محافظت زمستانی از گیاهان و فضای سبز

با توجه به شرایط آب و هوائی شهر مشهد در پاییز و زمستان و لزوم حفاظت و نگهداری از گیاهان و فضای سبز در این فصول به منظور پایداری آنها در طول سال‌های بعد و افزایش دوره بهره برداریشان و در نهایت استفاده از مزایای اکولوژیکی فضای سبز به عنوان عاملی اثرگذار بر محیط زیست شهری، ضروری است با انجام مجموعه عملیاتی، صدمات سرمای سخت و بارش برف و باران روی گیاهان را به حداقل برسانیم. این عملیات در نهایت رشد بهینه گیاهان در فصل رویش را تضمین خواهد نمود.

در طول دوره خواب زمستانی، بسیاری از گیاهان در فضای سبز، تسلیم سرما، یخبندان یا حتی خیسی بیش از حد خاک می‌شوند. ممکن است برگ‌ها و شاخه هایشان یخ بزند و ریشه‌های آنها بپوسد؛ بنابراین مهم است که قبل از بروز اولین یخبندان از آنها محافظت کنیم، تا سال بعد ظاهر خویش را از دست ندهند. البته میزان محافظت از گیاهان در فصل سرما، بستگی به محل زندگی آنها و کیفیت قرارگیری شان در معرض سرما دارد. به عنوان مثال در دو گیاه از یک گونه، گیاهی که در ضلع شمالی یک ساختمان بلند قرار گرفته بیشتر در معرض سرما و بوران قرار دارد تا گیاهی که در حاشیه جنوبی همان ساختمان کاشته شده است.

در ادامه تعدادی از اقدامات پیشگیرانه و محافظتی از گیاهان را ذکر می‌کنیم:

۱- ریختن یک لایه مالچ ارگانیک با ضخامت حداقل ۵ سانتی متر در اطراف گیاهان علفی و ریختن سنگریزه در تشتک درختان کم سن و سال و درختچه ها: این کار علاوه بر گرم‌تر نگه داشتن محیط اطراف ریشه، مانع تجمع بیش از حد رطوبت و فرسوده شدن طوقه گیاه خواهد شد. در ضمن مالچ‌های آلی با پوسیدن در فصول مختلف، مواد غذائی را در طول دوره رشد به گیاه رسانده و بافت خاک را سبک‌تر نموده و از نظر نفوذپذیری، بهبود خواهد بخشید.

۲- هرس درختان و درختچه ها: به طور کلی هرس به منظور تنک کردن داخل تاج و نورگیری بهتر، جوان سازی شاخه‌های کهنسال، فرم دهی، رفع برخورد با تاسیسات شهری هوائی نظیرکابل‌های برق و ... انجام می‌شود. چیزی که در مورد هرس مهم است زمان انجام آن است. بعضی از گیاهان باید تابستان تا فصل پاییز هرس شوند، عده‌ای در زمان خواب زمستانه نیاز به هرس دارند و آنهائی که به یخبندان حساس هستند باید در اواخر اسفندماه هرس شوند. بهتر است با هدف کسب نتیجه بهتر در این خصوص، با کارشناسان فضای سبز مشورت شود.

در ادامه حتما بخوانید امدادرسانی هلال‌احمر خراسان رضوی به بیش از ۱۰۰۰ نفر درپی بارش برف (۲۹ آذر ۱۴۰۴)

۳- پیشگیری به منظور کنترل آفات و امراض: در فصل زمستان عملیات مبارزه غیر شیمیائی و پیشگیری علیه آفات زمستانی انجام می‌گیرد. از جمله این اقدامات می‌توان به این موارد اشاره نمود:

- کند و کوب تشتک درختان و هوادهی ریشه ها.

- یخ آب زمستانه (جاری نمودن آب پای درختان و پرچین‌ها در هنگام شب در دما‌های زیر صفر که باعت یخ بستن خاک سطحی می‌شود) بلافاصله پس از کندوکوب.

- حذف شاخه‌های خشک؛ بیمار و آفت زده.

- جمع آوری برگ‌های خزان شده بین شاخه‌ها (داخل تاج) و پای درختان و سایر سطوح و استفاده به منظور تولید خاکبرگ.

- جمع آوری کامل و خروج بقایای گیاهان فصل قبل و بوته‌های آلوده.

- جمع آوری وخروج علف‌های هرز، طوری که هیچ ریشه‌ای از آنها باقی نماند.

- کوددهی با کود کاملا پوسیده دامی و اختلاط آن با خاک سطحی در اواخر پائیز تا اوائل زمستان.

۴- برف روبی (برف تکانی) درختان و درختچه ها: سنگینی برف و یخ زمستانی روی شاخه گیاهان می‌تواند باعت شکستن و تخریب ظاهر گیاهان شود. گیاهان همیشه سبز به خاطر پرپشت بودن شاخ و برگشان می‌توانند مقدار زیادی برف را روی شاخه‌های خود نگهدارند و همین امر موجب می‌شود تا بیشتر از سایر گیاهان صدمه ببینند. همچنین هنگامی که توده‌های سنگین برف و یخ از روی درختان به پائین آوار می‌شود یا وقتی از بام پشت بام‌ها و سطوح شیب دار به پائین فرو ریخته می‌شوند، باعث شکستن و تخریب گیاهان دیگر که زیر آنها قرار دارند، می‌شوند. گیاهانی که در معرض فرو ریختن توده‌های سنگین برف قرار دارند، چنانچه خودشان نیز در اثر سرما یخ زده باشند، نابودیشان حتمی است. چرا که به خاطر یخ زدگی دیگر حالت ارتجاعی و انعطاف پذیری ندارند. متاسفانه بعضی گونه‌های مسن و تنومند خسارت سنگین تری را متحمل می‌گردند. بار‌ها در دنیا مشاهده شده، تعداد زیادی از درختان یک شهر در اثر طوفان‌ها و بوران‌های زمستانی از بین رفته است. برای کمک به گیاهانی که زیر برف خم شده‌اند، بایستی به سرعت اقدام شود. با آمادگی قبلی و به وسیله تعدادی چوب بلند و یا با استفاده از سایر وسایل مکانیکی دیگر، به آرامی و با دقت زیاد تکانده شود. بد نیست توجه داشته باشیم که اگر شاخه‌های گیاهان یخ زده باشند یا برف نشسته روی آن در سرما سخت شده باشد، عمل تکاندن ممکن است خسارت بیشتری را به گیاه وارد آورد؛ بنابراین در این قبیل موارد باید با حداکثر دقت و حساب شده عمل کرد. هر گاه بر اثر بارش برف سنگین، قسمتی از درخت شکسته شده باشد، باید آن قسمت به سرعت و با رعایت اصول فنی هرس نمود. این کار میزان خسارت را در روز‌های بعد از بارش برف سنگین کاهش خواهد داد.

۵- کاهش صدمات ناشی از نمک پاشی سطح معابر: گاهی به منظور ذوب یخ پیاده رو‌ها و سطوح سواره در فصل زمستان از نمک استفاده می‌شود. نمک برای بیشتر گیاهان ماده‌ای زیان آور، آسیب زا و سمی محسوب می‌شود. در صورت استفاده از این ماده به منظور ذوب یخ و برف در سطح معابر، قطعا به درختان، درختچه ها، چمن ها، پیاز گل‌ها و حتی سطح کف سازی شده پیاده رو‌ها و آسفالت خیابان‌ها آسیب وارد می‌شود. این قبیل خسارات اغلب پس از سپری شدن فصل سرما، به چشم می‌آید. آسیب زدگی بر اثر نمک، گاهی در ریشه‌های گیاهان همیشه سبز و حساس به شوری دیده می‌شود. گاهی با گذشت مدت زمان، گیاهان حساس‌تر ضعیف و نابود می‌گردند. در صورت لزوم استفاده از موادی برای ذوب برف و یخ، کاهش خسارات از طریق جایگزینی سایر مواد به سهولت امکان پذیر است. در سطوح پیاده رو از خاک اره و در سطوح سواره مخلوط شن و ماسه نرم، مانع سر خوردن شده و با این عمل میزان نمک کمتری مصرف شده و نتیجه بهتری نیز عاید خواهد شد.

۶- محافظی برای گیاه: همه گیاهان یک محدوده دمائی پائین را می‌توانند، تحمل کنند که به آن دمای آستانه حداقل گفته می‌شود. اگر در باغچه حیاط یا مقابل منزل، گیاهی دارید که نمی‌توانید آنرا جابجا کنید و ممکن است سرما آنرا از بین ببرد، بهتر است قبل رسیدن به دمای حداقل، تاج گیاه را به آرامی جمع نموده و دور آنرا با پارچه‌ای پشمی یا نایلون پوشاند.

۷- گیاهان و گل‌های زمستانی: گونه هائی مانند گل بنفشه، همیشه بهار، میناچمنی، کلم زینتی به سرما مقاوم بوده و برای تزئین باغچه‌ها در پائیز و زمستان مناسب هستند. به همین منظور اگر می‌خواهید گیاهی را در داخل گلدان یا گلجای در فضای باز نگه دارید، بهتر است اولا: این گیاه مقاوم به سرما باشد، ثانیا: قبل از ریختن خاک یک لایه عایق مانند نایلون در داخل گلدان گذاشته، سپس خاک ریخته شود تا ریشه‌ها گرم بمانند. برای عایق خارجی نیز با استفاده از طناب یا سیم‌های نرم و بکار بردن گونی یا نایلون این کار انجام می‌شود.