فوتبال ایران، مبهوت درخشش آریای مشهد در سال ۱۳۴۹

حسین نخعی شریف | شهرآرانیوز؛ کسب اولین قهرمانی ایران در مسابقات جام ملت‌های آسیا (۱۹۶۸ م/ ۱۳۴۷ ش) و شور و نشاط حاصل از آن در جامعه، مصطفی مکری، رئیس وقت فدراسیون فوتبال، را بر آن داشت تا آرزوی دیرینه‌اش را که در دوره اول ریاستش (۱۳۳۷ ش) در اجرای آن ناکام مانده بود، تحقق بخشد و بدین طریق اولین دوره مسابقات فوتبال باشگاه‌های کشور به‌صورت سراسری و با نام لیگ منطقه‌ای شکل گرفت. مسابقاتی که تیم‌های آریا و پاس به‌عنوان نمایندگان استان پهناور خراسان در آن حضور داشتند.

 

البته قبل از آن و در سال ۱۳۳۷ یک دوره رقابت سراسری برگزار شد که جنبه استانی داشت و تیم‌های منتخب یا به تعبیر آن زمان «کلونی» در آن به رقابت پرداخته بودند. خراسانی‌ها باوجود حضور ۲ نماینده در این رقابت‌ها، به‌دلیل نداشتن یک زمین مناسب و البته کمبود منابع مالی و نداشتن پشتوانه و قدرت لازم در فدراسیون (مشکلی که به‌جز اولی هنوز هم باقی است)، راهی رشت و اصفهان شدند که با ارومیه و اصفهان، ۴ شهر میزبان این رقابت‌ها بودند و تهران هم که میزبانی گل رقابت‌ها، یعنی مرحله دوم، را در اختیار گرفته بود.

 

پاس تهران، تاج تبریز، تاج خرم‌آباد، تاج گنبدکاووس، تاج رشت و گیو بندرانزلی، رقیبان آریای مشهد بودند که از ۲۰ مردادماه سال ۱۳۴۹ در رشت و در ۲ گروه به مصاف هم رفتند تا مشهدی‌ها با نمایندگان تبریز و خرم‌آباد در گروه ب رقابت کنند. آریا که در گروه سه‌تیمی قرار گرفته بود، در اولین روز با قرعه استراحت مواجه شد تا شاهد دیدار رقیبان خود باشد و با شناخت بهتری گام به مصاف حریفان بگذارد. آریا در اولین دیدار به مصاف تاج تبریز رفت که در اولین مسابقه باوجود برتری، با یک گل مغلوب شده بود و دیدار با آریا برایش حکم مرگ و زندگی داشت. مشهدی‌ها به قصد تساوی از همان ابتدا بازی را بستند و حملات تبریزی‌ها نه‌تن‌ها راه به جایی نبرد، بلکه با گذشت زمان بازی، عصبانیت هم به آن افزوده شد. به‌گونه‌ای که ۲ اخراجی برایشان به‌همراه داشت و همین باعث شد تا شاهرخ جوانشیر و مهدی قیاسی در دقایق ۸۳ و ۸۸ گل‌زنی کنند.

 

آن‌ها در دیدار بعدی هم با همین روش مقابل تاج خرم‌آباد قرار گرفتند و درحالی‌که هردو تیم از صعود مطمئن بودند، مشهدی‌ها با یک گل فاتح این دیدار شدند تا به مصاف گیو بندرانزلی، تیم دوم گروه الف، بروند؛ یک دیدار نفس‌گیر با میزبان در ورزشگاهی به‌شدت نامناسب. گیو یا همان ملوان بندرانزلی بعدی، مغلوب پاس تهران شده بود، اما با کسب ۲ پیروزی دیگر و ۱۱ گل زده به مصاف آریا آمد و هنگامی که در دقیقه ۷ اولین گل وارد دروازه فرخ هوشمند، دروازه‌بان آریا، شد، ورزشگاه مملو از جمعیت یک پیروزی آسان را متصور شدند، اما شاهرخ جوانشیر در دقیقه ۲۲ بازی را از روی ضربه پنالتی به تساوی کشاند و پس از آن جنگندگی مثال‌زدنی و البته قدرت بدنی خوب مشهدی‌ها باعث شد تا بازی به وقت اضافه و ضربات پنالتی بکشد و درحالی‌که نور ورزشگاه و از آن مهم‌تر جو ورزشگاه اصلا مساعد نبود، زنده‌یاد داوود حیدری، داور نام‌آشنای تهرانی، حکم به ضربات پنالتی داد.

 

درحالی‌که گیلانی‌ها به‌دنبال لغو بازی بودند! در ضربات پنالتی شانس با مشهدی‌ها همراه شد (آن زمان ابتدا یک تیم تمام ضربات پنالتی‌اش را می‌زد و ضربات به‌صورت تک‌به‌تک نبود!) و آن‌ها بعد از انزلی‌چی‌ها ضرباتشان را زدند. درحالی‌که هوا هم کاملا تاریک شده بود و دروازه به‌سختی دیده می‌شد، عباس حامدپروانه، مدافع قلدر و شوت‌زن آریا، به‌عنوان آخرین مشهدی پشت توپ قرار گرفت. نفس‌ها در سینه حبس شده بود و حتی تماشاگران پرشور گیلانی هم آرام گرفته بودند. قرارگرفتن توپ در زاویه مخالف حرکت دروازه‌بان با صعود آریا به فینال و جشن و پایکوبی مشهدی‌ها همراه بود. در فینال آریا مقابل تیم قدرتمند پاس تهران قرار گرفت.

 

تیمی که چهارپنج بازیکن ملی‌پوش داشت و داعیه قهرمانی. آن‌ها حتی موفق شده بودند در رقابت‌های جام حذفی تهران در حضور ۲ تیم قدرتمند تاج و پیکان (پرسپولیس) جام قهرمانی را فتح کنند. تقابل با پاس نتیجه شکست دو بر صفر نماینده مشهد را به همراه داشت، اما هردو تیم راهی مرحله نهایی رقابت‌ها شدند تا همراه با ۶ تیم دیگر برای شناخت قهرمان دست‌وپنجه نرم کنند. پاس، دیگر نماینده مشهد و خراسان بزرگ، در گروه چهارم در اصفهان به مصاف رقیبان رفت. در این گروه نیز ۷ تیم حضور داشتند که پاسی‌ها در گروه یک با تیم‌های برق تهران، تاج اهواز و تاج کهگیلویه‌وبویراحمد هم‌گروه بودند. در گروه دوم هم ۳ تیم سهند تبریز، تاج شیراز و جوانان اصفهان حضور داشتند. تیم پاس در اولین گام سه بر یک مغلوب تاج اهواز شد و در دیدار بعدی با همین نتیجه تاج کهگیلویه را شکست داد و در بازی آخر باز هم با همین نتیجه مغلوب برق تهران شد تا از صعود بازبماند.

 

اقامت تیم‌ها در مدارس و سرویس‌دهی به تیم‌ها مشابه رقابت‌های دانش‌آموزی، نبود زمین مناسب، رفت‌وآمد با اتوبوس به شهر میزبان، آن هم گاه با تعویض دوسه اتوبوس در شهر‌های بین راه، نبود سیستم کنترل بازیکنان، به‌طوری‌که برخی تیم‌ها در بین ۲ نیمه با تعویض پیراهن، بازیکن جدیدی را با همان شماره به میدان می‌فرستادند! (آن زمان تیم‌ها مجاز به تعویض ۲ بازیکن بودند و تعویض سوم فقط ویژه دروازه‌بان بود!) استقبال پرشور تماشاگران با رعایت اخلاق، داوری‌های گاه متضاد با قوانین و از همه مهم‌تر تعصب و غیرت مثال‌زدنی بازیکنان ازجمله ویژگی‌های این رقابت‌ها بوده است.
(در قسمت بعدی به مرحله نهایی این رقابت‌ها و رویارویی آریا با حریفانش خواهیم پرداخت.)