ارزیابی سخنان اخیر رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر مشهد در جمع تئاتری‌ها

اگر بپذیریم هنر یکی از ۵ رکن فرهنگ و تمدن انسانی مانند فلسفه، علم، دین و اسلام است و اهمیت هنر در این است که ۴ رکن دیگر برای ارائه خود نیازمند و دست‌به‌دامان هنر هستند (به‌طوری‌که همه آثار فلسفی، علمی، عرفانی، طراحی و با رنگ‌ولعاب هنری عرضه می‌شوند و آثار هنری جزو قدیمی‌ترین آثاری هستند که در فرهنگ انسانی جای گرفته‌اند و اولین موادی هستند که انسان‌های اندیشمند به آن رجوع کردند) آن‌گاه متوجه ارزش، جایگاه و عظمت هنر در فرهنگ و تمدن انسانی می‌شویم و به این نکته پی می‌بریم که هیچ پدیده‌ای مثل هنر نمی‌تواند احساسات و عواطف انسان را تغذیه کند و موجب والایی یک جامعه شود.

از آنجا که شهر و شهروندی و نسبت آن با هنر از موضوع‌هایی است که از دیرباز تاکنون در جریان‌های فرهنگی دنیا اهمیت داشته است و شهر فقط مجموعه‌ای از ساختمان‌ها نیست و روح و روان شهروندان از اهمیت زیادی برخوردار است و در اوضاع کنونی که آمار نشان از ناهنجاری‌های اجتماعی می‌دهد و تصویر ناخوشی از شهر مقدس و معنوی مشهد ارائه می‌کند، هنر، خاصه هنر تئاتر، می‌تواند به شناسایی حقوق و نیاز‌های شهروندان کمک کند.

زیرا به قول آندره تارکوفسکی، هنر به‌جای همه کسانی حرف می‌زند که خود قادر به سخن‌گفتن نیستند. اکنون بیش از هر زمانی این نیاز احساس می‌شود که از هنر و هنرمندان بخواهیم نقش تاریخی خود را ایفا کنند و برای درمان دل‌نگرانی‌ها، تنش‌ها، چالش‌ها و ناهنجاری‌های امروز شهرمان پا به عرصه بگذارند و صحنه‌آرایی کنند. زیرا هنر به انسان قدرت می‌دهد تا دردها، رنج‌ها و ناملایمات زندگی را مثل یک قهرمان تحمل کند، نه مثل یک انسان منفعل و ناتوان.

هنر انسان را به سوی نگاه عمیق می‌برد. وقتی ما در برابر مشکلات ذلیل باشیم، توان‌های مغزمان قفل می‌شود. هنر به انسان اعتمادبه‌نفس می‌دهد، هنر به انسان تفکر دگرگون‌شده می‌دهد. نگاه و تفکر دگرگون‌شده یعنی دنیا را جور دیگر دیدن، مثل همه نبودن و این نگاه جزو فاخرترین نگاه‌هاست.

فعال‌شدن کد‌های هنری به انسان آرامش می‌دهد. دیدن یک نگارخانه نقاشی، دیدن یک نمایش، گوش‌کردن به یک ملودی ملایم برای انسان آرامش‌بخش است. در آرامش انسان همیشه خوب است. پرخاشگری در ناآرامی است. آرامش از درون به انسان پیام معنویت و انسانیت می‌دهد. انسانی که به آرامش برسد، به کاتارسیس می‌رسد؛ یعنی پاکی روح از ناپاکی. هنر روح انسان را پاک و او را به‌سوی خوشبختی هدایت می‌کند. بدون‌شک در اوضاع کنونی برای گریز از فشار‌های روحی و روانی، برای رهایی از پرخاشگری و کاهش آمار‌های ناهنجاری، نیاز به کاتارسیس روح داریم تا به انسان آرام، قانونمند و مبادی آداب اجتماعی برسیم.

در جهان امروز هنر مترادف شکوه است. وقتی بخواهیم پدیده‌ای را ارزش‌گذاری کنیم، وقتی بخواهیم از یک پدیده تعریف و تمجید کنیم، وقتی بخواهیم به یک پدیده ارزش و بها بدهیم، عنوان هنری را به آن پدیده می‌دهیم و می‌گوییم این پدیده هنری است. هنر یک کلمه باشکوه است، هنر روح تعادل‌طلب را در انسان زنده می‌کند، هنر خوراک روح تعالی‌دهنده انسان است. هنر حیات درونی ما انسان‌ها را تنظیم می‌کند، یعنی عواطف و هیجان‌های ما را بازسازی می‌کند.

زمانی که احساسات و عواطف ما ضعیف شده باشد یا از بین رفته باشد، این هنر است که دوباره به آن‌ها جان می‌دهد و زنده‌شان می‌کند؛ بنابراین کار هنر پاسخگویی به نیاز‌های روحی انسان است. کار هنر، به‌ویژه هنر‌های نمایشی، پرسشگری است برای ارتقای جامعه؛ ابزاری برای تهذیب اخلاق، برای ترویج زیبایی. زیرا دنیای هنر با پدیده‌ای به نام زیبایی شروع می‌شود. زیبایی فصل آغازین دنیای هنر است. یعنی هر پدیده هنری زیباست و مروج زیبایی.

از آنجا که هنر سرآغاز تمدن و سرآغاز فرهنگ انسان است، هزینه‌هایی که برای هنر در دنیای امروز می‌شود، از هر پدیده‌ای بیشتر است. در جهان امروز همان‌قدر که جسم انسان مهم است، روان انسان هم مهم است. در جهان امروز انبوهی از موزه‌های هنری، سالن‌های تئاتر و سینمایی، نگارخانه‌ها، جشنواره‌ها و مسابقات هنری و... وجود دارد و برای ترویج این فعالیت‌ها میلیارد‌ها دلار هزینه می‌شود. حتی برای نویسندگان جایزه نوبل در نظر گرفته می‌شود. هزینه‌های هنگفتی برای هنر می‌شود. چون جهان امروز معتقد است پیشگیری مهم‌تر از درمان است.

درنهایت در جهان امروز به قول فدریکو گارسیا لورکا، شاعر و نویسنده نامدار اسپانیایی، تئاتری که بر پایه اندیشه و پندار درست بنا شود، می‌تواند در عرض چندسال، احساس و کنش و روش ملتی را دگرگون کند؛ و حالا پرسشی که مطرح است، این است که در شورای ششم شهر اسلامی مشهد، مشهدالرضا (ع) که به نام جهان‌شهر برکت و کرامت لقب گرفته است، جایگاه هنر کجاست؟ شما که مسئولیت بار سنگین امانتی را پذیرفته‌اید که بیش از هرکس به صعب بودن آن آگاهید، در برنامه‌های فرهنگی شما جایگاه هنر و خاصه تئاتر کجاست و این مقوله مهم فرهنگی چه میزان قدر و منزلت دارد؟

فراموش نکنیم تئاتر مترادف فرهنگ است و فرهنگ، ارتشی است که در سکوت علیه متجاوزان فرهنگی و تفکرات شیطانی می‌جنگد. بدانید هنرمندان این دیار کهن تمام‌قد در رکاب متولیان مشهدالرضا (ع) هستند.