روز‌های روشن برای «توس» و «باغ خونی»

کوثری- کاملان | شهرآرانیوز؛ در روزی که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور میهمان مشهدالرضا (ع) بود، اتفاقات فرخنده‌ای برای مردم مشهد رقم زده شد؛ از یک سو عملیات مرمت و بازسازی باغ‌خونی به عنوان میراث تاریخی مردم مشهد آغاز شد و از سویی دیگر پروژه مسیر دسترسی آرامگاه حکیم توس به کهن‌دژ به بهره‌برداری رسید.

به گزارش خبرنگار ما، صبح شنبه عملیات بازسازی و مرمت باغ دویست ساله در شهر مشهد به صورت رسمی آغاز شد. این بنا قرار بود سال گذشته و طی مناقصه‌ای به قیمت ۲۵۰ میلیارد تومان توسط بانک کشاورزی که مالک آن بود به فروش برسد، اما شهرداری با توافق با بانک کشاورزی و نیروی انتظامی این بنا را به صورت کامل تملک کرد و حالا با همکاری اداره کل میراث فرهنگی استان این باغ هشت هکتاری قرار است با اعتباری نزدیک به ۲۰ میلیارد تومان مرمت و بازسازی شود و تا یک سال ونیم آینده در اختیار مردم مشهد قرار گیرد.

در این مراسم که با حضور استاندار خراسان رضوی، شهردار مشهد، رئیس و اعضای شورای اسلامی شهر مشهد، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و جمعی دیگری از مسئولان استانی و شهری برگزار شد، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در جمع خبرنگاران به اهمیت احیای باغ خونی به عنوان یکی از باغ‌های ایرانی در مرکز شهر مشهد اشاره کرد و گفت: احیا و بازسازی باغ خونی با توجه به وسعتی که دارد و قرار گرفتن در هسته مرکزی شهر امری بسیار مهم است. تملک این بنای تاریخی و مذاکره با اداراتی که مالک آن هستند کار بسیار دشواری است و باید از شهرداری و شهردار مشهد برای تملک این بنای تاریخی تشکر کرد.

علی اصغر مونسان با تأکید بر بازسازی باغ به صورت کامل و براساس اسناد موجود خاطرنشان کرد: برای بازسازی این بنا باید اسناد و تصاویر موجود این ساختمان در گذشته استخراج و بررسی شود؛ ضمن اینکه مکاتبه و مذاکره‌ای با سفارت روسیه خواهیم داشت تا اگر سند یا تصویری از زمانی که این بنا در اختیارشان بوده دارند، برای کمک به احیا، در اختیار ما قرار بدهند. اکنون اولویت با بازسازی کوشک اصلی، نظام آبیاری واحیای باغ ایرانی و المان‌های گیاهی این بناست.

شهردار مشهد نیز در ادامه و با بیان اینکه مدیریت شهری از مدت‌ها پیش کمر همت بسته بود تا درهایِ باغ خونی به روی مردم باز شود، از همکاری و پیگیری تمام و کمال دادستانی با شهرداری برای تملک تنها بازمانده باغ‌های ایرانی در مشهد خبر داد و گفت: در مسیر تملک باغ خونی نمی‌توانیم نقش دادستانی و شخص آقای فرزاد بهشتی جانشین معاون دادستان در امور اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم را ندیده بگیریم که در این مسیر در کنار ما بودند و کمک کردند تا کاری که ۴۰ سال روی زمین مانده بود، به سرانجام برسد.

محمدرضا کلائی با اشاره به احیای باغِ ایرانی محوطه باغ خونی توسط شهرداری افزود: باغ خونی قرار است تبدیل به همان چیزی بشود که در دوره قاجار وجود داشت و ما می‌خواهیم اینجا به مکانی تبدیل شود که مردم بیایند و داخل آن قدم بزنند و از فضایِ آن لذت ببرند. بازسازی کوشک و بنا‌های داخل باغ را میراث فرهنگی عهده دار شده است و شهرداری هم طبق نقشه‌هایی که تهیه می‌شود، کارِ احیای باغِ ایرانی و فضای سبز را عهده دار شده است.

وی با بیان اینکه ۴۰ میلیارد تومان اعتبار برای مرمت باغ خونی تدارک دیده شده است، گفت: طبق برنامه ریزی‌های انجام شده، بازسازی و مرمت این بنا یک سال تا یک سال ونیم طول خواهد کشید، اما قصد داریم با هماهنگی میراث فرهنگی باغ خونی را به صورت بخش بخش در اختیار مردم قرار بدهیم و در بهار سال ۱۴۰۰ بخش‌هایی از این باغ افتتاح خواهد شد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی نیز به پیدا شدن سفالینه‌های مربوط به دوره صفوی در محوطه باغ خونی اشاره کرد و گفت: باغ خونی و حریم آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و هرگونه دخل وتصرف در پیرامون آن ممنوع است.
ابوالفضل مکرمی فر افزود: به همین دلیل این باغ تاریخی می‌تواند به عنوان تنفسگاهی طبیعی و فرهنگی و الگوی باغ ایرانی در مرکز شهر مشهد مورد بهره برداری قرار بگیرد.

این را که در جریان مرمت چه اتفاقی برای باغ خونی خواهد افتاد مشاور طرح بازسازی این باغ تاریخی این گونه تشریح کرد که طبق اسناد و تصاویر، ۲ ساختمان دیگر در شرق و غرب باغ وجود داشته که ساختمانِ قسمت غربی هنوز موجود است، اما به شدت آسیب دیده و بنای قسمت شرقی به طور کامل تخریب شده است. آنچه که همین عکس‌ها و انبوه درختان به ما نشان می‌دهد این است که باغ خونی، شکل و شمایل باغ‌های ایرانی قدیمی را داشته است.

 

متأسفانه هنوز نظام آبیاری و حوض‌ها پیدا نشده و ۳ نقطه را مشخص کرده ایم و گمان می‌کنیم که آثار این نظام در آنجا پیدا شود. فانی افزود: در جریان پی گردی ها، کرسی‌های دیوار‌های قدیمی، آجر‌های قاجاری و چندحوض در حیاط باغ خونی در زیر نخاله‌ها پیدا شده است و شواهد خوبی برای بازسازی در اختیار ما می‌گذارد.

رئیس کمیسیون حقوقی شورای شهر نیز در حاشیه این مراسم اعلام کرد: یکی از علل و ریشه‌های آسیب‌های اجتماعی، بی توجهی و نپرداختن به مقوله هویت است و باغ خونی یکی از همین بنا‌های هویتی برای شهر ماست که باید به آن پرداخته شود؛ بنایی که از لحاظ ساختمان و همچنین وقایع تاریخی‌ای که در آن اتفاق افتاده دارای اهمیت و جزو میراث باستانی و قدیمی است.

سیدمحسن حسینی پویا افزود: بسیار خرسندیم که سرانجام با تمرکز و پیگیری‌های مستمر شهردار، این تلاش‌ها به ثمر نشست و امیدواریم خیلی زود این مجموعه آماده استفاده و بهره‌برداری عموم شهروندان قرار گیرد و به عنوان بنایی میراثی، جایگاه خود را پیدا کند.

ساعاتی بعد از این مراسم، تیم حاضر در باغ خونی راهی آرامگاه حکیم توس شدند تا به اتفاق وزیر، شاهد افتتاح رسمی مسیر جلوخان به کهن‌دژ باشند.
پروژه مسیر اتصال جلوخان فردوسی به کهن دژ در تیرماه امسال با برنامه زمان بندی ۱۴۰ روزه شروع به کار کرد. فاز یک این مسیر ۹۲۰ متر طول دارد که با اعتباری بالغ بر ۸ میلیارد تومان تکمیل شد.
در این مراسم نیز وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: شهر تاریخی توس باید به یک قطب مهم گردشگری در کشور تبدیل شود.

علی اصغر مونسان افزود: تاکنون ۳ فاز این پروژه بزرگ با اعتبار ۴۸ میلیارد تومان عملیاتی و برای این پروژه نیز حدود ۸ میلیارد تومان اعتبار هزینه شده است؛ ضمن اینکه با محاسبه تکمیل طرح‌های پیش بینی شده برای این ابر پروژه این رقم تا ۹۰ میلیارد تومان افزایش خواهد یافت.

وی گفت: ۹۰ میلیارد تومان هزینه کردن برای چنین پروژه‌ای انصافا کار در خور تحسین و شایسته‌ای است که البته این کار مصداق عملیاتی شدن توصیه رهبری مبنی بر رسیدگی به وضعیت توس است.
وزیر میراث فرهنگی با بیان اینکه متأسفانه وضعیت توس در ۲ سال قبل جایگاهی متناسب با شأن این حکیم بزرگ نداشت، افزود: اکنون به همت مدیریت شهری و شورای شهر مشهد اتفاقات مبارکی در این منطقه تاریخی رقم خورده است و جا دارد از تلاش‌های شهردار کوشای مشهد که کار‌های خوبی را در محدوده آرامگاه فردوسی انجام داده اند تشکر کنم.

وی افزود: اقداماتی که در محوطه و جلوخان انجام و ارتباطاتی که با سایر موضوعات تاریخی در این مکان ایجاد شده در واقع طرح بی نظیری را ایجاد کرده است.
مونسان اظهار کرد: نماد‌های مجسمه‌ای نصب شده در این مکان تاریخی در حقیقت یک روایت تاریخی از شاهنامه با موضوعات مرتبطش را برای مخاطبان مصور می‌کند. امیدواریم با اتمام کرونا گردشگران زیادی به این مکان تاریخی جذب شوند.
وی گفت: ساخت ۸ مجسمه مربوط به داستان‌های شاهنامه توسط هنرمندان و نصب آن در محدوده توس شایسته قدردانی است.

وزیر میراث فرهنگی اضافه کرد: با توجه به محدودیت و امکان ثبت جهانی سالانه یک اثر از هر کشور، پرونده ثبت جهانی توس در حال تهیه و تدوین است و امیدواریم در سال‌های آینده شاهد ثبت توس در فهرست آثار جهانی باشیم و این ثبت را تقدیم مردم مشهد و کشور کنیم.
مونسان همچنین در جمع خبرنگاران با اشاره به ۲ ثبت جهانی میراث ناملموس کشور در چند روز گذشته یادآور شد: هنرنگارگری و مینیاتور و آیین زیارت تادئوس که برای هم وطنان ارمنی ارزش زیادی داشت در چند روز گذشته ثبت جهانی شد.

 

این ثبت نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران به همه ادیان شناخته شده احترام‌ می‌گذارد. وی ادامه داد: ۲، ۳ پرونده دیگر نیز در دست ثبت جهانی قرار دارد که پرونده مهرگان در سال آینده به ثبت جهانی خواهد رسید. پرونده بسیار مهم دیگری که در حوزه میراث ملموس کشور در دست اقدام است ثبت راه آهن شمال به جنوب با حدود ۱۴۰۰ کیلومتر مسیر است که بزرگ‌ترین پرونده میراث ملموس در یونسکو تا به امروز خواهد بود. امیدواریم این پرونده هم امسال به ثبت جهانی برسد.

شهردار مشهد نیز در ادامه این مراسم و در جمع خبرنگاران با بیان اینکه در چندسال اخیر شورای شهر مشهد و مدیریت شهری به دنبال اجرایی شدن این سیاست بوده اند که حوزه‌های فرهنگی را با خروجی ملموسی به بار بنشانند افزود: بخشی از این سیاست موضوع توجه به توس و اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها در این منطقه تاریخی است.

محمدرضا کلائی افزود: روز گذشته اتصال جلوخان آرامگاه به ارگ کهن دژ را افتتاح کردیم؛ همچنین از تعدادی مجسمه فاخر که توسط هنرمندان طراحی و اجرا شده بود نیز رونمایی شد.
وی اظهار کرد: امیدواریم تا پایان سال جلوخان به هارونیه متصل شود؛ همچنین خدماتی که مورد استفاده مردم در فضای جنوبی جلوخان است آماده شود. مجموعا جلوخان حدود ۷.۶ دهم هکتار مساحت دارد و فضا‌هایی که به آن‌ها ملحق می‌شود در قالب پردیس توس مسیر کهن دژ در حدود ۴۰ هکتار مساحت خواهد داشت. سعی ما این است که مجموع فعالیت‌های عمرانی در این بخش تا نوروز ۱۴۰۰ به بهره بردرای برسد.

وی با بیان اینکه برای طراحی و ساخت مجمسه‌های جای گذاری شده در این فضای تاریخی فراخوان داده شده است افزود: بعد از انتشار فراخوان در موضوعات مختلف و ارسال طرح‌ها این ۳ مجسمه در مرحله داوری تأیید شد.
کلائی با بیان اینکه در مجموع تاکنون بالغ بر ۹۰ میلیارد تومان در منطقه تاریخی توس هزینه شده است افزود: پیش بینی می‌شود تا پایان سال حدود ۳۰ میلیارد تومان دیگر هزینه کنیم.

رئیس کمیسیون ویژه توسعه و عمران توس شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این مراسم گفت: ۸ مورد از مجسمه‌های تعبیه شده در فضای آرامگاه با موضوعات شاهنامه فردوسی است.
مسعود ریاضی افزود: اکنون ۳ مجسمه نصب شده که شامل دقیقی توسی، آرش و مجسمه رستم و اسفندیار است.
این عضو شورا ادامه داد: دیگرمجسمه‌های پیش بینی شده برای نصب شامل مجسمه رستم و سهراب، تهمینه، سیاوش، رستم و اکوان دیو و سام نریمان است.

ریاضی تأکید کرد: از همین تریبون از وزیر میراث فرهنگی و استاندار خراسان رضوی درخواست می‌کنیم مساعدت کنند و طرح راهبردی و تفصیلی توس هرچه سریع‌تر مصوب شود. امیدواریم در سایه حمایت‌ها توس را به ثبت جهانی برسانیم. چنین پتانسیل و ثروتی در کشور ما وجود دارد و متأسفانه هنوز ثبت جهانی نشده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان نیز در حاشیه این مراسم به ایرنا گفت: ساخت این مسیر گردشگری را شهرداری مشهد با نظارت اداره کل میراث فرهنگی از تیرماه امسال آغاز کرد و اجرای آن ۱۴۰ روز زمان برده است. ابوالفضل مکرمی فر افزود: این مسیر از جلوخان آرامگاه فردوسی آغاز می‌شود و تا محوطه باستانی ارگ کهن دژ ادامه دارد و به ۴ بخش تقسیم می‌شود و در مجموع به طول بیش از ۱۰۰۰ متر و به شکل پیاده رو برای استفاده علاقه‌مندان ساخته شده است.