آشنایی با مفاخر مشهدی در نخستین سمپوزیوم مجسمه‌سازی

سرهنگ خلبان شهید «ابراهیم فخرایی»

متولد 1335، خلبان هوانیروز بود. فخرایی به فرمان امام خمینی(ره) به همراه دیگر تیزپروازان هوانیروز، مسئول حفظ آسمان تهران در روززهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. بالگرد شهید فخرایی در 15 اسفند سال 65 در شلمچه و شرق بصره مورد اصابت قرار گرفت و به شهادت رسید.

شهید محمود صارمی

متولد 1347، مسئول خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در افغانستان بود که در پی سقوط مزار شریف به دست طالبان به شهادت رسید و روز خبرنگار نیز به پاس خدمات ارزنده اش به نام وی نام گذاری شده است. آخرین خبر مخابره شده او این بود: «مزار شریف سقوط کرد. هفدهم مرداد ماه ۱۳۷۷، اینجا محل کنسولگری ایران در مزار شریف است، من محمود صارمی خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران هستم، گروه طالبان چند ساعت پیش وارد مزار شریف شدند. خبر فوری، فوری .مزار شریف به دست طالبان سقوط کرد، عده‌ای از افراد طالبان در محوطه کنسولگری دیده می‌شوند به من بگویید که چه وظیفه‌ای ...»

شهید موسی نامجو

متولد 1317، اولین فرمانده دانشکده افسری جمهوری اسلامی ایران بود. از مهم ترین اقدامات او، احیای مجدد این دانشکده و جلوگیری از فروپاشی اش بود. نامجو پس از شهادت دکتر مصطفی چمران، به عنوان وزیر دفاع مشغول به خدمت گشت و سرانجام در حادثه سقوط هواپیما هرکولس ارتش در سال 1360 به شهادت رسید.

شهید فرامرز عباسی

متولد 1317، فرمانده گردان 104 پیاده لشکر 77 ثامن الائمه بود که در 21 اردی بهشت 1360 در منطقه عملیاتی آبادان بر اثر اصابت ترکش به شهادت رسید. نام امیر سرلشگر شهید«فرامرز عباسی» سال هاست که خیابانی مهم و محبوب در مشهد را دربرگرفته است.

شهید محمود کاوه

متولد 1340، از فرماندهان جوان سپاه پاسداران در جنگ تحمیلی بود. کاوه با آنکه یک جوان ۱۹ ساله بود اما ۳ سال بعد فرماندهی تیپ ویژه شهدا را بر عهده گرفت. تیپی که از کلیدی‌ترین یگانهای سپاه بود. موفقیت‌ها و انجام عملیات خارق‌العاده توسط این تیپ با فرماندهی کاوه باعث شد که به لشکر ویژه ارتقاء یابد. کاوه در سن 25 سالگی به شهادت رسید.

شهید نورعلی شوشتری

متولد 1327، از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود که  او را مسیح بلوچستان می نامیدند. شوشتری تلاش گسترده ای در  جهت احیا روابط فرهنگی مسالمت آمیز در راستای همبستگی بیشتر با طوایف بلوچ انجام داد و سرانجام در همین راه در 26 مهر 1388 ترور شد و شهید وحدت نام گرفت.

مهدی اخوان ثالث

متولد 1307، شاعر پر آوازه و موسیقی پژوه معاصر خراسانی است که تخلص اش م. امید بود. هنر اخوان در آمیزش شعر کهن و سبک نیمایی و سوگ او بر گذشته، مجموعه‌ای به وجود آورد که خاص او بود و اثری عمیق در هم‌نسلان او و نسل‌های بعد گذاشت. او از چهارم شهریور 1369 در همسایگی فردوسی آرمیده است.

محمدرضا شفیعی کدکنی

متولد 1318، م.سرشک ادبیات ایران، فقیه، ادیب، نویسنده، پژوهشگر و شاعر معاصر و پر آوازه خراسانی است. شفیعی کدکنی در پژوهش و دانش گستری در باب حاکم نیشابوری، نظریه های ادبی نو، بررسی و سرودن اشعار کلاسیک ایران و سبک نیمایی نقشی بزرگ دارد. شفیعی کدکنی را شاعری اجتماعی می دانند.

محمدرضا حکیمی

متولد 1314، نویسنده و متفکر معاصر است که از او با عناوینی چون: فیلسوف عدالت و مرزبان توحید نام می برند. حکیمی شخصیت والایی در دانش اسلامی دارد؛ به گونه ای که در سال 1348 از سوی آقا بزرگ تهرانی اجازه اجتهاد یافته است. آوازه وی به گونه ای است که در وصیت نامه شرعی دکتر علی شریعتی، بخش مهمی به وی اختصاص دارد.

عماد خراسانی

متولد 1300، معروف به عماد خراسانی، از برجستگان شعر و غزل معاصر خراسان و ایران است. شهرت والای این شاعر خراسانی در آن است که بسیاری از اشعار او، اینک به عنوان ضرب المثل بیان می شود و تصنیف معروف «پیری و معرکه گیری» با صدای استاد شجریان که به لهجه مشهدی است، از اشعار ماندگار اوست. عماد در سن 82 سالگی در گذشت و در مقبره الشعرا توس به خاک سپرده شد.

محمد خادم

متولد 1314، کشتی گیر نامدار معاصر آزادکار مشهدی است که سال ها مربیگری کشتی ملی را نیز تجربه کرده است. وی پدر امیررضا و رسول خادم است. محمد خادم دارای مدال نقره جهان در مسابقات 1962 تولیدوی آمریکا و عضو تیم ملی کشتی ایران در المپیک 1960 رم نیز بوده است.

انوشیروان ارجمند

متولد 1320، بازیگر فقید تئاتر، سینما و تلویزیون ایران و برادر بزرگتر داریوش ارجمند است. شهرت وی به نیم قرن فعالیت مستمر هنری باز می گردد که طلوع آن از تماشاخانه های مشهد دهه 40 شمسی بوده است و ثمره اش هم در محیط خانوادگی وی مشهود است و هم در آثار مهمی از او به یادگار مانده. ارجمند در سن 73 سالگی بدرود حیات گفت.

شهید پرویز حبرانی

متولد 1314، از فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی ایران در جنگ تحمیلی است که سابقه مبارزات ملی و مذهبی اش به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی باز می گردد و حتی در آن روزها بازداشت نیز می شود. حبرانی در حالی که فرماندهی گردان 1110 پیاده لشگر 77 ثامن الائمه را برعهده داشت، در 8 شهریور 1360 و در عملیات ثامن الائمه شهادت رسید. اینک تیپ 377 پیاده لشگر خراسان مزین به نام این امیر دلاور است.

شهید علی اندرزگو

متولد 1318، از مبارزان پیش از انقلاب و یکی از ضاربان حسنعلی منصور، نخست وزیر رژیم پهلوی بوده است. از اندرزگو به عنوان چریک تنهای انقلاب یاد می شود که از سال 1343 تا زمان شهادتش در 2 شهریور 1357، بارها برای رژیم دردسرهای بزرگی آفرید که به عنوان نمونه، طرح نقشه ترور محمدرضاشاه یکی از همان اقداماتی بود که با شهادتش ناکام ماند.

حسین ترمه چی

متولد 1305، نقاش معاصر مشهدی است که دوستانش او را ترمه می خواندند. بافندگی ترمه، مخمل، دستمال های ابریشمی، قالی، گلیم و جاجیم بافی در کنار طراحی نقوش، خوش نویسی و نقاشی نشان از ذوق و شوق همواره او به هنر بوده است. ترمه چی در طول حیات هنری اش اقدام به برپایی نمایشگاه های گوناگون نقاشی در جای جای کشور کرد و سرانجام در 25 فروردین 1387، قلم مو را برای همیشه زمین گذاشت.

علی رواقی

متولد 1320، چهره ماندگار ادبیات فارسی ایران از خطه خراسان بوده است که سالها بر مسند خدمت به ادبیات فارسی تکیه زده است و قرآن‌پژوه، شاهنامه‌پژوه، مصحح و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.

منصور نریمان

متولد 1314، ملقب به پدر عود ایران و از اساتید فقید نوازنده بربط و آهنگ‌ساز، ردیف‌دان و پژوهشگر موسیقی سنتی ایران بود. او را از آن جهت پدر عود ایران می دانند که به کوشش او، عود -که رنگ و بوی عربی داشت- کم‌کم در ارکستر سازهای ایرانی جا پیدا کرد و حتی گاهی قطعه‌ای تکنوازی به آن اختصاص داده می‌شد. نریمان سرانجام قطعه مرگ را 23 تیر 1394 نواخت و چهره در نقاب خاک فرو کشید.

رضا سعیدی

متولد 1338، از پیشکسوتان تئاتر مشهد و بازیگر فقید سینما بود. سعیدی به خاطر بازی در نمایش مظلوم پنجم به عنوان بهترین بازیگر دومین دوره جشنواره تئاتر فجر برگزیده شد. سرانجام در سال 1384 و در حین بازی در مجموعه تلویزیونی «بوی گلهای وحشی» به علت عارضه قلبی درگذشت و هنر خراسان یکی از مفاخرش را از دست داد.

حسین زمرشیدی

متولد 1318، از معماران سنتی کار معاصر مشهد و ایران و عضو فرهنگستان هنر بود. آرایش و گنبد آرامگاه شیخ مؤمن استرآبادی، نوسازی آرامگاه امامزاده محروق، نوسازی آرامگاه عطار نیشابوری و نوسازی آرامگاه شیخ احمد جامی از مهم ترین کارهای او در کنار انتشار بیش از 33عنوان کتاب تخصصی در علم معماری است. زمرشیدی 15 بهمن 1397 درگذشت.

عباس اخوین

متولد 1316، هنرمند و خوشنویس معاصر مشهدی است که در سال 1389 به عنوان چهره ماندگار هنر خوشنویسی ایران برگزیده شد. ایشان عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران و بنیانگذار مرکز کتابت و تعلیم ایران است.  خط نستعلیق ایشان در نرم‌افزار خوش‌نویسی کلک، پیاده‌سازی شده‌است و به عنوان خط مرجع پارسی در کتاب‌های درسی مدارس بکار رفته است. نکته مهم در ارتباط با وی آن است که اخوین از ابتدا فقط به خوشنویسی می پرداخته است و از این حیث، هنر کتابت نستعلیق را به اوج خود رسانیده است.

***

اقدام شهرداری مشهد در برگزاری این سمپوزیوم قابل تقدیر است و از جهات مختلف آثار نیکی برجای می‌گذارد. اما به مانند هر لیستی، لیست شهرداری مشهد برای ساخت سردیس مشاهیر خالی از اشکال نیست و جای بعضی نفرات در این میان خالی است. یکی از این کاستی‌ها خلا نام زنان نامدار خراسانی در این لیست است که امید می‌رود در ادوار بعدی این سمپوزیوم مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گیرد.