درباره برخی پزشکان که «توریسم‌درمانی» را با چالش تازه‌ای روبه‌رو کرده‌اند

تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ زمانی که کار و کاسبی‌ها رونق داشت، مطب و مراکز پوست و موی زیادی بیش از آنکه بیمار ایرانی داشته باشد، گردشگر سلامت داشت. بعضی از پزشکان انگار برای بیماران کشور‌های همسایه به ویژه عرب زبان‌ها مدرک پزشکی گرفته بودند. ویزیت را به دلار می‌گرفتند و نرخ عمل هایشان برای آن‌ها که به واسطه دلال‌ها می‌آمدند، گاهی چندبرابر بیماران ایرانی بود. اصلا خیلی از پزشکان دیگر تمایلی به درمان بیمار هم وطن نشان نمی‌دادند و تا می‌توانستند، از خارجی‌ها درآمدزایی می‌کردند و این صدای اعتراض برخی را درآورده بود. آن‌ها که درآمدشان به درمان مسافران خارجی بستگی داشت بازهم صدای اعتراض دیگران را درآوردند.

 

این بار، چون می‌دانند کرونا مانع بزرگی برای حضور مسافران در مشهد است، خودشان چمدان می‌بندند و راهی کشور عراق می‌شوند، دست لیدر‌ها و واسطه‌ها را کوتاه می‌کنند و درآمد جراحی‌ها را مستقیم به جیب خودشان می‌گذارند. به نظر می‌رسد این تغییر رویه شغلی مسئله‌ای شخصی نباشد؛ زیرا اولین آسیب آن کاهش ورود گردشگر سلامت در کشور و شهر است. ایجاد مانع بر سر راه ارزآوری و تضعیف اقتصاد خانواده‌هایی که با این کار زندگی شان را اداره می‌کردند، دلایل مهمی هستند و اگر این شیوه بین پزشکان رونق پیداکند شرایط نگران کننده‌ای پیش روی ما که در دنیای گردشگری سلامت تازه وارد هستیم، خواهد گذاشت.

علی جلالی، اهل جنوب است. سوژه رفتن پزشکان ایرانی به عراق را هم او پیش روی ما گذاشته و پیگیر نتیجه و پاسخ مسئولان است. سال‌های سال مترجم مسافران عرب بوده، اما روز‌های زیادی است که دست روی دست گذاشته به امید تمام شدن کرونا. از رفتار پزشکان به شدت ناراضی است و اسامی برخی از آن‌ها را هم می‌آورد: وقتی پزشکی، عمل جراحی زیبایی بینی (رینوپلاستی) را در عراق ۵۰ تا ۷۰ میلیون تومان انجام می‌دهد، معلوم است که این رفت وآمد یکی دوبار در ماه برایش صرف می‌کند.

در این چندسالی که مسافر عراقی می‌آورده در نزد عرب‌ها شناخته شده است و می‌گوید: آنجا هنوز تبلیغات سنتی است. از یک خانواده یک نفر آمد و بقیه آشنا و فامیل هایشان هم مشتری هایم شدند و در ماه چندمسافر داشتم، اما حالا همه چیز تعطیل است. کاری که پزشکان ما می‌کنند از کرونا بدتر است. می‌گوید: پزشکانی که به عراق می‌روند در تبلیغاتشان می‌گویند و می‌نویسند که «نیازی نیست شما به ایران بیایید؛ ما می‌آییم عراق.»

به گفته او، برخی پزشکان ازطریق دانشجویان عراقی مقیم مشهد به آن کشور می‌روند و در درمانگاه‌های خصوصی عمل‌های زیبایی انجام می‌دهند. دستمزدشان را می‌گیرند و بدون مالیات و زحمت به مطب خودشان در مشهد برمی گردند و ادامه جراحی ها.

جلالی می‌گوید: شماره صدنفر را دارد که مترجم یا راهنمای (لیدر) مسافران بوده و حالا بیکار یا کم کار شده اند و پیام‌های یکی از آنان را برایم می‌فرستد: «آیا برای این پزشکان اهمیتی داره که عراقی‌ها به ایران نیان؟ می‌دونن چقدر به هم وطنان خودشون ضرر می‌زنن؟ وضعیت مترجمین فقط یک گوشه این ضرر است. خیلی از شغل‌های دیگه هم از کاسبی می‌افته. پزشکان خواستن هزینه واسطه گری ما رو کم کنن و همه دستمزد مال خودشون باشه، اما نمی‌دونن که این واسطه گری توی همه کشور‌ها هست.»

براساس ادعای او و چند مترجم دیگر، انگار مطب یکی از همین پزشکان در مشهد به خاطر مرگ یکی از بیمارانش و شکایت خانواده تعطیل شده و درجریان بررسی و صدور حکم است، اما آن پزشک به عراق رفت وآمد دارد و جراحی می‌کند.

یکی دیگر از مترجم‌ها هم معتقد است که پول، چشم این پزشکان را کور کرده است و اجازه نمی‌دهد به چیز‌های دیگر فکر کنند: یکی از پزشکان یک ماه عراق بود؛ تصور کنید چه پولی به جیب زد! مشکل این است که اگر یک بار سروکارشان به آدم‌های ناجور یا مجرم بیفتد، دیگر سراغ این تک خوری‌ها نمی‌روند. روزی ما هم دست خداست، اما این درست نیست که هیچ قانونی بالای سر آن‌ها نباشد، چون دکتر هستند.

لطفی بین دوستانش به «وائلی» معروف شده. از زمان شروع کارش به عنوان راهنمای گردشگران عرب ۹ سالی می‌گذرد. آن زمانی که کارش را شروع کرد این کاسبی چندان رونقی نداشت و حالا از یک طرف به همه جزئیات و فرهنگ عراق و از طرف دیگر به سیستم درمانی ایران تسلط کامل دارد. چندماهی می‌شود که هزینه زندگی خود و خانواده اش را از راه خرید اجناس مختلف و ارسال آن به شهر‌های جنوبی درمی آورد که آن هم «بخور و نمیر» است.

وضعیتشان را این گونه توضیح می‌دهد: تا قبل از شیوع کرونا اوضاع خیلی بهتر بود، نه فقط برای امثال من بلکه برای هتل ها، رستوران ها، رانندگان تاکسی، مغازه دار‌ها و خلاصه حضور این گردشگرانِ درمان، بازار مشاغل مختلف را گرم کرده،  اما وقتی به خاطر شیوع کرونا سفر‌ها ممنوع شد، اوضاع همه دگرگون شد. تا یک سال قبل وقت نمی‌کردم به مسافر‌ها رسیدگی کنم، اما مدت هاست درنهایت ماهی یک یا دو مسافر دارم.

لطفی براساس تجربه چندساله اش آسیب رفت وآمد پزشکان به عراق را با دسته بندی توضیح می‌دهد: اول اینکه ایران در موضوع گردشگری به ویژه سلامت هنوز خیلی ضعیف است و ترکیه یا هند خیلی پیشرفته‌تر از ایران هستند. درحالی که ایران هم از نظر کیفیت شبکه بهداشت و درمان و هم از نظر پزشکان حاذق بسیار قوی‌تر است، اما ضعف مدیریت باعث شده است پزشکان بدون ضابطه بروند و بیایند و همین رونق نصفه و نیمه گردشگری را هم ازبین ببرند.

به عقیده او پزشکانی که نام و نشانی دارند و در کار خود استادند، همین جا ماندگارند و آن‌هایی راهی می‌شوند که اینجا درآمد و نام و نشانی ندارند درحالی که آنجا و از دیدگاه عرب‌ها این افراد نماینده پزشکان ایرانی هستند و هر خطای پزشکی که اتفاق بیفتد آبروی ایران در خطر است. یک پزشک فوق تخصص معمولی خودش را در فیس بوک و شبکه‌های اجتماعی پروفسور معرفی می‌کند و این تبلیغات دروغین برای گردشگری سلامت ما خطرناک است.

مسئله دیگر شرایط سخت صدور روادید است. او اضافه می‌کند که اکنون هر سازمانی ساز خودش را می‌زند. یک مسافر عراقی باید به پزشک کشور خودش مراجعه کند و گواهی درمان بگیرد تا بتواند با ویزای درمانی به ایران سفر کند، درحالی که نمی‌تواند برای مواردی مانند کاشت مو یا ترمیم دندان‌ها تأییدیه بگیرد. گاهی تمایلی به مراجعه به پزشک خود ندارند. در این شرایط هرکسی ساز خودش را می‌زند: وزارت امور خارجه، میراث فرهنگی، بیمارستان‌ها و اکنون پزشکان هم به این لیست اضافه شده اند.

تهران، مشهد و شیراز، قبل از شیوع کرونا قطب‌های گردشگری سلامت در کشور شناخته می‌شدند و بیشترین بیماران خارجی را پذیرش می‌کردند. تا پیش از این، صدای بلند اعتراضات ازسوی پزشکان به سمت مترجمان و به اصطلاح دلالان مسافری بود که با گرفتن دستمزدی مشخص فقط برای برخی پزشکان بیمار می‌آوردند، اما حالا ماجرای شکایت از واسطه‌ها به سوی پزشکان چرخیده است. برای دانستن صحت نگرانی راهنمایان گردشگران سلامت درباره آسیب حضور پزشکان در کشور‌های همسایه، شنیدن دیدگاه داوود خوش شکن، دکترای اقتصاد سلامت، ضروری است.

مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد آمار‌های ثبت شده‌ای را نشان می‌دهد که در سال ۹۸ و قبل از همه گیری کرونا درمجموع ۲۲ هزارو ۴۲۴ گردشگر سلامت به طور رسمی به مشهد آمده و در مراکز درمانی به صورت بستری یا سرپایی ثبت شده، خدمت دریافته کرده و به شهر خود بازگشته اند، اما تعدادی نیز به شکل غیررسمی از مراکز دیگر خدمت گرفته اند که اطلاعی از آنان دردسترس نیست. اما این آمار چندهزارنفره در سال ۹۹ به میزان نصف کاهش یافته و به ۱۲ هزار و ۴۵۲ نفر رسیده است.

این مسئول ابتدا مشکل را اثر همه گیری کرونا می‌داند و می‌گوید: موضوع کاهش گردشگر سلامت یا گردشگر درمانی در همه کشور‌ها اثر گذاشته است. اگر این مشکل را کنار بگذاریم، وضعیت گردشگری سلامت چند سالی است که سازمان یافته‌تر شده، شرکت‌های گردشگری سلامت ایجاد شده و راهنمایان آموزش دیده اند، اما این همه کار مفید هنوز کافی نیست.

با توضیحات او مشخص می‌شود که پس از شیوع کرونا گردشگران خارجی فقط می‌توانند با ویزای درمانی وارد کشور شوند که از تعداد متقاضیان کم می‌کند. دلیل دیگر کاهش اعمال محدودیت‌های شدید درباره نتیجه تست مولکولی پی سی آر است که هم نمونه بیمار و هم شخص همراه او باید منفی باشد، در غیراین صورت به هیچ عنوان حق ورود به کشور را ندارند.

مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، حضور پزشکان در کشور عراق را تأیید می‌کند و می‌گوید: تا به این لحظه یک پزشک نه برای دریافت مجوز به ما مراجعه کرده است و نه ما نامی از افراد در رفت و آمد می‌دانیم؛ در حالی که هم سازمان نظام پزشکی باید به این مسئله ورود پیدا کند و هم مقامات بالادستی.

خوش شکن از فراوانی شکایت گردشگران سلامت یاد می‌کند که یا از مبالغ دریافت شده پزشکان شکایت داشتند یا از عوارض اعمال جراحی که رسیدگی شده و به نتیجه رسیده است، اما درباره حضور پزشکان در کشور دیگر اضافه می‌کند: بخشی از فعالیت‌های پزشکی در سراسر دنیا عارضه دار است، اما وقتی پزشکی از کانال غیررسمی به کشور دیگر می‌رود و جراحی انجام می‌دهد نه تنها به صنعت داخلی آسیب وارد می‌کند، بلکه جایگاه پزشکان حاذق ایرانی را که تنها ۱۴ یا ۱۵ نفر از استادان دانشگاه علوم پزشکی مشهد جزو دانشمندان یک درصد جهان هستند، زیر سؤال خواهدبرد. این موضوع فقط درآمد یک پزشک نیست.

باوجودی که صنعت گردشگری سلامت در ایران نسبت به دیگر کشور‌ها نوپا است، اگر پای کرونا به میان نمی‌آمد هرسال بر میزان گردشگران افزوده می‌شد، به طوری که به گفته وی چنانچه به روال سال ۹۸ و برمبنای برنامه‌های استراتژیک سالی ۲۰ درصد افزایش گردشگر داشتیم، امسال درآمدی در حدود سه برابر بودجه وزارت بهداشت در یک سال را شاهد بودیم.

این دکترای اقتصاد سلامت، بخش مهمی از فعالیت‌ها را تمرکز بر رفع آسیب‌های گذشته می‌داند و توضیح می‌دهد: کشور‌های همسایه به ویژه ترکیه به شدت در حال رقابت با ما هستند، اما هنوز نتوانسته ایم توانمندی‌ها و ظرفیت‌های به روز شده درمانی خود را به گردشگران معرفی کنیم؛ زیرا ما زبان شناساندن آن را به کشور‌های دیگر بلد نیستیم. هیچ فردی برای اطلاع از امکانات درمانی به سایت‌های دانشگاهی مراجعه نمی‌کند، بلکه در هر کشوری، فضا‌های مجازی خاص خودشان محل تبلیغ است. در کشور ما واتس اپ و تلگرام است، درحالی که در کشور عراق، یوتیوب و در افغانستان استفاده از فیس بوک رایج است. ما هیچ محتوایی برای این شبکه‌ها تولید نکرده ایم.

برنامه‌های آینده این مدیریت به دست آوردن شناخت کاملی از کشور‌های عراق، ترکمنستان، افغانستان، عمان و بحرین است که بیشترین تعداد گردشگر را به کشورمان می‌فرستند. همچنین اصلاح هزینه‌های تمام شده تشخیص و درمان در ایران از اولویت هاست که نسبت به دیگر کشور‌ها بسیار پایین است.