تثبیت آسیا محوری و سیاست همسایگی در دولت سیزدهم

به گزارش شهرآرانیوز؛ بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای، دیروز با حضور سران ۱۲کشور عضو و ناظر از جمله آیت ا... سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، برگزار شد. در این اجلاس منطقه ای، علاوه بر رئیس جمهوری تاجیکستان به عنوان کشور میزبان، سران قرقیزستان، قزاقستان، بلاروس، پاکستان، ترکمنستان و ازبکستان نیز حضور داشتند و رؤسای جمهوری روسیه، چین، هند و مغولستان نیز به صورت مجازی در این نشست شرکت کردند.

از جمله برنامه‌های این نشست، بررسی نتایج اصلی فعالیت‌های سازمان همکاری شانگ‌های در ۲۰ سال گذشته، وضعیت و چشم انداز همکاری‌های چندجانبه درون سازمان، تبادل نظر درباره همکاری‌های منطقه‌ای و بین المللی و تصمیم گیری برای اقدامات مشترک در داخل سازمان همکاری شانگ‌های برای مقابله با پیامد‌های بحران ناشی از همه گیری ویروس کرونا بود.

همچنین دیدار رهبران این گروه در بحبوحه افزایش تنش‌ها در افغانستان به عنوان عضو ناظر این سازمان در حال انجام است. پس از روی کار آمدن طالبان در افغانستان، مواضع کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگ‌های در این مورد متفاوت است؛ چین و ازبکستان به دولت تحت رهبری طالبان علاقه نشان داده و از آن استقبال کرده اند، اما تاجیکستان به شدت با این دولت مخالف است و می‌گوید باید یک دولت جامع در کابل با مشارکت همه اقوام از جمله تاجیکان در افغانستان تشکیل شود.

اما مهم‌ترین بخش از اجلاس اخیر سران سازمان همکاری شانگ‌های برای ایران، تصمیم گیری سران کشور‌های عضو درباره روند پذیرش کشورمان به عنوان عضو کامل این سازمان بود که در نهایت به تأیید سران رسید. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، در این باره روز گذشته در توئیتی نوشت: «با کمال خرسندی اکنون سند عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگ‌های در شهر دوشنبه با حضور رئیس جمهور محترم کشورمان به تأیید سران رسید. این عضویت راهبردی تأثیر مهمی بر روند همکاری‌های همه جانبه ایران در راستای سیاست همسایگی و آسیامحور دارد.»

بدین ترتیب، با اعلام نظر موافق سران هشت کشور عضو اصلی سازمان همکاری‌های شانگهای، جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهمین کشور، عضو اصلی این سازمان شد. بر این اساس فرایند فنی تبدیل عضویت ایران به عنوان یکی از اعضای اصلی سازمان آغاز می‌شود و کشورمان از این پس به عنوان عضو اصلی این سازمان مهم منطقه‌ای با کشور‌های عضو همکاری و تعامل خواهد داشت.

چندجانبه گرایی عدالت محور به جای یک جانبه گرایی سلطه جو

آیت ا... رئیسی در نطق خود در جمع سران و مقام‌های شرکت کننده در بیست ویکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای، با بیان اینکه جهت گیری سیاست خارجی دولتش، تمرکز بر «چندجانبه گرایی اقتصادی» و تقویت «سیاست همسایگی» به معنی وسیع آن و تقویت حضور در سازمان‌های منطقه‌ای است، گفت: ترکیب دو ابتکار اوراسیایی و جاده - کمربند می‌تواند تحقق عینی بخشی از این رویکرد باشد و ظرفیت‌های عظیم جمهوری اسلامی ایران به لحاظ ژئوپلتیک، جمعیت، انرژی، حمل و نقل، نیروی انسانی و از همه مهم‌تر معنویت، فرهنگ و تمدن می‌تواند تحرک معناداری به این چشم انداز ببخشد.

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران همواره مبتنی بر مشارکت فعال در سازمان‌های بین المللی، چندجانبه گرایی و مخالفت با یک جانبه گرایی بر پایه عدالت، همکاری، احترام متقابل و ضرورت ایفای نقش سازنده در مواجهه با چالش‌های بین المللی و منطقه‌ای بوده است. وی افزود: تقویت همکاری‌های دوجانبه به ویژه در عرصه اقتصادی، عامل مهمی در ارتقای نقش راهبردی سازمان همکاری شانگ‌های در اقتصاد جهانی است. وی افزود: سازمان همکاری شانگ‌های به خوبی نشان داده است که می‌تواند با اتکا به ظرفیت‌های اقتصادی، سیاسی، ارزشی و جمعیتی خود به نیروی پیشران چندجانبه گرایی جهانی تبدیل شود و این امر نشان دهنده فراهم بودن بستر شکل دهی به جامعه‌ای برپایه ارزش‌های مشترک کشور‌های درحال توسعه است.

ترافیک دیدار‌های دیپلماتیک رئیس جمهور

آیت ا... رئیسی در نخستین روز از سفر به تاجیکستان، در دیدار با الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهوری بلاروس، با تأکید بر اینکه اولویت دولت ایران اقتصادی است، گفت: به دنبال توسعه مناسبات اقتصادی در منطقه هستم و به وزرای اقتصادی و فنی دستور داده ام پیگیر اجرای توافقات مشترک باشند. رئیس دولت افزود: تهران و مینسک، زمینه‌ها و ظرفیت‌های بسیار خوبی برای گسترش روابط دارند و روابط خوب و سازنده سیاسی دوجانبه می‌تواند به عملیاتی شدن هرچه بیشتر و سریع‌تر این ظرفیت‌ها کمک مؤثری کند.

رئیس جمهوری بلاروس نیز در این دیدار با تأکید بر علاقه به گسترش روابط و همکاری‌های اقتصادی با ایران گفت: سطح فعلی روابط اقتصادی دو کشور به هیچ وجه تناسبی با روابط دوستانه سیاسی ایران و بلاروس ندارد و باید با بهره گیری از ظرفیت‌های مناسب موجود، مناسبات اقتصادی را هرچه بیشتر گسترش دهیم. رئیس جمهور کشورمان همچنین در حاشیه نشست شانگهای، با شوکت میرضیایف، رئیس جمهوری ازبکستان، دیدار کرد. آیت ا... رئیسی در این دیدار، با اشاره به آنکه فعال شدن کمیسیون مشترک همکاری‌ها و مشارکت فعالان بخش خصوصی می‌تواند نقش مؤثری در گسترش روابط و تعاملات اقتصادی دو کشور ایفا کند، گفت: تحریم‌ها مانع پیشرفت ایران نبوده و نیست، اما در عین حال به دنبال رفع تحریم‌های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی هستیم.

میرضیایف نیز با بیان اینکه دو کشور در عرصه روابط سیاسی حسن تفاهم دارند، گفت: سوابق تمدنی و تاریخی مشترک دو کشور می‌تواند نقش مهمی در تسهیل گسترش روابط اقتصادی و فرهنگی فیمابین و ارتقای سطح همکاری‌های فعالان اقتصادی بخش خصوصی ایران و ازبکستان داشته باشد. رئیس جمهور کشورمان در دیدار با قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان، نیز با اشاره به ظرفیت‌های بسیار دو کشور برای گسترش روابط راهبردی اقتصادی کار و ارتقای سطح تعاملات و همکاری‌های مشترک، گفت: گروه‌های مشترک می‌توانند این ظرفیت‌ها را در قالب روابط راهبردی در بخش‌های مختلف شناسایی و عملیاتی کنند.

رئیس جمهور قزاقستان نیز در این دیدار با بیان اینکه کشورش علاقه‌مند به تقویت روابط و تعاملات خود به ویژه در عرصه اقتصادی با ایران است، گفت: خطوط ارتباطی و ترانزیتی با محوریت بندر چابهار می‌تواند محور توسعه روابط اقتصادی بین ایران و کشور‌های آسیای میانه باشد. آیت ا... رئیسی در دیدار دیپلماتیکی دیگر با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، با تأکید بر ضرورت افزایش سطح کنونی مناسبات اقتصادی ایران و ارمنستان، گفت: تشکیل کارگروه‌های تخصصی در موضوعات اقتصادی ازجمله درزمینه تبادل انرژی، حمل ونقل، پروژه‌های تولیدی مشترک و مبادلات مالی، می‌تواند محرک مناسب و نقطه عطفی در ارتقای سطح تعاملات دو کشور باشد.

نخست وزیر ارمنستان نیز در این دیدار با بیان اینکه گسترش روابط با همسایگان از اصول سیاست خارجی کشورش است، گفت: اینکه دولت جنابعالی نیز اولویت سیاست خارجی خود را تقویت مناسبات با همسایگان قرار داده است، می‌تواند باعث آغاز دوره‌ای جدید و پربار از روابط میان دو کشور باشد. پاشینیان همچنین نقش جمهوری اسلامی ایران در مناسبات منطقه را بسیار سازنده توصیف کرد و افزود: نقش آفرینی ایران در منطقه همواره ثبات بخش بوده است و از ابتکارات ایران برای حل وفصل مسائل منطقه‌ای استقبال می‌کنیم. اما از دیگر دیدار‌های دیپلماتیک مهم رئیس جمهوری کشورمان در پایتخت تاجیکستان، می‌توان به دیدار عمران خان، نخست وزیر پاکستان، اشاره کرد.

آیت ا... رئیسی در این دیدار، روابط دو کشور را باتوجه به اشتراکات تاریخی و فرهنگی، فراتر از همسایگی توصیف کرد و گفت: نباید اجازه دهیم فتنه گری و شیطنت بیگانگان، این روابط خوب را تحت تأثیر قرار دهد. وی با اشاره به مرز طولانی دو کشور و ظرفیت گسترش تعاملات اقتصادی در مناطق مرزی نیز گفت: استقرار امنیت در مناطق مرزی می‌تواند ظرفیت‌های قابل توجه این مناطق برای تعاملات و تبادلات اقتصادی و تجاری را فعال کند و به شکوفایی آبادانی این مناطق نیز کمک کند. نخست وزیر پاکستان نیز در این دیدار با قدردانی از مواضع سازنده و نگاه برادرانه ایران نسبت به پاکستان گفت: به دنبال گسترش همه جانبه روابط خود به ویژه در زمینه حمل ونقل با ایران هستیم و معتقدیم ارتقای سطح همکاری‌های دو کشور تأثیرات مثبت منطقه‌ای و جهانی خواهد داشت.

رایزنی وزیر امور خارجه برای تحکیم روابط دوستانه

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان نیز در حاشیه بیست و یکمین اجلاس سران شانگهای، مجموعه دیدار‌های دیپلماتیکی را با همتایان خود از کشور‌های حاضر در این اجلاس داشت. وی در دیدار با وانگ ایی، وزیر خارجه چین، ضمن تأکید بر آسیامحور بودن سیاست خارجی دولت سیزدهم، بر عزم جمهوری اسلامی ایران بر پیشبرد روابط با چین براساس موافقت نامه همکاری‌های بیست وپنج ساله به عنوان نقشه راه دو کشور تأکید کرد.

امیرعبداللهیان همچنین با اشاره به موضوعات چندجانبه همکاری ایران با چین، ضمن قدردانی از مواضع حمایت کننده دولت چین از رویکرد کشورمان، آمریکا را متهم اصلی تضعیف برجام و همکاری‌های هسته‌ای کشورمان دانست و با اشاره به مواضع غیرسازنده آمریکا درقبال موضوع هسته‌ای کشورمان گفت: کاخ سفید باید یاد بگیرد درمقابل ملت ایران، از لحن تهدیدآمیز استفاده نکند. امیرعبداللهیان همچنین در دیدار با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه، ضمن تأکید بر توسعه روابط همه جانبه با روسیه، ضرورت همفکری دو کشور درباره مسائل منطقه‌ای و به ویژه افغانستان را یادآور شد.

وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه رایزنی‌های دوجانبه با همتایان حاضر در بیست ویکمین نشست سران اعضای سازمان شانگهای، با شاه محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان دیدار و در خصوص وضعیت منطقه و افغانستان گفتگو کرد. امیرعبداللهیان در این دیدار ضمن ابراز نگرانی از وضعیت مردم افغانستان و اوضاع امنیتی سیاسی این کشور، این وضعیت نامطلوب را نتیجه مداخلات و اقدامات غیرمسئولانه آمریکا درقبال افغانستان دانست.

وی با یادآوری اینکه ایران و پاکستان به عنوان همسایگان افغانستان بیشترین تبعات وضعیت افغانستان را متحمل می‌شوند، بر ضرورت همفکری تهران - اسلام آباد در خصوص چگونگی بازیابی ثبات و صلح پایدار در افغانستان تأکید کرد. وزیر امور خارجه پاکستان نیز در این دیدار ضمن بااهمیت خواندن نقش همسایگان در مساعدت به افغانستان به منظور رسیدن به وضعیت مطلوب از تلاش‌ها و ابتکارات ایران در این زمینه، قدردانی کرد.

ضرورت تشکیل دولت فراگیر در افغانستان

یکی دیگر از نشست‌ها در حاشیه اجلاس سران شانگهای، نشست چهار جانبه وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روسیه، چین و پاکستان بود.

در این نشست وزرای امور خارجه چهار کشور از تشکیل دولتی فراگیر و با مشارکت همه اقوام در افغانستان حمایت کردند. افغانستان عاری از تروریسم، عاری از مواد مخدر و عاری از تهدید علیه همسایگان، از دیگر محور‌های مباحث این نشست بود. در این نشست همچنین از برگزاری دور بعدی اجلاس همسایگان افعانستان که قرار است با حضور وزرای امور خارجه کشور‌های همسایه به علاوه روسیه در اواخر مهرماه در تهران تشکیل شود، استقبال شد.

سعید خطیب زاده، سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان، درباره نتایج نشست چهارجانبه ایران، روسیه، چین و پاکستان در خصوص افغانستان گفت: طی روز‌های گذشته و قبل و بعد از نشست کوتاه چهارجانبه دیروز وزرای امور خارجه، گفتگو‌های مفصلی میان نمایندگان این چهار کشور در جریان بوده است. درباره مفاد توافقات طی ملاقات‌های دوجانبه امیرعبداللهیان در حاشیه اجلاس شانگ‌های با همتایان روس، چینی و پاکستانی با جزئیات بحث شده است که طبق توافق جمع بندی‌ها اعلام خواهد شد. موضوعات و توافقات صورت گرفته از جمله در این نشست توسط هر چهار وزیر تأیید شده است که در بیانیه منعکس خواهد شد.

مشـــارکـــت و تحـــرک ایران در عرصه منطقه گرایی نوین

رضا مومن زاده، کارشناس مسائل راهبردی، در گفتگو با «ایرنا»، در تحلیل سفر رئیس جمهوری کشورمان به تاجیکستان گفت: این سفر نشان دهنده تحول در سیاست خارجی ایران است و ما باید انتظار داشته باشیم که تحولات جدی تری بعد از این سفر در رویکرد‌ها و جهت گیری‌های سیاست خارجی ایران اتفاق بیفتد. ایران طی چند دهه گذشته همواره الگو‌های مختلفی را برای شکل دادن به منطقه گرایی در سیاست خارجی دنبال کرده است.

شرکت جمهوری اسلامی ایران در اجلاس شانگهای، نوعی مشارکت و تحرک ایران در عرصه منطقه گرایی نوین است. وی افزود: ایران از سال ۲۰۰۵ به صورت ناظر عضو این سازمان شد و در سال ۲۰۰۸ هم درخواست عضویت دائم را رسما به این سازمان ارائه کرد. این موضوع نشان می‌دهد که ایران به صورت جدی خواهان مشارکت در این سازمان منطقه‌ای بوده است. به این دلیل عضویت دائم ایران، تحولی مهم در عرصه منطقه گرایی جمهوری اسلامی است. ایران به صورت یک کشور مستقل و فعال، الگوی مهمی از منطقه گرایی را در چارچوب محور مقاومت رقم زده است و با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، منطقه گرایی ایران، الگوی جدیدی را تجربه می‌کند.

همچنین ابوالفضل حسن بیگی، نماینده سابق مجلس، در خصوص اهمیت اجلاس شانگ‌های به «برنا» گفت: ازآنجا که دنیا در حال تغییر و تحول عظیم و در حال شکل گرفتن جهان چند قطبی است، طبیعتا این حرکت بزرگ و این اجلاس می‌تواند در ثبات بین المللی و همچنین در معادلات بین کشور‌هایی که همواره با آمریکایی‌ها و غربی‌ها با مشکلاتی مواجه هستند، اثرگذار و اثربخش باشد و در این راستا طبیعتا کشور‌های عضو شانگ‌های علاقه مندند که جمهوری اسلامی هم به عنوان عضو دائمی در این مجموعه حضور پیدا کند.