ارجحیت یارانه نقدی بر کالایی

محسن موسوی‌زاده | شهرآرانیوز؛ درحالی برخی نمایندگان مجلس بر تصویب هرچه سریع‌تر طرح «تامین کالا‌های اساسی» تاکید می‌کنند که دیروز حجت‌الاسلام حسن روحانی، رئیس‌جمهور، در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت با اشاره به این طرح گفت: «باید مراقبت کرد که پیشنهاد برخی طرح‌ها که منابع آن دیده نشده است، نمی‌تواند به رفع معضلات کمک کند و ممکن است باعث ایجاد مشکلات تورمی یا دامن زدن به انتظارات غیرواقعی شود، لذا ملاحظه منابع و فراهم آوردن شرایط اجرایی آن، لازمه توفیق در خدمت به مردم و جلب رضایت آن‌هاست.»

قرار است طرح تامین کالا‌های اساسی، امروز در مجلس بررسی شود. براساس این طرح به سه دهک پایین درآمدی (حدود ۲۴ میلیون نفر) که مجموع درآمد ماهانه آن‌ها کمتر از یک‌میلیون‌و ۲۰۰ هزار تومان است، به هر عضو خانوار تا ۵ نفر، ماهانه ۱۲۰ هزار تومان پرداخت می‌شود. برای ۴ دهک دیگر (حدود ۳۶ میلیون نفر) به هر عضو خانوار تا ۵ نفر، ماهانه ۶۰ هزار تومان پرداخت می‌شود. ۳۰ میلیون نفر از مشمولان طرح نیز کسانی هستند که دریافتی حداقلی دارند. این افراد شامل خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد امام‌خمینی (ره) و بهزیستی هستند. عضو هیئت‌علمی‌گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد معتقد است که تجربه جهانی نشان می‌دهد اگر این طرح به‌صورت نقدی اجرا می‌شد، نتایج بهتری را به‌دنبال داشت.

دکتر مهدی فیضی در گفتگو با شهرآرا، با بیان اینکه اجرای طرح‌های حمایت از دهک‌های کم‌برخوردار، دربردارنده نکات ظریفی است، می‌گوید: یکی از وظایف دولت‌ها، توزیع درآمدهاست تا از این طریق، از تشدید نابرابری جلوگیری کنند. همچنین دولت‌ها موظف هستند با توسعه رفاه، وضعیت اقتصادی خانوار‌ها را بهبود ببخشند. به‌منظور اجرای این اهداف در کشور ما تاکنون راهکار‌های مختلفی به اجرا درآمده است. به‌عنوان مثال در مقطعی، از ابزار کوپن استفاده شد و در مقطعی دیگر توزیع یارانه نقدی در دستورکار قرار گرفت.

 

البته هرکدام از این طرح‌ها نکات مثبت و آسیب‌های خود را به همراه داشت. اجرای کوپن، معضل کوپن‌فروشی و دادن آن به غیر نیازمندان را به‌دنبال داشت. یارانه نقدی را هم برخی خانوار‌ها خرج کالا‌های غیراساسی کردند. وی ادامه می‌دهد: بر این اساس به نظر می‌رسد در طرح جدید، مجلس به‌دنبال تلفیق این دو شیوه است تا بتواند نتایج بهتری را در اجرا کسب کند، بااین‌حال نکته‌ای که وجود دارد، تامین منابع مالی لازم برای اجرای چنین طرحی است. این کارشناس اقتصادی بیان می‌کند: اگر قرار باشد برای اجرای طرح تامین کالا‌های اساسی پول چاپ شود، این مسئله در کوتاه‌مدت ممکن است به بهبود وضعیت خانوار‌های کم‌درآمد کمک کند، اما پس از مدتی اثرات تورمی آن به گرانی بیشتر کالا‌های اساسی دامن می‌زند. این مسئله، قدرت خرید خانوار‌های کم‌درآمد را دوباره کاهش می‌دهد. فیضی تأکید می‌کند: بر این اساس، اگر قرار است طرحی اجرا شود، نباید به چرخه چاپ پول و تشدید تورم دامن بزند.

وی با بیان اینکه یکی از نکته‌هایی که مجلس باید مشخص کند، چگونگی گزینش افراد مشمول طرح تامین کالا‌های اساسی است، می‌گوید: اینکه وضعیت اقتصاد کشور به‌گونه‌ای شده است که ۶۰ میلیون نفر نیازمند حمایت هستند، پرسش مهمی است که باید به آن پاسخ داده شود. همچنین باید این مسئله بررسی شود که اگر در انتخاب افراد معیار‌های دقیق‌تری درنظر گرفته شود، امکان پرداخت هدفمندتر و کمک بیشتر به نیازمندان واقعی فراهم می‌شود. استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی با اشاره به تجربه جهانی حمایت از دهک‌های پایین می‌گوید: این تجربه بر پرداخت نقدی تأکید می‌کند. تجربه وام یک‌میلیون تومانی که در زمان شیوع کرونا به شهروندان داده شد، نیز نشان می‌دهد که این شیوه، راهکار بهتری برای حمایت از کم‌درآمدهاست.