درباره دردسر‌های اپلیکیشن «شاد» و چشم‌انداز و چالش‌های تحصیل مجازی

علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز؛ تا یک سال پیش که خانواده‌ها نزدیک ماه مهر و آغاز دوباره مدارس، دست بچه‌های خود را می‌گرفتند و به بازار نوشت‌افزار می‌رفتند، هیچ‌کس فکرش را هم نمی‌کرد که در آینده‌ای نزدیک، در کنار کیف و کفش و خودکار و مداد، برای شروع مدرسه باید به بازار تلفن همراه هم بروند. کرونا، اما خیلی از بخش‌های زندگی ما را تغییر داد و بحث آموزش هم از این تغییرات مستثنا نبود.

 

ماه‌های پایانی سال تحصیلی گذشته بود که با توجه به شیوع این ویروس، بحث آموزش مجازی و از راه دور بیش از قبل مورد توجه قرار گرفت. ابتدا معلم‌ها و دانش‌آموزان با استفاده از برنامه‌های مختلفی مانند پیام‌رسان واتس‌اپ با هم در ارتباط بودند، اما آموزش و پرورش برای یکپارچه کردن موضوع آموزش مجازی، اپلیکیشن شاد را رونمایی کرد، برنامه‌ای که در آغاز کار، ایراد‌هایی هم داشت. اول این هفته سال تحصیلی جدید شروع شد و به همین بهانه، به سراغ بررسی وضعیت برنامه شاد و به طور کلی بحث آموزش مجازی در شرایط کرونا رفته‌ایم.

 

 

راه‌اندازی اپلیکیشن شاد (شبکه آموزش دانش‌آموزی) مهم‌ترین راهکاری بود که وزارت آموزش و پرورش با شیوع کرونا، برای حرکت سریع‌تر به سمت توسعه آموزش مجازی در پیش گرفت، برنامه‌ای مخصوص دانش‌آموزان و معلم‌ها که به صورت پایه امکان برگزاری کلاس‌ها و ارتباط آموزشی بین دبیر و دانش‌آموزان را فراهم کرده است.
سال‌هاست کارشناسان از ضرورت حرکت آموزش و پرورش در مسیر آموزش‌های مجازی سخن می‌گویند و حالا پس از سال‌ها تأخیر، با توجه به شرایط کرونایی مدارس، وزارت آموزش‌وپرورش در حال تجربه فضایی متفاوت از آموزش‌های سنتی در چهارچوب فضای مدرسه است، تجربه‌ای که برای نخستین‌بار در این وسعت در حال اجراست و اشکالات در بخش‌های مختلف از جمله زیرساخت‌های فنی، پاسخ‌گویی اینترنت و آشنایی نداشتن با تدریس مجازی بسیار زیاد است.

 

 

ابتدای امسال که بحث آموزش از راه دور مطرح شد، خیلی از معلم‌ها و دانش‌آموزان شروع به استفاده از پلتفرم‌های مختلفی مانند پیام رسان واتس‌اپ کردند و در این فضا گروه‌هایی تشکیل داده و کلاس‌ها را به صورت مجازی پیش بردند، اما پس از مدت کوتاهی، آموزش و پرورش اعلام کرد همه معلم‌ها و دانش‌آموزان باید برای آموزش مجازی، از سامانه شاد استفاده کنند.
این تصمیم بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌های این برنامه‌ی تازه‌تأسیس گرفته شد و مشکلات فراوانی را در امر آموزش ایجاد کرد.

 

مثل بعضی دیگر از برنامه‌های پیام‌رسان بومی، اپلیکیشن شاد هم در شروع کار خود ظرفیت میزبانی از چند میلیون دانش‌آموز و معلم را نداشت. معلمانی که در ماه‌های گذشته تجربه استفاده از این برنامه را داشتند در صحبت با شهرآرا از ضعف‌های مختلف آن گله می‌کنند.

مهم‌ترین ایرادی که در صحبت‌ها به آن اشاره می‌شد ناتوانی برنامه در میزبانی از همه دانش‌آموزان و معلم‌ها بود. مخصوصا قبل از ظهر که تعداد بیشتری از دانش‌آموزان به برنامه وارد می‌شدند، سرعت به قدری پایین می‌آمد که گاهی حتی امکان فرستادن پیام متنی وجود نداشت و برنامه عملا از کار می‌افتاد.
همین موضوع باعث شد خیلی از معلمان و دانش‌آموز‌ها دوباره به استفاده از دیگر برنامه‌های جایگزین برای آموزش مجازی رو بیاورند.

 

البته با توجه به اینکه کسی شیوع کرونا را پیش‌بینی نمی‌کرد و وزارت آموزش و پرورش ناچار شد در مدت کوتاهی، پروژه شاد را زیر بار کاربران ببرد، ایراد‌هایی از این دست در ابتدای کار طبیعی است و احتمالا با توسعه زیرساخت‌ها برطرف خواهد شد، اما سؤال اینجاست که چرا آموزش و پرورش در ابتدای کار، به جای تسهیل جریان آموزش مجازی و یادگیری دانش‌آموزان، شرایط را با الزام به تدریس در سامانه شاد دشوار کرد، سامانه‌ای که به اذعان جامعه هدفش، هنوز برای تدریس مجازی به طور کامل آماده نشده است.

 

 

همان‌طور که گفته شد، نسخه اولیه اپلیکیشن شاد مشکلات ریز و درشت فراوانی داشت. به همین دلیل، مسئولان آموزش و پرورش در تعطیلات تابستانی فرصت را غنیمت شمردند و تلاش کردند این برنامه را بهبود ببخشند.

 

شنبه این هفته نسخه تازه‌ای از شاد در اختیار معلمان قرار گرفت که به گفته سید حسن الحسینی، مشاور وزیر آموزش و پرورش، نمونه‌ای بهبودیافته است که قابلیت‌های مختلفی مثل امکان تدریس زنده و برقراری ارتباط صوتی یا تصویری دوطرفه بین معلم و دانش‌آموزان را ارائه می‌کند.

 

در نسخه جدید شاد، ۳ گروه کاربری مدیر، معلم و دانش‌آموز تعریف شده است و قابلیت‌ها بر اساس گروه کاربر ارائه می‌شوند. قابلیت آزمون‌ساز هم به معلمان اجازه می‌دهد متن یا فایل سؤالات را در نرم‌افزار وارد کنند و زمان و بارم مورد نظر را برای آن تعیین کنند. از دیگر امکانات جدید برنامه می‌توان به کارپوشه برای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان، تعیین برنامه هفتگی کلاسی، نظرسنجی و تلویزیون اینترنتی اشاره کرد.
ولی همه این امکانات تازه، برنامه را سنگین‌تر از قبل می‌کنند و اگر در کنار قابلیت‌های تازه، فکری اساسی درباره توسعه زیرساخت‌های اپلیکیشن شاد نشده باشد، مسلما باز هم مثل گذشته معلم‌ها و دانش‌آموزان با دردسر‌های فراوانی هنگام کار با آن روبه‌رو خواهند شد و در نهایت هم آهسته‌آهسته به بستر‌های دیگری مانند واتس‌اپ کوچ خواهند کرد.

 

 

مطابق با اصل ۳۰ قانون اساسی کشور، دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم آورد، مسئله‌ای که در سال‌های گذشته انگار تا اندازه‌ای به دست فراموشی سپرده شده است. این مسئله در ماه‌های گذشته و لزوم استفاده از اینترنت برای آموزش نمود بیشتری هم پیدا کرده است. ابتدای امسال که بحث استفاده از شبکه شاد برای آموزش پیش آمد، یکی از مشکلات دانش‌آموزان مخصوصا در مناطق کم‌برخوردار، هزینه اینترنتی بود که باید برای حضور در این برنامه می‌پرداختند. این موضوع در کنار مبلغی که برخی دانش‌آموزان باید برای خرید تلفن همراه هوشمند هزینه می‌کردند، بار مالی زیادی بر دوش خانواده‌ها گذاشته بود.

 

اما خبر خوبی که در روز‌های گذشته درباره این موضوع به گوش رسید، رایگان شدن اینترنت مصرفی در برنامه شاد بود. پس از دستور رئیس جمهور در این زمینه و تأکید آذری جهرمی، وزیر ارتباطات، بر آن، پنجشنبه گذشته و در مراسم رونمایی از نسخه جدید برنامه شاد، مدیرعامل همراه اول بر رایگان بودن ترافیک مصرفی این برنامه برای همه کاربران تأکید کرد. مهدی اخوان بهابادی همچنین اعلام کرد سیم‌کارت شاد از هفته آینده به صورت رایگان عرضه خواهد شد. البته به گفته او، دسترسی به برنامه همچنان با همه سیم‌کارت‌ها امکان‌پذیر است.
در کنار هزینه اینترنت، تعداد زیادی از دانش‌آموزان در مناطق کم‌برخوردار با مشکل تهیه گوشی هوشمند هم روبه‌رو هستند.

 

در همین زمینه، قاسمعلی خدابنده، مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی، با اعلام اینکه تنها در حاشیه شهر مشهد حدود ۳۲ هزار دانش‌آموز شناسایی شده‌اند که به تلفن همراه دسترسی ندارند، از همکاری شهرداری مشهد برای تهیه موبایل برای آن‌ها خبر داد و افزود: با توافق صورت‌گرفته با شهرداری مشهد، کمک‌هایی که قبلا برای بازسازی مدارس، شست‌وشو و ... در این مناطق انجام می‌شد امسال به صورت خرید تلفن همراه و تبلت‌های دانش‌آموزی برای این ۳۲ هزار دانش‌آموز خواهد بود.

 

 

هم‌زمان با لزوم استفاده از فضای مجازی برای آموزش، آشنایی بیشتر معلم‌ها با کار در این فضا و اصول تولید محتوای دیجیتال از موضوع‌هایی بود که بیش از قبل باید مورد توجه قرار می‌گرفت. معلم‌هایی که تا چند ماه پیش سر کلاس و پای تخته به صورت حضوری به دانش‌آموزان درس می‌دادند، حالا باید بتوانند همان مفاهیم را به صورت مجازی و به کمک اینترنت به دانش‌آموزان منتقل کنند.

 

در همین زمینه، قاسمعلی خدابنده، مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی، وضعیت استان را خوب ارزیابی کرد و اعلام کرد ۹۶ ساعت دوره توانمندسازی را وزارت‌خانه از طریق شبکه آموزش برگزار کرده است و در استان خراسان نیز ۳۵ هزار نفر از معلمان در دوره‌های توانمندسازی شرکت کرده‌اند.

اما زمانی که درباره برگزاری این دوره‌ها با تعدادی از معلم‌ها صحبت کردیم، به شهرآرا گفتند هیچ دوره تازه‌ای که مخصوص وضعیت کرونا و آموزش از راه دور و با هدف توانمندسازی معلمان برای تولید محتوای دیجیتال باشد برگزار نشده است. به نظر می‌رسد هنوز عملا اتفاق خاصی به صورت یکپارچه در زمینه توانمندسازی معلم‌ها در فضای مجازی نیفتاده است. صرفا یک پرسشنامه درباره نحوه کار با برنامه شاد به معلمان ارائه شده بود باید به آن پاسخ می‌دادند. خیلی از آن‌ها ناچار شدند که با هزینه شخصی، دوره‌هایی را در این حوزه بگذرانند تا بتوانند آموزش دانش‌آموزان در فضای مجازی را پیش ببرند.

 

 

در شرایط فعلی، بحث تجهیز مدارس به اینترنت از دیگر مواردی بود که از طرف مسئولان وزارت ارتباطات دنبال می‌شد. برای اطلاع از وضعیت مدارس استان در این حوزه، به سراغ مهندس بیاتی، مسئول تجهیز مدارس در اداره‌کل ارتباطات و فناوری اطلاعات خراسان رضوی رفتیم. بنا به اعلام بیاتی، در بحث ADSL روستایی ۱۵۸۶ مدرسه از طریق مخابرات به اینترنت دسترسی پیدا کردند، اما در برخی مدارس امکان ارائه اینترنت ADSL وجود نداشت. در این مراکز، همراه اول و ایرانسل در مجموع ۸۷۷ مدرسه را به اینترنت متصل کردند و های‌وب هم اتصال ۲۵۴ مدرسه روستایی دیگر به اینترنت را برقرار کرد.

 

به گفته او، به‌جز مدارس روستایی، ۱۶۶۸ مورد از مدارس شهری که با مشکل دسترسی به اینترنت روبه‌رو بودند، در یکی دو ماه گذشته به سرویس ADSL تجهیز شدند.
با اینکه بر اساس این آمارها، در یکی دو ماه گذشته ۴۳۸۵ مدرسه استان به اینترنت شبکه ملی متصل شده‌اند و اینترنت رایگان برای آن‌ها فعال شده است، اما همچنان مدارسی هستند که نه تحت پوشش اپراتور‌های سیار قرار دارند، نه مخابرات امکان ارائه اینترنت را در محل آن‌ها دارد و باید برای اتصال آن‌ها به اینترنت راهکار‌های دیگری اندیشید.