دولت هوشمند برای شهر‌های هوشمند

سرادار - فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) به بخشی جدایی ناپذیر از سبک زندگی ما تبدیل شده است. بدون اینترنت و فناوری دیجیتال، زندگی مدرن غیرقابل تصور است. حمل و نقل، ارتباطات از راه دور، مراقبت‌های بهداشتی، امنیت، آموزش و تقریبا هر بخش از جامعه به فناوری اطلاعات و ارتباطات وابسته است. استفاده از اینترنت و فناوری باعث ایجاد دولت پیشرو، مشارکت مردمی، تقویت نهاد‌های دولتی و ارتباط بیشتر اقشار جامعه می‌شود. به منظور مدیریت مؤثر جامعه، شهر‌ها به اداره و مدیریت هوشمند نیاز دارند. فقط با مدیریت صحیح این کانال ها، دولت‌ها می‌توانند سیاست‌هایی را اجرا کنند که برای کل جامعه مؤثر باشد. مدیران اداری و مقامات دولتی به سیستم‌ها و ابزار‌های هوشمند برای هماهنگی در بخش‌های مختلف نیاز دارند تا بتوانند به داده‌های درلحظه (Real Time Data)، اشتراک گذاری اطلاعات و اجرای طرح‌های جدید رفاهی و توسعه طرح‌ها دسترسی پیدا کنند. در این پرونده به بررسی نقش حاکمیت در فرآیند هوشمندسازی شهر‌ها خواهیم پرداخت.

مدیریت هوشمند در تمام مناطق
کشور‌های توسعه یافته اکنون بیش از یک دهه است که زیر ساخت‌های خود را بر اساس دولت هوشمند و توسعه پایدار ایجاد می‌کنند. با توسعه شهر‌ها براساس الگوی شهر هوشمند، حکومت‌ها در همه مناطق از دولت الکترونیکی برای تقویت دموکراسی، مشارکت شهروندان و رفاه عمومی استفاده می‌کنند.
هدف از مدیریت هوشمندانه یا الکترونیکی، شفاف سازی سیستم و آگاهی بیشتر شهروندان است. اطلاعات دولت دیگر مخزن تعداد معدودی از مقامات رسمی و یا خدمتگزاران نخواهد بود، بلکه در دسترس همه اقشار جامعه است.
کشور‌هایی مانند هند، بنگلادش، نپال، نیجریه، آنگولا و بسیاری کشور‌های دیگر، اطلاعات دولت را در همه بخش‌ها دیجیتالی می‌کنند. این کار، نتایج و ارزش‌های مثبت بسیاری برای شهروندان به همراه آورده است.
پورتال‌های تحت وب، انجمن‌های آنلاین، برنامه‌های تلفن همراه (نرم افزار) و خدمات یکپارچه آن‌ها به مردم کمک کرده اند مستقیم سؤالات، پیشنهاد‌ها و شکایت‌های خود را با مقامات دولتی در میان بگذارند. به عنوان مثال، هند پورتال RTI را برای اظهارنظر شهروندان عادی درباره امور مختلف دولت و کار‌های اداری راه اندازی کرده است. در پورتال RTI هر کس می‌تواند یک درخواست ثبت کند و درباره سیاست‌های دولت، تخصیص و اجرای بودجه، انتشار مناقصه ها، تأخیر‌ها و اختلاف نظر‌ها آگاهی داشته باشد و در یک زمان مقرر، پاسخی دریافت کند. در گذشته این کار از طریق پست انجام می‌شد، اما اکنون دولت وب سایتی راه اندازی کرده است که این روند را ساده‌تر و سریع‌تر کرده است. تالار گفتگو در وب سایت، فضایی برای متقاضیان دیگر فراهم می‌کند تا ایده ها، پیشنهاد‌ها و اطلاع از وضعیت سایر برنامه‌های ثبت شده را به اشتراک بگذارند.

ویژگی‌های مدیریت هوشمند
باید بدانید دولت الکترونیکی و مشارکت مردم در فرایند تصمیم گیری مهم‌ترین جنبه دولت هوشمند است. ابزار مورد استفاده برای دستیابی به این‌موارد به شرح زیر است:
استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات
این به معنی استفاده از رایانه ها، اینترنت، مخابرات، تجهیزات دیجیتال برای جمع آوری، پردازش، به اشتراک گذاری و بازیابی اطلاعات است. نفوذ بهتر از طریق کانال‌های ارتباطی مانند شبکه تلفن همراه، رادیو، شبکه‌های اجتماعی و سیستم‌های ماهواره‌ای برای انتقال اطلاعات، از دیگر موارد این حوزه است و همچنین استفاده از سیستم اطلاعات مکانی (GPS) برای سفر و حمل و نقل، کنفرانس ویدئویی، پیام رسانی فوری در خدمات بانکی، مراقبت‌های بهداشتی، انرژی و امنیت.
تعامل الکترونیکی
مشارکت مردم، ویژگی اصلی دولت هوشمند است؛ بنابراین باید یک کانال مناسب به منظور تعامل بین دولت و شهروندان وجود داشته باشد تا ارتباط این دو تقویت شود، مردم نظرات و ایده‌های خود را درباره برنامه‌های دولت و امور شهری منتقل کنند و بازخورد آن به طور مستقیم به رهبران، مشاوران و مدیران شهری برسد. شبکه‌های اجتماعی مجازی، از بهترین راه حل‌های موجود است.
دسترسی آنلاین
دسترسی آسان به وجوه و بودجه دولتی، داده‌های مربوط به هزینه و سرمایه گذاری و اطلاعات عمومی باید به صورت آنلاین برای شهروندان مهیا شود. در واقع به جز اطلاعات مهم مربوط به امنیت و ایمنی شهروندان، داده‌ها باید آزادانه و علنی ارائه شوند. این موضوع باعث می‌شود دولت پاسخ گوتر باشد و شهروندان در عملکرد دولت مشارکت کنند و شفاف سازی دولت را درپی خواهد داشت.

مدل‌های مدیریت هوشمند
مدل دولت به شهروند
براساس این رویکرد، دولت ازطریق کانال‌های مختلف ارتباطی مانند روزنامه ها، وب سایت ها، انجمن ها، رادیوها، نرم افزار‌ها و... با شهروندان تعامل برقرار می‌کند. هدف این است که دولت با شهروندان ارتباط برقرار کند و به آن‌ها اجازه دهد صحبت کنند و به مشکلات، شکایت‌ها و توصیه‌های آن‌ها گوش فرا دهند و آن‌ها را عملی کنند. کشور‌هایی مانند ایالات متحده آمریکا، کشور‌های اروپایی و سنگاپور نمونه اصلی این مدل هستند.
مدل دولت به کارمند
این مدل با هدف تهیه سیستم نرم افزاری و ابزار‌های آنلاین برای ایجاد کانال تعامل بین کارمندان، دولت و شرکت‌ها ارائه شده است. ایده این است که یک حساب شخصی برای هر کارمند با داشتن شماره تأمین اجتماعی، شماره حساب بانکی و اطلاعات شخصی ساخته شود. با این روش می‌توان بسیاری از امور مربوط به کارمندان مانند حقوق و دستمزد، پرداخت هزینه‌های درمان و پزشکی، طرح‌های بازنشستگی و وام‌های بانکی به صورت آنلاین انجام داد.
مدل دولت به دولت
این مدل  برای تعامل مستقیم دولت با سازمان‌های دولتی و ادارات در نظر گرفته شده است. هدف از این مدل، ادغام کانال‌های دولت برای تسهیل و دستیابی به یک سیستم جامع است. این امر منجر به شفافیت بیشتر، پاسخ گویی و بهبود وظایف اداری خواهد شد. با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، یک مدل دیجیتالی از خدمت رسانی بدون استفاده کاغذ به وجود خواهد آمد. این امر باعث می‌شود آشفتگی‌های غیرضروری و فساد در ادارات کاهش یافته و یک ارتباط مناسب دو طرفه بین مسئولان و شهروندان برقرار شود، به ویژه در سطح شهرداری که باعث می‌شود مسئولیت پذیری و کارآیی بیشتری در اقدامات دولت داشته باشد.
مدل دولت به کسب و کار‌ها
کارآفرینان نقش مهمی در پیشبرد اقتصاد دارند. این مدل برای تعامل مستقیم بین دولت مرکزی با بخش کسب و کار‌ها و کاهش قوانین محدودکننده و سختی‌های راه کارآفرینان، بازرگانان و استارت آپ ها، هدف گذاری شده است. شرکت‌ها می‌توانند برای بهبود و گسترش تجارت خود، مستقیم درباره آخرین سیاست ها، مقررات، مالیات ها، برنامه‌ها و تسهیلات اطلاعات کسب کنند.
این مدل همچنین استفاده بیشتر ازمعاملات تجاری آنلاین را که باعث صرفه جویی در وقت، هزینه و تهیه داده‌های بلادرنگ می‌شود و می‌تواند برای برنامه ریزی و پیش بینی اقتصادی استفاده شود، تشویق می‌کند. بنگاه‌های اقتصادی می‌توانند از بررسی دولت، گزارش‌ها و داده‌های جمع آوری شده برای شروع سرمایه گذاری‌های جدید، بهره‌مند شوند.

چالش‌هایی که دولت‌ها با آن روبه رو هستند
نبود بودجه
برای ایجاد زیرساخت‌های دیجیتال و ارتباط همه چیز به صورت آنلاین، دولت‌ها به بودجه و سرمایه گذاری عظیمی احتیاج دارند. کشور‌های در حال توسعه به دلیل دیگر فعالیت‌های توسعه‌محور، مجموع مالیات پایین، وام‌های سنگین بین المللی و سایر مشکلات اجتماعی با بحران مالی روبه رو هستند و به همین دلیل هوشمند سازی دولت برای آن‌ها زمان بر است.
نبود تمایل به مشارکت در همه زمینه‌ها
حتی اگر حکمرانی خوب به معنای مشارکت بیشتر مردم باشد، ادارات دولتی مایل نیستند در هر فعالیتی که انجام می‌دهند، عموم را درگیر کنند. بعضی اوقات به دلایل امنیتی و سیاسی سعی می‌کنند فاصله خود را با مردم حفظ کنند.
بی سوادی
همه افراد جامعه دارای سواد الکترونیکی نیستند. برای به دست آوردن مزایای مدیریت الکترونیکی، دانش بنیادی کامپیوتر و اینترنت یک ضرورت است. افرادی که در مناطق روستایی، خانواده‌های فقیر و جوامع حاشیه نشین ساکن هستند، به اینترنت یا سیستم‌های دیجیتال دسترسی آسان ندارند. برای استفاده مؤثر از فناوری اطلاعات و ارتباطات، دولت باید برنامه‌های عمومی و فعالیت‌های آموزشی را آغاز کند تا یادگیری الکترونیکی برای همه اقشار جامعه دردسترس باشد. فقط در این صورت است که افراد از اقشار مختلف می‌توانند از این خدمات بهره‌مند شوند و یک سطح حداقلی در جامعه به وجود خواهد آمد.