روشنی از خانواده دریافت می‌کند.

در خانواده‌هایی که نقش مادر پررنگ‌تر است، باید مراقب شد که پدر به حاشیه نرود و ارتباط خود با فرزند را حفظ کند. این تعامل، هم به نفع کودک است و هم مادر را از تنهایی تربیتی خارج می‌کند.

تربیت موفق فرزند، حاصل آگاهی و تعادل

نقش مادر در تربیت فرزند، نقشی محوری و تاثیر گذار است. اما این نقش، زمانی اثربخش خواهد بود که با شناخت، خودآگاهی و اجتناب از اشتباهات رایج همراه شود. ایجاد امنیت عاطفی، تشویق استقلال، آموزش ارزش‌های اخلاقی و پرهیز از دخالت بیش از حد، از مؤلفه‌های اصلی تربیت سازنده هستند. اشتباهاتی مانند مقایسه، محبت افراطی یا کنترل دائمی، مسیر رشد را منحرف می‌سازند. هر مادری با نگاهی دوباره به رفتار‌های روزمره و کسب آگاهی بیشتر می‌تواند فضای سالم‌تری برای رشد فرزند خود فراهم کند. تغییر را از همین امروز آغاز کنید.

منبع: همشهری