حمایت از دانش‌بنیان‌ها بنیان تحقق شعار سال

بیات-جاوید | شهرآرانیوز؛ «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین»؛ شعاری که نشان از اهمیت اشتغال و تولید مبتنی بر دانش دارد و امسال از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان نقشه راه تولید و اشتغال کشور هدف گذاری شده است.

بدیهی است که تحقق این شعار با حضور و همراهی همه مردم در هر جایگاه و سطحی ممکن است؛ از این رو جمعی از فعالان فرهنگی اجتماعی مشهد با «روایت پیشرفت فعالان برخاسته از دل تشکل ها» در راستای تحقق شعار «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» دیشب به همت جبهه فرهنگی اجتماعی انقلاب اسلامی استان خراسان رضوی دور هم جمع شدند تا از تجربه ها و نظرات برخی فعالان این حوزه بهره مند شوند.

در این دورهمی مصطفی مکارم، مدیرعامل شتاب دهنده کسب و کار فردوسی، مهدی انجیدنی، مدیرعامل پیام رسان گپ، مسعود نبی دوست، پژوهشگر فرهنگ، محمدرضا هاتف، مدیرعامل شرکت دانش بنیان آهار، و مرتضی تقوایی حسین زاده، مدیرعامل شرکت دانش بنیان به پویان، به عنوان سخنران حضور داشتند و به بیان دیدگاه ها و تجربیات خود دراین باره پرداختند.

پ ن: در نشست حاضر آقایان هاتف و تقوایی، تجربیات شخصی خود را در مسیر فعالیت حرفه ای روایت کردند که در گزارش زیر نیامده است.

2 کارکرد فعالان فرهنگی و اجتماعی
سیدرضا موسوی
دبیر جبهه فرهنگی اجتماعی انقلاب اسلامی خراسان رضوی

رهبر معظم انقلاب می فرمایند: «کلید حل مشکلات در جامعه مردم هستند.» از طرفی امروز یکی از نیازهای کشور تولید است؛ تولیدی مبتنی بر علم و دانش روز یا همان تولید دانش بنیان. شاید برای همین باشد که شعار سال ۱۴۰۱ «سال تولید؛ دانش بنیان و اشتغال آفرین» تعیین شده است.

در چنین شرایطی وظیفه فعالان فرهنگی و اجتماعی چیست و آن ها نسبت به شعار سال و تحقق آن چه وظیفه ای دارند؟ فعالانی که حلقه اتصال بین مردم، مسائل و ظرفیت های حاکمیت هستند چه باید بکنند که تحقق این شعار ممکن شود؟

اگر فعالان فرهنگی و اجتماعی نیز چون رهبرمان مردم را کلید حل مشکلات می دانند، حداقل باید برای خود دو وظیفه لحاظ کنند. وظیفه ای که در نگاه اول قابل احصاست این است که فعالیت های خودشان را مبتنی بر دانش و علم روز پیگیری کنند. یعنی اگر مجموعه اجتماعی هستند فعالیت های خود را نخست بازنگری کنند و سپس آن را مبتنی بر دانش روز جلو ببرند.

وظیفه دوم فعالان فرهنگی و اجتماعی هدایت ظرفیت های پیرامون خود به سمت تولیدات دانش بنیان است. یعنی من اگر امام جماعت، یک مسئول هیئت، یک معلم یا یک علاقه مند فعالیت های اجتماعی و فرهنگی هستم، پیرامون خود را پایش کنم تا اگر ظرفیتی، جوان یا نوجوانی بود که می توانست به سمت فضای دانش بنیان هدایت بشود، او را با این فضا آشنا کنم.

باید جدا از اینکه او را به درس خواندن و گرفتن مدرک تشویقش کنیم به او چشم اندازی هم از فضای تولید دانش بنیان بدهیم تا بتواند با برنامه ریزی به سمت آن حرکت کند.هدف نهایی دورهمی فعالان فرهنگی و اجتماعی هم همین است.

تلاش کردیم با دعوت از فعالان فضای دانش بنیان برخاسته از تشکل های مردمی زمینه آشنایی بیشتر فعالان فرهنگی و اجتماعی را فراهم آوریم. فعالان فرهنگی و اجتماعی با شنیدن روایت پیشرفت فعالان دانش بنیان و آشنایی با اکوسیستم فضای نوآوری می توانند به شکل مؤثرتری به دیگرانی که ظرفیت کارهای دانش بنیان را دارند، کمک کنند.

«دانش‌بنیان»؛ یافتن پاسخ‌های بهینه‌ برای زیست امروز
مسعود نبی دوست
پژوهشگر فرهنگ محلی

به صورت عمومی وقتی درباره دانش بنیان بودن صحبت می شود، اغلب فناوری های نوین به ذهنمان می آید اما واقعیت این است که دانش بنیان بودن لزوما به معنای تکنولوژیک بودن نیست. ممکن است یک زمین کشاورزی از کارخانه ای که ابزار بسیار نوینی دارد، دانش بنیان تر باشد.

اصل استفاده از حوزه دانش برای رسیدن به یک زندگی باکیفیت تر است که در گذشته ما هم بوده است. ایرانی ها در گذشته خودشان بر اساس دانش زیست می کردند. لازمه زندگی در این فلات که یکی از خشک ترین فلات های جهان هم هست و منابع محدودی دارد این است که دانش زیستن را بدانیم.

ایران تنها تمدن بزرگ و کهنی است که در کنار یک رودخانه بزرگ یا منابع عظیم آب قرار نگرفته است و برای همین با ویژگی دانش بنیان بودن سازه های متعددی برای زیست خودش خلق کرده است.

مهم ترین سازه ای که ما در گذشته داشته ایم -تاحدی که تمدن ما را به آن نسبت می دهند- سازه قنات است. بسیاری از بزرگان از تمدن ما با عنوان تمدن «کاریزی» یا «قناتی» یاد می کنند.

این به این دلیل است که یک سازه بر اساس دانش، نه فقط برای احصای آب، بلکه برای احصا و انتقال آب، در این جغرافیا وجود داشته است که به اعتقاد بسیاری سازنده آن هم خود ایرانیان هستند. بعد از خلق این سازه، ایرانیان آن را به عنوان ابزار مهمی در زندگی خود نگه داشته اند.

بر اساس آمارهای متعددی که به دست آمده حدود 50 هزار قنات در ایران وجود داشته است و تا جایی که می دانیم مجموع طول چاه هایشان حدود 384 هزار کیلومتر می شود؛ نزدیک به فاصله زمین تا ماه.

فارع از این سازه که بسیار هوشمندانه است و مدیریت دانش در آن دیده می شود، سازه های متعدد دیگری داریم که دلیل هوش ایرانیان و تلاش آن ها برای زندگی با دانش بوده است.

یکی از این سازه ها آسیاب های بادی یا آسبادهای نشتیفان است که نمونه بسیار خوبی از فناوری های سنتی ایران است که در بستر چند قرن با انباشت تجربه تاریخی چند نسل شکل گرفته است و جزو معدود سازهای قدیمی جهان است که برمدار انرژی های پاک یکی از مهم ترین نیازهای انسان، یعنی نیاز به آرد کردن و فرآوری گندم را برآورده می کند.

ابزار دیگری در جامعه ایرانی پنگان (پنگو) است که به عنوان ساعت آب قنات ها استفاده می شود. ما می دانیم که دانش شناخت حجم خیلی ارزشمند است و شاید در ابتدا خیلی از ملت ها آن را در اختیار نداشته اند اما ایرانیان بر مدار شناخت حجم ساعتی را اختراع کرده بودند برای مدیریت آب قنات. دانش شناخت حجم به نیاکان ما کمک کرده بود که بسیار ساده و با استفاده از دو کاسه یک ابزار مدیریتی مهم برای جغرافیای ایران خلق کنند.

غیر از این ها که گفته شد، زندگی گذشته ایرانیان پر از نشانه های فرهنگ، دانش، حکمت و کارکرد است که در ابزارهای کهن ما نمونه هایش دیده می شود. متأسفانه بررسی های کافی روی این ابزارها صورت نگرفته و ما اطلاع کمی داریم از حکمت های جاری در ابزارها و کهن ابزارهای ایرانی ولی دست کم می دانیم که زندگی گذشته ایرانی ها بر اساس یک زیست بهینه شکل گرفته است.

متأسفانه ازهم پاشیدن این ساختار تمدنی در قرن اخیر به زندگی ما آسیب های بسیار جدی زده است؛ شاید مهم ترینش در حوزه مدیریت آب باشد. الگوهای غیربومی و استفاده از چاه های عمیق باعث خشک شدن بسیار از قنات های چندهزارساله ایران شده است.

در آخر باید بدانیم که لازمه دانش بنیان بودن تولیدکننده بودن یا تلاش برای صادرات نیست، زیست عمومی آدم ها می تواند دانش بنیان شود؛ این طوری که بگردیم و بر اساس دانش پاسخ های بهینه ای برای زیست و زندگی روزمره خودمان پیدا کنیم.

جایگاه انسان‌شناسی در تولیدات دانش‌بنیان‌ها کجاست؟
مهدی انجیدنی
مدیرعامل پیام‌رسان گپ

یکی از موضوعاتی که در چند ده سال اخیر تفاوت هایی در آن ایجاد شده، تعریف علم است. اگر شما به تعریف علم و دانشمندانِ بیش از 100 سال نگاهی بیندازید تعاریف همه بر مبنای افراد ریاضی دان، منجم و فیلسوفانی شکل گرفته است که ابتدای نامشان عبارت حکیم و شیخ وجود دارد؛ همچون خیام، خوارزمی، ابن سینا، شیخ طوسی یا شیخ بهایی.

این ها افراد بزرگی بودند که صنایع دانش بنیان زمانه خودشان را بنا نهادند اما نکته مهم همه این ها دانش مهمشان در حوزه علوم انسانی، فرهنگ، ادب، حکمت و فلسفه است. یکی از چیزهایی که باعث نقص و مانع رشد واقعی در حوزه دانش بنیان های کنونی شده، این است که فراموش کرده ‎ایم مصرف کننده محصول تولیدی در شرکت دانش بنیان، در نهایت یک انسان است.

برای همین باید ابتدا خصوصیات بازار هدف را بشناسید تا بتوانید برای آن محصولاتی تولید کنید. به نظر من اوج خلاقیت در یک محصول دانش بنیان آنجایی است که انسان شناسی و علوم انسانی بسیار قدرتمندی در تعریف و تولید آن دخیل باشد؛ امری که در فرهنگ خیلی مغفول واقع شده است.

جالب است که در کشورهای غربی مثل آمریکا خیلی به جایگاه انسانی توجه می شود و پشت صنایع سینمایی، بازی سازی و فناوری های نوین، تیم های متفکری از جنس همان فلسفه غربی وجود دارند.

در همین زمینه یکی از تفاوت هایی که بین سینمای ایران و هالیوود لحاظ می شود این است که ما در کشورمان کمبود فیلم نامه و داستان داریم اما می بینید که در آمریکا یا ژاپن که در حوزه بازی سازی قدرتمند هستند، کمبودی در این حوزه ها مشاهده نمی شود. بازی های معروف دنیا را آنجا افرادی نوشته اند که در فرهنگشان به عنوان کسانی که فیلسوف، حکیم و اهل تفکر در علوم انسانی هستند، شناخته می شوند.

معتقدم در فرهنگ ما هم باید به این موضوع توجه ویژه ای شود. هر قدر بتوانیم ورود فرهنگ، ادب، حکمت و فلسفه و تفکرمان را که ناشی از شناخت اسلامی ما از انسان است، تقویت کنیم و ورود عوامل فرهنگی را در تولید محصولات دانش بنیان تسهیل کنیم، به همان نسبت می توانیم امید داشته باشیم که محصولاتمان نه تنها واقعی تر و به نیاز بازار نزدیک تر باشند که تجاری سازی شان نیز آسان تر باشد. منظور این است که حوزه دانش بنیان ما به تعدادی مقاله یا تولید فقط نظریه، محدود نشود و تولید، محصولی نیز به دنبال داشته باشد.

تمرکز بر شعار امسال و نوآوری‌های اشتغال‌زا
مصطفی مکارم
مدیرعامل شتاب‌دهنده کسب‌وکار فردوسی

موضوع نوآوری در شعارهای سال برای اولین بار در سال 87 با عنوان سال نوآوری و شکوفایی بیان شد. در تعاریف، نوآوری به فرایند و فعالیتی گفته می شود که محصول یا خدمت جدیدی متناسب با نیاز مشتری ارائه کند. نوآوری همراه با شکوفایی یعنی یک فرایند نوآورانه را بر اساس یک پروتکل که اغلب اقتصادی است شکوفا کنند.

دلیل اینکه چرا موضوع نوآوری برای کشورها اهمیت دارد این است که سرانه ناخالص ملی یا ارزش افزوده اساسی در کشور با استفاده نوآورانه از منابع موجود اتفاق می افتد. هنگامی که بتوانید از منبعی به شکل نوآورانه استفاده کنید به واسطه نوآوری، ارزش افزوده بسیار بالایی ایجاد خواهد شد که باعث تولید ثروت ملی می شود و این یعنی افزایش منابع موجود به سمت رشد و حرکت کشور روبه جلو.

آنچه که امسال به اصطلاح من گل سرسبد همه شعارهای سال اعلام شده و خیلی تخصصی تر است، ترکیب بحث اشتغال با موضوع دانش بنیان هاست. نوآوری حوزه وسیعی است که بخش دانش بنیان و غیردانش بنیان را در خود جای می دهد، چون نوآوری یک فعالیت بدیع است برای پاسخ به یک نیاز.

اما اینکه چرا امسال به صورت ویژه به بخش دانش بنیان توجه شده اثر وضعی و اقتصادی است که فعالیت مبتنی بر دانش می تواند بر تولید داشته باشد. باید به مقوله تولید به عنوان یک موضوع پراهمیت اشاره کنیم، آن هم برای کشوری که می خواهد از فضای تحریم عبور کند.

حالا تولید دانش بنیان به چه معناست؟ یعنی باید نگاه و فعالیت های تولیدی خود یا حمایت های دولتی را به سمتی پیش ببریم که فعالیت های تولیدی مان اثر دانشی را به عنوان مزیت رقابتی در مجموعه خود ایجاد کند.

نوآوری دانش بنیان نوعی از نوآوری است که مبتنی بر دانش جدیدی شروع و انجام شود. اینجاست که اثر بسیار بالاتری در اقتصاد و اجتماع داخلی و حتی جهانی خواهد داشت و رقابت ها از سطح رقابت رفع نیازصرف به ایجاد بازارهای جدید تبدیل می شود. در فضای دانش بنیان می توانیم دنیای رقابت بین الملل را افزایش دهیم، کارایی تولید را بیشتر کنیم، همچنین اثربخش تر، با سرمایه کمتر و ارزش آفرینی بالاتر.

و اما مفهوم اشتغال آفرینی کنار این دو ترکیب جدید، اثرگذار و قابل فهم بوده است. معمولا نگاه ما در فضاهای نوآوری و دانش بنیانی به این بوده که از نوآوری برای حل مسئله استفاده کنیم. وقتی از نوآوری در چنین شرایطی استفاده کنید معمولا احتمال اینکه زمینه اشتغالی را هم کم کنید زیاد است، زیرا به واسطه حل مسئله، ارزش افزوده ایجاد می شود و گاهی با کاهش منابع انسانی خدمت ارائه می دهند.

به این ترتیب سمت وسوی نگاه مسئولان ما باید به سوی شرکت هایی باشد که از جنس تولید انبوه باشند، اساس تولیدشان مبتنی بر دانش باشد، روی کسب وکارهایی تمرکز کنند که می توانند اشتغال زیادی ایجاد کنند.

درباره تبیین جایگاه تشکل های فرهنگی و اجتماعی در حوزه شعار سال باید گفت که متأسفانه در کشور ما همیشه شعار سال ابزاری برای نصب یک بنر می شود و مبنایی برای تبیین دقیق مفهوم وجود ندارد. اولین وظیفه مجموعه های فرهنگی این است که این مفهوم و قاعده های دقیقش را شفاف برای همه مشخص کنند.

نکته دوم فرهنگ سازی در بدنه فعالیت های جوانان است که این مفاهیم را در دل رویکردهای اجرایی سوق دهند و گفتمان سازی کنند.

تشکل های فرهنگی و سازمان های مردم نهاد مراکز بسیار خوبی برای تربیت مدیران آینده هستند. سمت وسوی این تربیت نیز باید به شکلی باشد که در کنار همه موارد آدم هایی تربیت کنند که رویکرد دانش بنیان را هم در ذهنشان داشته باشند.

نکته آخر درباره جهت گیری فرهنگی و محصولات فرهنگی است، چون این محصولات و محتوای فرهنگی قابلیت به شدت بالایی برای ورود به عرصه صادرات دارند و اگر پیوست دانش بنیانی و اشتغال زایی هم داشته باشند، می توانیم عرصه خوبی برای تولید ثروت مناسب ایجاد کنیم.