هنرمندان تئاتر مشهد از ضرورت اجرای تئاتر مجازی می‌گویند
با هنرمندان تئاتر مشهد صحبت کرده‌ایم و دیدگاه آن‌ها درباره سوق دادن هنر تئاتر به سمت ضبط‌های استاندارد را جویا شدیم. همچنین از انعطاف‌پذیری آن‌ها در پذیرش موقتی داشتن صحنه نمایشی بدون مخاطب پرسیده‌ایم که البته بیشتر با این موضوع مخالف و خواهان اجرای زنده تئاتر بودند.
سمیرا شاهیان | شهرآرانیوز - در دوران کرونا، دوباره اهمیت امنیت شغلی جامعه هنری که یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار در رویارویی با پاندمی‌های پیش‌بینی‌ناپذیر بودند، اثبات شد. اکنون، حال و روزِ تئاتر، همچون ساختمانی فروریخته است که پرسش درباره وضعیت کنونی و البته مشکلات آن، جزو حرف‌های تکراری است که هنرمندان هم از بیان آن خسته شده‌اند. حتی اگر همین امروز پایان شیوع کرونا اعلام شود، علاوه بر اینکه اجرای تئاتر در قیاس با سال گذشته، از نظر اقتصادی دشوارتر شده است، بازهم زمان می‌برد تا تماشاگران از فشار روحی ناشی از کرونا رهایی یابند و مثل گذشته به تماشای تئاتر بنشینند؛ بنابراین گزاف نیست اگر بگوییم شرایط تئاتر بحرانی است و در این وضعیت، باید متولی یا متولیان این هنر، نگاه خود را تغییر بدهند.جدای از اینکه بازسازی صحنه‌های فعال نمایش، پس از ماه‌ها تعطیلی نیازمند توان بالای اهالی تئاتر است تا بتوانند مخاطبان سابق خود را به دست بیاورند، در این شرایط شاید اندیشیدن به موضوع ضبط تئاتر و بررسی زیرساخت‌ها و بستر‌های پخش آن از شبکه نمایش خانگی، از منطقی‌ترین روش‌ها برای مقابله با عواقب همه‌گیری کرونا باشد. زیرا آثار ارزشمند تئاتر در بسیاری از کشورها، بعد از اجرای عمومی، ضبط می‌شوند و در اختیار تماشاگران در سراسر جهان قرار می‌گیرند. با ایجاد تغییراتی در تکنیک‌ها و مشارکت گرفتن از کارگردانان تصویری و هنری می‌توان نمایش‌ها را با بهترین کیفیت ضبط و در موقعیت‌های مختلف از آن درآمد کسب کرد.
در این‌باره با هنرمندان تئاتر مشهد صحبت کرده‌ایم و دیدگاه آن‌ها درباره سوق دادن این هنر به سمت ضبط‌های استاندارد را جویا شدیم. همچنین از انعطاف‌پذیری آن‌ها در پذیرش موقتی داشتن صحنه نمایشی بدون مخاطب پرسیده‌ایم که البته بیشتر با این موضوع مخالف و خواهان اجرای زنده تئاتر بودند.
به جای تئاتر آنلاین باید نمایش‌ها را بخرند
محمد نیازی کارگردان جوان مشهدی ذات صحنه نمایش را به زنده بودنش می‌داند و می‌گوید: زمانی که تئاتر را در قالب تصویر ارائه می‌دهید چشمی که به سینما، با آن همه جلوه‌های ویژه و اتفاق عادت کرده است، نمایش ضبط شده را نمی‌پسندد و نمی‌بیند. این یک اصلِ ضروری است که تئاتر به دلیل اجرای زنده برای مخاطب است که زنده است.
امسال در تهران، چند سایت ازجمله تیوال و نمایش نت، تئاتر‌های برخط را تجربه کردند، نیازی این تجربه را شکست خورده می‌داند و توضیح می‌دهد: با اینکه نمایش‌های تهرانی و شاخص بودند و در اجرا‌های عمومی برایشان اتفاقات خوبی افتاده بود، عملا با شکست روبه‌رو شدند. من بلیت یکی، دو نمایش را خریدم و تماشا کردم، اما من را نمی‌توانید با مخاطب عمومی تئاتر مقایسه کنید، مخاطب ترجیح می‌دهد به جای تئاتر آنلاین، فیلم و سریال ببیند. از این رو، خیلی به این موضوع خوش‌بین نیستم مگر اینکه قرار به نگاه حمایتی از هنرمندان باشد؛ مثلا درگاهی ایجاد کنند و نمایش‌هایی که از قبل تولید شده و در اجرا موفق بوده‌اند را به صورت فیلم‌تئاتر ارائه و از این طریق به هنرمندان کمک کنند.
به نظر او تئاتر آنلاین وقتی اتفاق مبارکی است که در کنار آن بلیت‌فروشی شود و برای هنرمند آورده مالی داشته باشد: شورای شهر بودجه‌ای برای حمایت از هنرمندان تئاتر در نظر گرفت و اعلام کرد ما بلیت می‌خریم و آورده مالی‌اش را به کارگردان می‌دهیم، اما زمانی که اجرایی وجود ندارد چه بلیتی می‌خواهند بخرند؟ حمایت باید این‌گونه باشد که نمایش تولید شده را بخرند. او با اشاره به افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تولید نمایش ادامه می‌دهد: اگر اکنون کرونا نابود شود فکر می‌کنید تئاتر‌ها اجرا می‌شود؟ پاسخ غم‌انگیز است؛ خیر.
به دلیل اینکه نمایش‌هایی در مدیوم کار من که بزرگ و پرهزینه بودند غیرممکن است. سال ۹۶ یکی از آثار نمایشی‌ام را با ۱۵۰ میلیون تومان تولید کردم و ۲۰۰ میلیون تومان فروخت. در صورتی که اگر بخواهم این نمایش را دوباره تولید کنم باید ۳۵۰ میلیون هزینه کنم. آیا مخاطبان حاضرند برای تماشای یک نمایش، ۸۵ هزار تومان پول بلیت دهند؟
نیازی با اشاره به نمایش موزیکال «سوئینی تاد» که اکنون دکورش در سالن اصلی برپاست و تاکنون ۷۰ میلیون تومان برای آن هزینه کرده است، می‌گوید: اگر بخواهم کارم را به اجرا برسانم حداقل ۵۰ میلیون تومان دیگر باید هزینه کنم و کسی حاضر نیست ۲۰۰ میلیون تومان این نمایش را بخرد تا آنلاین پخش شود؛ بنابراین پیشنهاد خرید نمایش‌های گذشته تنها راه منطقی است.
تئاتر با مخاطب زنده است
حسین اکبرپور، بهمن ۱۳۹۸ بازتولید نمایش «اتاق ورونیکا» را روی صحنه برد و پس از پایان اجرای عمومی آن، شیوع کرونا در ایران آغاز شد. او پیش‌تر «اُپرای جانی سکیکی» را در سالن اصلی تئاتر شهر و «ما داریم از این خونه می‌ریم» و «چشماتو ببند به انگلستان فکر کن» را روی صحنه برده بود.
این کارگردان تئاتر نیز صحنه نمایش را جزو اتفاقات هنری می‌داند که گرماگرم سالن و حضور مخاطب، عیارش را تعیین می‌کند و می‌گوید: من همیشه به این اتفاق که تئاتر آنلاین اجرا شود، گارد داشتم. خیلی از دوستان با من صحبت کردند با توجه به کرونا، اجرایمان را آنلاین کنیم، ولی به نظر من آن حسی که باید به مخاطب منتقل شود از دریچه دوربین و تصویر به مخالب القا نمی‌شود.
با این حال اکبرپور نظری متفاوت‌تر دارد و می‌افزاید: ما در برهه‌های مختلفی از تاریخ، تئاتر را از دست داده‌ایم؛ مثلا طاعون آمده و تئاتر اجرا نشده است، جنگ شده یا هر اتفاق دیگری، ولی تئاتر همچنان ماندگار بوده و این‌ها که تمام شده به زیست و حیات خودش ادامه داده است.
او معتقد است: هنر تئاتر در شرایط کنونی کشور ما چه گره‌ای می‌خواهد باز کند که پخش برخطِ آن باز کند؟ در زمانی که مخاطب حضور داشت، صحنه نمایش به واسطه ممیزی و سانسور، هیچ گره‌ای را باز نمی‌کرد، چه برسد به اکنون که شرایط پیچیده‌تر شده است. مخاطبی که می‌خواهد بیاید سالن یا آنلاین نمایش من را ببیند باید هزینه‌ای پرداخت کند؛ اما منِ حسین اکبرپور که تئاتر کار می‌کنم در مضیقه مالی هستم چه برسد به مخاطبی که به دلیل شرایط مالی بغرنج ترجیح می‌دهد نیاز‌های اساسی‌اش را در اولویت بگذارد.
این هنرمند می‌گوید: اگر از تله‌تئاتر صحبت کنیم می‌گویم بله خیلی خوب است با کارگردان هنری و تصویری نمایش را ضبط کنیم، اما اینکه فقط دوربین بگذاریم و تئاتر آنلاین ارائه کنیم به نظر من جذابیتی نخواهد داشت، زیرا ما به تئاتر می‌رویم تا با هنرمندی که روی صحنه است همذات‌پنداری کنیم و با تماشای فیلم، حس هیچ وقت منتقل نخواهد شد.
تئاتر را ضرورت نمی‌دانیم
رضا حسینی که حدود چهل سال سابقه فعالیت در عرصه هنر دارد برای اجرای صحنه‌ای تئاتر، هیچ جایگزینی متصور نیست. او با بیان اینکه حتی در جشنواره‌ها نیز تا جایی که می‌تواند نمایش‌ها را زنده می‌بیند، می‌گوید: رکن اصلی و مهم‌ترین ویژگی تئاتر، زنده بودن است و همواره این ویژگی منحصربه فرد باعث ارتباط بین مخاطب و صحنه نمایش شده است.
از دیدگاه او اجرای تئاتر با مشکل روبه‌رو شده است، زیرا تعطیل کردن آن از همه کار‌ها راحت‌تر است و توضیح می‌دهد: اشکال این است که ما تئاتر را ضرورت نمی‌دانیم. فرض کنید رستوران‌ها و مغازه‌ها و اتوبوس‌ها، که فشرده‌تر است، همه فعال هستند، اما تئاتر که می‌شود برای آن شیوه‌نامه تعریف کرد فعال نیست. تئاتر، چون دولتی است با دستورالعمل‌ها بلافاصله تعطیل می‌شود، درحالی که بخش زیادی از خطر شیوع کرونا در مرحله تولید است، زیرا یک گروه نمایش باید پنج، شش ماه در کنار همدیگر باشند و تمرین کنند. چه بسا من در حال تمرین نمایش «مرغ سحر» بودم که یکی از اعضای گروهمان مبتلا شد و مجبور به تعطیلی کار شدیم.
حسینی اضافه می‌کند: از طرفی هر نمایشی را نمی‌شود در فضای آنلاین پخش کرد؛ عده‌ای فکر می‌کنند هر نمایشی پخش شدنی است؛ اما کاری که بخواهد از تلویزیون یا بستر مجازی پخش شود باید با استاندارد ضبط شود؛ نمی‌توانید با یک دوربین ضبط کنید و بعد بگویید آنلاین پخش شود. باید با استاندارد‌های روز آن کار ضبط شود و این‌ها همه مستلزم هزینه است. شما وقتی کاری را برای تله‌تئاتر ضبط می‌کنید یعنی گروه دیگری به غیر از هنرمندان تئاتر، گروه فنی برای تصویربرداری وارد عرصه می‌شوند که به مراتب هزینه‌هایش و خطر همه‌گیری دوچندان است.
حواسمان به ضبط آثار نمایشی هم باشد
محمد جهان‌پا نیز بر این باور است که با توجه به شیوع کرونا، تولیدکنندگان آثار نمایشی مثل تئاتر باید کمی منعطف‌تر عمل کنند. او توضیح می‌دهد: برخی باید از این موضع که تئاتر، زنده است و تنها با حضور تماشاگر رقم می‌خورد کوتاه بیایند، زیرا اگر تغییری در این ذهنیت ایجاد کنیم بدون شک می‌توانیم با توجه به رشد فناوری در جامعه، ما هم قدم‌های مؤثری برداریم. من معتقدم می‌توانیم با ایده‌های جدید و بکر از حالا به بعد حواسمان به ضبط آثار نمایشی باشد، یعنی آثارمان را طوری طراحی و کارگردانی کنیم که یک مجموعه تصویری با کیفیت هم از آن داشته باشیم تا در شبکه‌های وی‌او‌دی خانگی از آن استقبال شود.
او می‌گوید به نظرم ما باید به این آزمایش‌ها تَن بدهیم: به هر حال همه می‌دانیم مدیوم تئاتر، کوچک‌تر از سینما و حیاتش وابسته به حضور مستقیم تماشاچی است و البته این ایده‌آلی است که همه ما دوست داریم، اما کرونا ثابت کرد باید برنامه‌های مختلفی برای تئاتر مدنظر گروهمان باشد تا بتوانیم در برابر اپیدمی‌های آینده راهکار‌های مناسبی برای معیشت هنرمندان ارائه کنیم و نگذاریم چراغ هنر تئاتر خاموش شود.
«در تجربه فعلی، دو نهاد می‌توانستند به داد هنرمندان برسند؛ اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیما». جهان‌پا با بیان این موضوع می‌گوید: این اداره کل و سازمان دولتی می‌توانستند با هم تعامل کنند تا تله‌تئاتر را در تلویزیون زنده کنیم. ولی متأسفانه کسی پیگیر این امر نشد و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی که متولی این امر است به این سمت نرفت تا تعدادی از هنرمندان را مجاب کند که تله‌تئاتر را دوباره سروسامان بدهند و پخش شود.
پاسخ عضو شورای اسلامی شهر درباره تغییر در مصوبه حمایت از تئاتری‌ها:
پیشنهاد خرید تئاتر حرف تهیه‌کنندگان است
برخی اهالی تئاتر براین باورند که مصوبه شورای اسلامی مشهد برای حمایت از نمایش‌ها در بحران کرونا که چراغ سالن‌ها را خاموش کرد، باید در قالب خرید نمایش‌های اجرا شده گذشته شود نه بلیت، زیرا ماه‌هاست که هیچ نمایشی روی صحنه نرفته است.
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی، زیارت، گردشگری و رسانه شورای اسلامی شهر در پاسخ به این دغدغه می‌گوید: نمی‌توانیم به خاطر کار نکرده از کسی حمایت کنیم.
احسان اصولی می‌گوید: «هدف این بوده اهالی تئاتر دغدغه فروش بلیت نداشته باشند، اما به شرط تولید یا بازتولید نمایش و اجرای آن»، او خاطر نشان می‌کند برای خرید بلیت‌ها اصلا تعیین نکرده‌ایم نمایشِ جدید تولید شود، بلکه هنرمندان، هر تئاتری را روی صحنه ببرند ما در قالب خرید خدمت بلیت‌هایش را می‌خریم.
اما بحران کرونا و محدودیت فعالیت، مدتی طولانی است که هنرمندان را از اجرای هرگونه نمایشی بازداشته است، آیا در این شرایط مصوبه‌ای مبنی بر خرید بلیت برای اهالی تئاتر کارساز خواهد بود؟ اصولی پاسخ می‌دهد: این مصوبه را خرداد تصویب کردیم و امیدوار بودیم هوا که رو به گرمی برود، کرونا از بین خواهد رفت و تئاتری‌ها نیز می‌توانند در تابستان اجراهایشان را داشته باشند. در واقع این مصوبه برای این بود که بلیت‌ها را تضمین شده خریداری کنیم تا اگر مردم همچنان به دلیل شیوع کرونا تردید داشتند به سالن‌های نمایش بروند، از این بابت، هنرمندان دغدغه‌ای نداشته باشند.
این عضو شورای اسلامی شهر می‌گوید هدف ما کمک است تا هنر تئاتر در مشهد بتواند دوباره روی پای خودش بایستد: اگر مصوبه یاد شده اشکال دارد و شدنی نیست، هنرمندان از طریق تشکل‌ها و انجمن‌هایی که دارند به ما منتقل کنند، اما موضوعی که تصویب کرده‌ایم با نظر کارشناسی همین دوستان بوده است.
«خرید تئاتر حرف تهیه‌کنندگان است» اصولی با بیان این موضوع اظهار می‌کند: هر نمایشی را که شهرداری بخرد باید پولش را به تهیه‌کننده آن اثر بدهد. بعد تکلیف بازیگران و سایر عوامل چه می‌شود؟ بنابراین این مطالبه تعداد کمی از اهالی تئاتر است. ضمن اینکه ما نمی‌خواهیم به اهالی تئاتر، بسته معیشتی بدهیم، بلکه می‌خواهیم از هنر تئاتر حمایت کنیم. اگر کسی نیاز به حمایت معیشتی دارد مصوبه دیگری دارد، اما این مصوبه ماهیتش حمایت از هنر و اجرای تئاتر بوده است.
او درباره شیوه تعیین شده در مصوبه برای خرید بلیت‌های یک نمایش یادآوری می‌کند: برای این موضوع فرمول تعریف شده است که بستگی به درجه و کیفیت نمایش و سالن و استقبال مخاطبان دارد. کارشناسان مربوط در حوزه معاونت هنری شهرداری و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه باهم به توافق می‌رسند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
