خانه طلایی اثر تاریخی دوره پهلوی ‌اول در حاشیه شارستان مشهد حفظ می شود

محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ در ابتدای نوغان ۴، دیگر شکوهی از این عمارت زیبای قدیمی باقی نمانده است. از پیکره زیبایی که روزگاری جلوه‌گری‌اش خودنمایی می‌کرد خبری نیست، هر چند که آجرکاری و کاشی‌های روزگار قدیمش هنوز از اصالت معماری آن دوران خبر می‌دهد. حالا مدت‌هاس که اطراف این بنای کهن را یا پروژه‌های بزرگ ساختمانی فراگرفته یا خاک و نخاله؛ چیزی شبیه جزیره‌های تنهایی! قرار بود خاک پایه و اساس این بنا نیز به تیغ تخریب سپرده شود، اما با حالا پای تدبیر‌ها به میان آمده و قرار است خانه طلایی ماندگار بماند.
خانه طلایی درست نبش نوغان ۴ و در یکی از قدیمی‌ترین و شلوغ‌ترین محلات مشهد قرار گرفته است.

 

براساس شناسنامه اثر، این خانه در ۱۲ تیرماه سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و متراژ آن حدود ۱۳۰ متر مربع است. آن طور که سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده است، خانه طلایی در دوره پهلوی اول ساخته شده است و آجر‌های دندان موشی خاص، کاشی‌های فیروزه‌ای و آجر‌های قلمدانی که در طراحی رخ و نمای این خانه به کار رفته، آن را خاص کرده است. در طرح ابتدایی ایجاد خیابان شارستان، قرار بود که این خیابان درست از میان این خانه، که سال هاست متروکه مانده و به حال خودش رها شده است عبور کند، اما شهرداری تا امروز و در همین ۲، ۳ سال اخیر گام‌های مثبتی برای حفظ این خانه برداشته و چندین بار نقشه هایش را تغییر داده است تا به این خانه آسیبی نرسد و حفظ شود. البته اگر گودبرداری‌ها و ساخت وساز‌های اطراف بنایِ تاریخی، اجازه سرپا ماندن را به این خانه که نیاز به مرمت جدی دارد بدهد.

حوالی دهه ۸۰ و قبل از آغاز طرح نوسازی بافت اطراف حرم مطهر، علیرضا رضوانی، از اساتید برجسته معماری، و تیمی از دانشجویانش، چیزی نزدیک به ۲۵۰ خانه تاریخی در این بافت پیدا کردند که تا آن زمان هنوز نه به ثبت رسیده و نه تخریب شده بود. رضوانی و تیمش چندسال بعد و در بازدیدی دوباره متوجه شدند که حدود ۱۵۰ خانه از آن تعداد، با خاک یکسان شده است. با این همه میراث فرهنگی در همان دهه ۸۰ کار ثبت خانه‌های باقی مانده را در مشهد آغاز کرد. آن طور که آمار‌ها نشان می‌دهد، در مشهد بیش از ۶۰ خانه تاریخی به ثبت رسیده است و کارشناسان می‌گویند که چیزی نزدیک به ۸۰ خانه دیگر هنوز می‌تواند در این فهرست قرار بگیرد؛ هرچند برخی از خانه‌های تاریخی مثل حناساب و سیدان و... از ثبت شدن در فهرست آثار ملی خِیری ندیدند، یا با حکم دیوان عدالت اداری از ثبت میراث خارج و بعد توسط مالکان تخریب یا به صورت غیرقانونی با خاک یکسان شدند؛ اتفاقی که فعالان میراث فرهنگی مشهد پیش بینی می‌کنند در جریان طرح خیابان شارستان برای خانه طلایی هم بیفتد و این اثر باقی مانده از دوران پهلوی اول از بین برود که البته با تغییر رویکرد شهرداری مشهد، قرار است خانه طلایی به سرنوشت بقیه خانه‌های تاریخی مشهد دچار نشود.

 

برای اینکه بدانیم مواضع متولیان فرهنگی استان دراین باره چیست، به سراغ معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان می‌رویم و مرجان اکبری با بیان اینکه در جریان اجرای خیابان شارستان هیچ اتفاقی برای خانه طلایی نخواهد افتاد، می‌گوید: خانه طلایی طبق نقشه‌ها در مجاورت خیابان شارستان قرار گرفته است، اما زمانی که قرار شد طرح‌طاش در بافت اطراف حرم اجرا شود، جایگاه این خانه در نظرگرفته شد و با کمی تغییر نقشه طرح، خانه تاریخی طلایی به عنوان اثر ملی حفظ خواهد شد. البته مشاوران طرح و شهرداری در جایی تأکید کردند که حیاط این خانه تخریب و بنای کلی همانند خانه امیری حفظ شود، اما ما در میراث فرهنگی بر روی حفظ ۱۰۰ درصدی این خانه تاریخی پافشاری کردیم.

وی با تأکید بر اینکه خانه تاریخی طلایی و حفظ و احیای آن در طرح‌های تفصیلی بافت ثامن نیز پیش بینی شده است، خاطرنشان می‌کند: برای خانه تاریخی طلایی در نوغان ۴، برنامه مدون و دقیق وجود دارد و حتی در طرح‌های موجود پیش بینی دقیقی شده است که این خانه چه طور باید در مسیر خیابان شارستان باقی بماند تا نه به این خیابان آسیبی وارد شود و نه به خانه تاریخی طلایی که در این مسیر قرار گرفته است.

وی تصریح می‌کند: طبق آخرین اخباری که ما داریم شهرداری ثامن کماکان ساخت وساز خیابان شارستان براساس همان طرح اولیه را ادامه می‌دهد و اتفاقی برای خانه طلایی نخواهد افتاد. معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در ادامه و در پاسخ به سؤالی درباره مرمت این خانه تاریخی بیان می‌کند: خانه طلایی از نظر استحکام باید به طور جدی مرمت و از وضعیت فعلی خارج شود، اما اکنون برنامه‌ای برای مرمت این خانه تاریخی نداریم.

مصطفی نعمتی، شهردار منطقه ثامن، نیز با تأیید حفظ خانه تاریخی طلایی در مسیر خیابان شارستان و تخریب نشدن آن در جریان اجرای طرح نوسازی و بهسازی بافت اطراف حرم می‌گوید: خانه تاریخی طلایی با طرح شارستان هیچ گونه تداخلی ندارد و شهرداری نمی‌خواهد آن را تخریب کند. در واقع خانه تاریخی طلایی در حاشیه و مسیر شارستان باقی خواهد ماند.