کنکور نام آزمونی است که برای سنجش آموخته‌های داوطلبان ورود به دانشگاه در تعدادی از کشور‌های جهان مثل ایران، چین، ترکیه و کره‌جنوبی برگزار می‌شود. برگزاری این آزمون در ایران و کشور‌های دیگری که از آن یاد شد، درحالی است که هیچ‌کدام از کشور‌های اروپایی و نیز آمریکا این آزمون را برای ورود به دانشگاه برگزار نمی‌کنند.

سازمان سنجش آموزش کشور که سازمانی زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است، در ایران مسئول اصلی برگزاری کنکور سراسری برای ورود به دانشگاه‌های دولتی است. این آزمون سالی یک‌بار در مقاطع مختلف دانشگاهی مثل کاردانی، کاردانی به کارشناسی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکترا برگزار می‌شود.

تاریخچه کنکور در ایران

اولین کنکور ایران در سال۱۳۴۸ برگزار شد و ۴۷۷۰۳داوطلب در آن شرکت کردند. سؤالات اولین دوره کنکور به‌صورت سؤالات جواب‌کوتاه طراحی شده بود. نفر اول در این کنکور وحید عثمانیان بود. در سال‌های گذشته توجه داوطلبان کنکور به کنکور کارشناسی رشته تجربه بیش از پیش شده است، به‌طوری‌که تعداد داوطلبان شرکت‌کننده در کنکور تجربی در سال۱۳۹۵ به ۵۱۹هزار و ۴۸۸نفر رسید. این درحالی است که در همین سال تعداد شرکت‌کنندگان کنکور ریاضی‌فیزیک به ۱۶۲هزار و ۸۷۹نفر و تعداد شرکت‌کنندگان کنکور علوم‌انسانی به ۱۶۱هزار و ۵۰۰نفر و تعداد شرکت‌کنندگان کنکور هنر به ۵۴هزار و ۶۹۷نفر و در کنکور زبان به ۱۱۵هزار و ۷۱۰نفر رسید.

آنچه درخور توجه است، این است که شرایط قبولی در کنکور در ایران برای همه افراد یکسان نیست و در بسیاری از موارد ممکن است فردی با تراز علمی کمتر جایگاه علمی بهتری به دست آورد. این موضوع به‌دلیل اعمال سهمیه‌های فراوان در آزمون‌هاست که تأثیر بسزایی در قبولی افراد دارد و بر همین اساس ممکن است برابری در کنکور مورد توجه نباشد. به همین علت بسیاری عدالت و رقابت سالم در این آزمون را زیر سؤال می‌برند، زیرا عده زیادی از دانشجویان رشته‌های پرطرف‌دار و حساس را داوطلبانی تشکیل می‌دهند که درصد‌های مطلوب و کافی برای قبولی به‌دست نمی‌آورند.

کنکور کارشناسی

با وجود اینکه به همه آزمون‌های ورودی دانشگاه در جامعه، کنکور گفته می‌شود، به‌علت حجم زیاد داوطلبان آزمون کارشناسی دانشگاه‌ها، وقتی سخن از کنکور می‌شود، منظور بیشتر مردم کنکور کارشناسی است که در ۵گروه تجربی، ریاضی‌فیزیک، علوم‌انسانی، هنر و زبان برگزار می‌شود.

بومی‌گزینی

در اواخر دهه۸۰ و اوایل دهه۹۰، مسئولان برگزارکننده کنکور در ایران تأکید زیادی بر سیاست‌های بومی‌گزینی کردند و با اجرایی‌کردن این سیاست، جمع زیادی از داوطلبان شایسته را که محل زندگی آن‌ها در منطقه دانشگاه‌های بزرگ کشور نبود، از ورود به این دانشگاه‌ها محروم کردند.

کنکور دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای

همان‌طور که اشاره شد، کنکور در مقاطع و رشته‌های مختلف برگزار می‌شود. کنکور دانشگاه‌های فنی‌وحرفه‌ای شامل همه رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای و کارودانش می‌شود.

کنکور دانشگاه آزاد اسلامی

مرکز آزمون دانشگاه آزاد اسلامی نیز آزمون‌های تقریبا مشابهی را برای پذیرش دانشجو برگزار می‌کرد. دانشگاه آزاد اسلامی، آزمون گروه پزشکی را جداگانه از آزمون علوم‌تجربی برگزار می‌کرد. از کنکور سراسری۱۳۹۲ این آزمون با آزمون سراسری تلفیق شد و داوطلبان فقط در آزمون سراسری با متولیگری سازمان سنجش شرکت می‌کنند.

تأثیر معدل در کنکور

در سال۹۵ برای کنکور۹۶ تأثیر معدل مثبت در نظر گرفته شد و برای سال‌های بعد هم باید بررسی شود؛ زیرا طبق قوانین، تأثیر قطعی معدل در کنکور باید در صورتی اعمال شود که امتحانات ۳سال آخر دبیرستان به‌صورت نهایی برگزار شود. با اعتراض به این مسئله که چرا نمرات یک سال امتحان نهایی (سال سوم) باید در کنکور تأثیر قطعی داشته باشد، این موضوع بررسی و تأثیر معدل در کنکور۹۶ مثبت شد. تأثیر معدل در کنکور سراسری سال۹۸ بعد از کش‌وقوس‌های فراوان به‌صورت حداکثر ۳۰درصد و برای متقاضیان نظام قدیم ۲۵درصد تأثیر مثبت اعلام شد که درعمل تأثیری در قبولی رشته‌های پرمتقاضی نخواهد داشت. درباره کنکور سال۹۸ به بعد نیز هنوز تصمیم قطعی گرفته نشده است.

حذف کنکور

حذف کنکور با هدف کاهش استرس دانش‌آموزان و خانواده‌های آن‌ها و نیز ارتقای کیفیت آموزش و سنجش توانمندی داوطلبان ازجمله مهم‌ترین دغدغه‌هایی است که در سال‌های گذشته مسئولان کشور به آن توجه کرده‌اند. بااین‌حال هنوز موضوع حذف کنکور به‌صورت قطعی عملی نشده است و همچنان این آزمون برای تعیین صلاحیت دانشجویان دانشگاه‌های بزرگ و رشته‌های پرطرف‌دار برگزار می‌شود.

مافیای کنکور

استمرار برگزاری کنکور به سبک‌وسیاق پیشین و سؤال‌های تستی که هرسال برای سنجش دانسته‌های داوطلبان ورود به دانشگاه برگزار می‌شود، جمع چشمگیری از سرمایه‌گذارن و سرمایه‌داران را مجاب کرده است تا با ورود به این حوزه و فعالیت در عرصه انتشار کتب تستی، کلاس‌های مشاوره، برگزاری دوره‌های انتخاب رشته و... از این محل به‌دنبال کسب درآمد باشند؛ روندی که سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش‌وپرورش در دولت دوازدهم، بار‌ها به آن اشاره کرد و یکی از برنامه‌های خود در این وزارتخانه را مقابله با این مافیا بیان ‌کرد.