آینده شهر و شهروندان

ظهور کلان شهرها، تشکیل سیستم‌های گسترده مدیریت شهری، پیچیدگی فرایند‌ها و قطعیت نداشتن آینده به اضافه نگرانی روزافزون مردم از آینده پیش روی خود و فرزندانشان، ضرورت انجام مطالعات آینده پژوهی و بهره گیری از نتایج آن برای ساخت آینده‌ای روشن، مطلوب و در شأن استعداد و لیاقت شهر و ساکنان آن را بیش از پیش آشکار ساخته است.

اهمیت آینده نگری نه از نظر پناه بردن به فردا، بلکه از نظر به کارگیری آن برای سیاست گذاری امروز است؛ به خصوص اینکه اگر بخواهیم بدون تعارف حرف بزنیم، مردم ما به طور جدی نگران فردای خود و عزیزانشان از نظر «رویدادها، روندها، تصویر‌ها و اقدامات» هستند.

این امر، امروز هم در گستره ملی اهمیت دارد و هم در محدوده زندگی شهری، موضوعی تامل برانگیز است.
مسائلی ازقبیل «امور زیرساختی و زیربنایی، آب، انرژی و خشک سالی، روند تغییرات اجتماعی و فرهنگی حاکم بر اندیشه و رفتار شهروندان، حاشیه نشینی و گسترش بی رویه شهر، آلودگی هوا و مسائل زیست محیطی، ثروت عمومی و توان اقتصادی مردم و...» همه بخش مهمی از مسائل ذهنی مردم را به خود اختصاص می‌دهد که اولا: آینده آن‌ها چگونه خواهد بود.

ثانیا: چه میراثی برای فرزندان خود و نسل آینده به جای خواهند گذاشت.

سعی برنامه‌های پنج ساله توسعه، سند چشم انداز و سایر اسناد بالادستی مشابه، ارائه تصویری روشن از فردای پیش روی ملت بوده است، اما باتوجه به باور نداشتن عملی بسیاری از مدیران به آن، رویایی بودن برخی بند‌ها و تحقق نیافتن درصد درخورتوجهی از مفاد برنامه‌های یادشده، به مرور زمان از اعتماد مردم به این امر کاسته شده است.

در سند «چشم انداز جهان شهر برکت و کرامت» ابعاد مختلف شاخص‌های توسعه شهر با رویکرد آینده به تصویر درآمده است. بهره مندی از نگاه راهبردی، علمی و اقتضایی از ویژگی‌های مهم این سند است، اما بی شک این پایان کار نخواهد بود، بلکه نقطه آغازین حرکت تحولی در جهت ساخت آینده‌ای مطلوب و شایسته نام شهر و شهروندان آن است.

مراکز مطالعاتی شهرداری، نهاد‌ها و سازمان‌های مؤثر در تصمیم گیری‌های امروز و شکل گیری فردای شهر به اضافه حوزه‌هایی همچون مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی باید به صورت هماهنگ، روند‌های عملیاتی شدن رویکرد آینده شهر را فراهم کنند.

«آینده پژوهی شهری» به دنبال مقصودی فراتر از نگارش سند‌های تحولی و چشم انداز است؛ رویکردی جدی و عملیاتی که در مسیر ساخت آینده‌ای باشکوه و درخور برای شهر گام برمی دارد.

آینده شهر و شهروندان به یکدیگر گره خورده است، پس باید فرصت را غنیمت شمرد و از تمام ابزار‌ها برای رونق فردای شهر بهره گرفت. هرچند دامنه تغییرات مدیریت شهری به دلیل پیوندی که با انتخابات شورا‌ها و امور سیاسی دارد بسیار گسترده است، نباید به این بهانه از مسئولیت‌های خطیر «آینده نگاری» و «آینده پژوهی» غفلت کرد.

جریان برنامه ریزی و اداره شهر باید به گونه‌ای رقم بخورد که ضمن بهره وری حداکثری از امکانات، منافع و مصالح امروز و فردای شهر و ساکنان آن فراهم آید.