چه دلیلی موجب کمبود روغن خوراکی در بازار شده است؟

ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ روغن خوراکی، یکی از کالا‌های اساسی سبد خانوار‌های ایرانی، در ماه‌های اخیر با کمبود و گرانی مواجه شده است. البته این کمبود‌ها تا دو هفته گذشته، بیشتر در بازار عمده‌فروشان به چشم می‌خورد، اما حالا نشانه‌هایی از آن در بازار خرده‌فروشان نیز دیده می‌شود. مثلا برخی از فروشگاه‌های بزرگ، بیشتر از سه بطری روغن یک لیتری به مشتریان خود نمی‌فروشند و روغن ۵/۲ لیتری و ۴ لیتری هم در بازار به‌سختی پیدا می‌شود. اما گرانی روغن و فروش آن با قیمتی بیشتر از نرخ مصوب، از ماه‌ها قبل به سبد خانوار رسیده است.

 

وقتی روغن خام استحصال شده از دانه‌های روغنی داخلی، فقط حدود ۱۵درصد از نیاز کشور را تامین می‌کند، یعنی بیش از ۸۵درصد صنعت روغن خوراکی، وابسته به واردات روغن خام یا دانه‌های روغنی است، با این حال طبیعی است که در آشفته‌بازار نرخ ارز و کاهش واردات، این کالا با کمبود و افزایش قیمت مواجه شود. البته این کمبود در استان ما، دلیل دیگری هم دارد؛ ارسال سهمیه روغن خراسان‌رضوی به شمال کشور برای تصفیه و نبود نظارت برای رسیدن همه این سهمیه پس از تصفیه به استان، سبب کاهش عرضه روغن در مشهد شده است.

دو هفته پیش در روزنامه شهرآرا در گزارشی میدانی با عنوان «صف صبحگاهی برای خرید روغن»، از کمبود این کالا در بازار عمده‌فروشان خبر دادیم. در این گزارش، از تشکیل صف‌های طولانی برای خرید روغن در مقابل فروشگاه‌های عمده‌فروشی نوشتیم و گفتیم اگر این وضعیت ادامه یابد، احتمال رسیدن این کمبود‌ها به بازار خرده‌فروشی نیز وجود دارد.

 

در همان گزارش، از افزایش قیمت روغن خام و احتمال افزایش قیمت مصرف‌کننده روغن خوراکی در آینده نزدیک نیز خبر دادیم؛ احتمالی که حالا به وقوع پیوسته است و با صدور مصوبه‌ای ازسوی ستاد تنظیم بازار کشوری، قرار است ۹ درصد به قیمت مصرف‌کننده روغن‌های خوراکی اضافه شود. البته پیش از صدور این مصوبه نیز افزایش قیمت این کالا در بازار شروع شده بود. در اوایل مرداد در گزارش مفصلی با عنوان «بازار داغ افزایش قیمت روغن»، موضوع فروش این کالا به مبلغ ۲۰ تا ۴۰درصد بیشتر از نرخ مصرف‌کننده در بازار را بررسی کرده بودیم.

در این راستا مدیرعامل یک شرکت تعاونی فرآورده‌های غذایی استان در گفتگو با شهرآرا، از یکی از علت‌های مهم کمبود روغن در استان پرده برمی‌دارد. علی رضایی با بیان اینکه سهمیه هر استان از روغن خام وارداتی با ارز ۴ هزارو ۲۰۰ تومانی را شرکت بازرگانی دولتی ایران تعیین می‌کند، می‌گوید: یکی از علت‌های مهم کمبود روغن خوراکی، ارسال سهمیه روغن خام خراسان‌رضوی به یک مجتمع کشت‌وصنعت درشمال کشور برای تصفیه و نبود نظارت بر بازگشت کامل این سهمیه پس از تصفیه به استان است.

او ادامه می‌دهد: به احتمال زیاد، لابی قوی این شرکت باعث ارسال سهمیه خراسان‌رضوی به شمال کشور شده است، درصورتی‌که اگر این سهمیه مستقیم به استان، ارسال و بین ۴ واحد تولیدی تقسیم شود، بسیاری از کمبود‌ها برطرف خواهد شد. وی به تقسیم ناعادلانه روغن خام توسط شرکت بازرگانی دولتی ایران اشاره می‌کند و می‌افزاید: اکنون مخازن روغن خام ۴ واحد تولیدی استان رو به اتمام است و این واحد‌ها به‌سختی، روغن خام موردنیاز خود را تامین می‌کنند.

 

رضایی با تاکید بر اینکه سهمیه روغن خام خراسان رضوی در ماه‌های محرم و صفر ۴ هزار تن است، می‌گوید: اخیرا حدود ۱۲۰۰ تن از این سهمیه برای استان جذب شده است. او اضافه می‌کند: ظرفیت واحد تولیدی ما ۲۵۰۰ تن در ماه است. اما اکنون فقط به میزان ۱۰ درصد ظرفیت به ما روغن داده شده است. رضایی می‌گوید: قبل از سال ۹۸ روغن خام در بورس به فروش می‌رسید و واحد‌های تولیدی بسته به نیاز خود، این کالا را خریداری می‌کردند، اما در سال گذشته این شیوه تغییر کرد و فقط ۲۰ درصد و امسال نیز فقط ۱۰ درصد نیاز ما برای تولید از طریق سهمیه‌بندی تامین شد.

معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز درباره وضعیت روغن خوراکی در بازار به شهرآرا می‌گوید: در سطح شبکه به‌خصوص در حجم‌های سنگین که بیشتر محل مصرف صنف و صنعت است، کمبود نسبی داریم و جایی که کمبود وجود داشته باشد، حتما افزایش قیمت نیز رخ می‌دهد.

علی غفوری‌مقدم با اشاره به برگزاری جلسه تنظیم بازار در یکشنبه گذشته و بحث و بررسی درباره وضعیت روغن خوراکی در آن جلسه می‌افزاید: درحال تلاش برای جذب سهمیه‌های محرم و صفر هستیم که با پیگیری‌های مجدانه در این چند روز، توانستیم بیش از هزار تن روغن خام را از طریق ۴ کارخانه استان جذب کنیم. البته سهمیه استان ما بیشتر از این میزان است که اکنون درحال تلاش برای دریافت تمام آن هستیم.

به گفته او طی چند روز آینده، روغن‌های خوراکی در شبکه توزیع قرار خواهند گرفت که از این مقدار ۵۰۰ تن برای شهرستان‌ها و ۵۰۰ تن نیز برای مشهد درنظر گرفته شده است. معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صمت استان ادامه می‌دهد: همچنین استانداری و سازمان صمت استان، هم‌زمان مکاتباتی کردند تا حداقل بتوانیم معادل ظرفیت اسمی ۴ کارخانه تولید روغن در استان، سهمیه روغن خام دریافت کنیم و از این طریق، مقدار زیادی از روغن خوراکی موردنیاز استان در داخل تامین شود.

چرا سهمیه خراسان رضوی از روغن خام به شمال کشور می‌رود؟ غفوری‌مقدم در پاسخ به این پرسش می‌گوید: سیاست‌گذاری تحویل روغن خام دراختیار شرکت بازرگانی دولتی ایران و براساس معیار‌هایی است که این شرکت و دفتر تنظیم بازار وزارتخانه صمت درنظر می‌گیرند تا طبق ظرفیت تولید کارخانه‌ها برای تصفیه بین آن‌ها تقسیم شود. او همچنین با تایید خبر افزایش قیمت ۹ درصدی روغن‌های خوراکی می‌گوید: درحال پیگیری از وزارتخانه هستیم که آیا سهمیه‌های موجود در کارخانه‌ها که مربوط به تولید قبل آن‌هاست، مشمول این افزایش قیمت می‌شود یا خیر.

کارشناس مسئول اداره نظارت بر کالا و خدمات سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در گفتگو با شهرآرا، از ارسال مصوبه تنظیم بازار کشور در هفته گذشته مبنی‌بر افزایش قیمت ۹ درصدی روغن به استان‌ها می‌گوید و از ثبت گزارش‌هایی درباره کمبود و گران‌فروشی روغن در سامانه ۱۲۴ خبر می‌دهد.
عباس اخوان می‌افزاید: در ۶ ماه گذشته ۲۶۸۳ فقره بازدید در زمینه روغن خوراکی صورت گرفت که موجب ثبت ۱۵۵ فقره تخلف به ارزش بیش از ۱۸۰ میلیون تومان شد. همچنین در هفته گذشته، یک پرونده گران‌فروشی برای یک واحد تولیدی به مبلغ بیش از ۶۰۰ میلیون تومان تنظیم شد.