عباس‌ جانفدا، کارگردان تئاتر، از مشکلات تولید آثاری با محوریت مقاومت می‌گوید

شکیبا افخمی‌راد | شهرآرانیوز - عباس جانفدا یکی از کارگردانان و نمایشنامه‌نویسان تئاتر مشهد است که حضور فعالی در زمینه تولید نمایش‌های دفاع مقدس دارد. روی صحنه بردن حداقل ۱۰ نمایش صحنه‌ای و خیابانی با موضوع دفاع مقدس و همچنین کسب مقام‌هایی، چون برگزیده ۳ دوره ادبیات نمایشی رضوی، نویسنده برگزیده جشنواره سیزدهم تئاتر مقاومت و نویسنده برگزیده خراسان رضوی از جمله افتخارات او در حوزه دفاع مقدس است. با این حال جانفدا جزو افرادی است که انتقاد‌های زیادی به نحوه حمایت‌های متولیان تئاتر مقاومت از هنرمندان دارد.

به نظر جانفدا جایگاه تئاتر مقاومت در کشور در حد شعار زیبا و فوق‌العاده است، اما در عمل حمایتی از آن نمی‌شود.
او با تأکید بر اینکه هنرمندان توانایی‌شان را در ارائه کار‌های خوب نشان داده‌اند یادآور می‌شود: ما یک معضل کلی به اسم نمایشنامه در تئاتر کشور داریم. یعنی نمایشنامه خوب و با مفاهیم عمیق تولید نمی‌شود. در نمایشنامه‌های دفاع مقدس این مشکل چند برابر است، چون مقوله خاصی است و باید با دقت نظر ویژه‌ای درباره آن نوشت. نویسندگانی که در حوزه دفاع مقدس به صورت جدی و دغدغه‌مند کار می‌کنند، تعدادشان شاید در کشور نهایتا به ۲۰ نفر برسد. حمایت از این تعداد چقدر کار سختی است که مسئولان انجام نمی‌دهند؟

جانفدا با اشاره به اینکه در حوزه اجرا و عمل وضعیت ناخوشایندتر از تولید است خاطرنشان می‌کند: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس که یکی از متولیان اصلی این موضوع است اعتباراتش در سال رقم ناچیزی است. خود من هر بار که نمایشی در دست تولید داشتم برای درخواست حمایت به بنیاد مراجعه کردم، پشیمان شدم. در واقع آن‌ها که خودشان متولی هستند از وضعیت موجود گله دارند.

این هنرمند یادآور می‌شود: از آن طرف انجمن تئاتر دفاع مقدس که آن هم یکی از متولیان این امر است، حمایت‌های خیلی محدودی از آدم‌های خیلی خاص انجام می‌دهد.

جانفدا با تأکید بر اینکه نمایش‌های مقاومت برای بقا و حیات نیازمند حمایت دولتی است درباره استقبال مردم از این نوع نمایش‌ها توضیح می‌دهد:، چون حمایت درستی در این زمینه انجام نشده، آثار باکیفیت بالایی هم تولیده نشده است؛ بنابراین این روز‌ها مخاطب چندان رغبتی به دیدن نمایش‌های مقاومت ندارد.

به گفته او کسی که تئاتر دفاع مقدس کار می‌کند یکی از پیش فرض‌های اولیه‌اش این است که خیلی نمی‌تواند به گیشه دل ببندد.

این هنرمند یادآور می‌شود: چندی پیش بنیاد شهید برای تولید اثری در هفته دفاع مقدس با من گفتگو کرد. من هم رقم خیلی پایینی را برای تولید پیشنهاد دادم، اما در جوابم گفتند که ما پول نداریم و نمی‌توانیم تولید کنیم. در این شرایط چگونه انتظار دارند هنرمندان به این حوزه ورود کنند و آثاری را روی صحنه ببرند؟

جانفدا تأکید می‌کند: اثرگذاری تئاتر نسبت به دیگر هنر‌ها به دلیل زنده بودنش و ارتباط بی‌واسطه با مخاطب و تاثیرگذاری لحظه‌ای و آنی، خیلی بیشتر است. از این‌رو به نظر من اگر تئاتر حمایت شود، می‌تواند همچنان ارزش‌های نهفته در دل دفاع مقدس را برای جامعه روایت کند. این نمایشنامه‌نویس درباره ویژگی‌های هنرمندانی که در حوزه دفاع مقدس کار می‌کنند، یادآور می‌شود: هر کارگردانی می‌تواند به سمت تولید آثار دفاع مقدس برود، اما باید یک تفاوت اساسی با دیگران داشته باشد و آن هم علاقه قلبی است. اگر فرد دغدغه‌ای به مسئله دفاع مقدس و احساس مسئولیتی در برابر جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند نداشته باشد اثری که تولید می‌کند به لحاظ عمق و غنا، ارزشی نخواهد داشت.

او درباره میزان اقتباس‌هایی که از کتاب‌های دفاع مقدس برای تولید نمایشنامه شده است نیز توضیح می‌دهد: این اتفاق کم صورت گرفته و اقتباس‌هایی هم که شده، چندان دلچسب نبوده‌اند. درحالی که ما رمان‌ها و کتاب‌های بسیار ارزشمندی با موضوع دفاع مقدس داریم. این‌ها همگی می‌تواند دستمایه خوبی برای نویسندگان ما باشد، ولی از آن استفاده نمی‌شود.

جانفدا با اشاره به برگزیده شدنش در بخش نمایشنامه سه دوره جشنواره ادبیات مقاومت و همچنین کسب مقام‌هایی از دیگر جشنواره‌های نمایشنامه‌نویسی که در این زمینه برگزار شده است می‌گوید: من چندین بار برگزیده رویداد‌های مختلف شده‌ام، اما چه اتفاقی برای من افتاده است؟ دریغ از اینکه از امثال من خبری بگیرند و بخواهند از ما حمایتی انجام دهند. انگار این جشنواره‌ها باید فرمایشی برگزار و منتخبانی هم برای آن‌ها معرفی شود تا برای عده‌ای رزومه ساخته شود.

او همچنین خاطر نشان می‌کند: با پایان رویداد‌های هنری برگزیده‌ها رها می‌شوند تا شاید سال‌ها بعد خودشان شخصا برای ورود به این عرصه رغبت کنند.

به نظر جانفدا در ایران هیچ تعریف سازمان یافته‌ای برای جشنواره‌ها وجود ندارد و همه چیز دورهمی است. با این حال این هنرمند باور دارد اگر همین جشنواره‌ها هم نباشد دیگر چیزی به اسم تئاتر دفاع مقدس باقی نمی‌ماند.

او می‌گوید: حداقل به بهانه جشنواره‌ها ۴ اثر در حوزه دفاع مقدس تولید می‌شود و اگر این رویداد‌ها برگزار نشوند همین تولیدات اندکی که داریم نیز تعطیل خواهد شد، اما جشنواره‌های ما مشکل ساختاری دارند و برنامه‌ریزی درستی برای آن‌ها صورت نمی‌گیرد. حتی داوری‌ها جهت‌دار است و بعضی آثار با رابطه به چنین رویداد‌هایی راه پیدا می‌کنند درحالی که نمایش‌های درخور اعتنا کنار گذاشته می‌شوند.

به نظر جانفدا باید دبیرخانه دائمی جشنواره دفاع مقدس ایجاد شود تا در طول سال با هنرمندانی که در عرصه دفاع مقدس کار می‌کنند در ارتباط باشد، به نویسنده‌ها سفارش کار دهد، نویسنده پرورش دهد، برای تولید آثار دفاع مقدسی برای کارگردانان دوره‌های آموزشی بگذارد و با دیگر نهاد‌ها صحبت کند تا از گروه‌های تئاتری حمایت‌های مادی کنند. کار دبیرخانه به آمار و گزارش دادن محدود نمی‌شود و باید مدام در مسیر ارتقا و آموزش حرکت کند.

این کارگردان شکل‌گیری یک دبیرخانه دائم و سروسامان دادن به جشنواره‌ها را مشروط به ثبات در مدیریت و برنامه‌ریزی می‌داند و یادآور می‌شود: در رأس نهاد‌هایی که وظیفه‌شان حمایت از تئاتر دفاع مقدس است، افرادی قرار گرفته‌اند که شناخت کافی از فرهنگ و هنر ندارند. آن‌ها هیچ‌گونه تعهدی به هنرمندان تئاتر در خودشان احساس نمی‌کنند، چون باور ندارند که تئاتر چقدر می‌تواند در جامعه اثرگذار باشد. اگر آن‌ها به این باور برسند و از هنر تئاتر درک درستی پیدا کنند قطعا اتفاقات خوبی در این حوزه رخ می‌دهد. متأسفانه الان مشکل ما باور مسئولان به تئاتر است که برایشان بودن و نبودن تئاتر اهمیت چندانی ندارد.