امام حسن عسکری (ع)، امام انقلابی

مناسبت‌های تاریخی همواره فرصتی است تا بتوانیم یک بازبینی تاریخی به اهمیت آن‌ها داشته باشیم؛ به‌ویژه مناسبت‌هایی که سرنوشت تاریخی مسلمانان و شیعیان بدان‌ها رقم خورده است. میلاد ائمه (ع) و تولد بزرگان دین هم از مهم‌ترین وقایع در این حوزه به حساب می‌آید. تولد امام حسن عسکری (ع)، امام یازدهم شیعیان، هم یکی از این موارد است. امام حسن عسکری (ع) در سخت‌ترین شرایط متولد شدند و در خفقان‌ترین دوران زندگی را تجربه کردند. امام حسن عسکری (ع)، فرزند امام علی‌النقی (ع) و پدر حضرت مهدی (عج) امام منجی بشریت، در مدینه چشم به جهان گشودند (گرچه برخی منابع تولد ایشان را در سامرا نقل کرده‌اند) و در ۲۸ سالگی درحالی‌که یگانه‌پسر ایشان در جایگاه آخرین حجت الهی در سن پنج‌سالگی قرار داشت، به شهادت رسیدندو در خانه خود در سامرا و در کنار مرقد پدر بزرگوار‌شان به خاک سپرده شدند. سال‌های زندگی امام حسن عسکری (ع) سرشار از فشار، تعقیب، رنج و عذاب برای شیعیان و امام (ع) بوده است. ایشان باوجود سن‌کم، شاهد حکومت ۴ خلیفه در دوران حیات خود بوده‌اند. با وجود فشار‌های متعدد، اختلافات سیاسی در دستگاه خلافت، به رغم ایجاد مشکلات برای امام (ع)، گاهی روزنه‌ای برای استفاده از اوضاع برای پیشبرد اهداف امامت می‌گشود و موجب می‌شد که در فضای اختلافات دربار سیاسی دستگاه خلافت، امام (ع) با وکلای خود ارتباط برقرار کنند. از ویژگی‌های این شرایط دشوار، این بود که جوانی امام حسن عسکری (ع) باعث چابکی در رفتار ایشان شده بود و ایشان با استفاده از نیروی جوانی می‌توانستند در عرصه فعالیت‌های اجتماعی و دینی به‌خوبی از فضای به وجودآمده بهره گیرند و باوجود فشار مضاعف، از پس امور به‌خوبی برآیند. امام حسن عسکری (ع) در این دوران با افراد گوناگون در حوزه خلافت ارتباط برقرار می‌کردند و به زبان‌های رایج در قلمرو خلافت تسلط داشتند؛ ضمن اینکه همراهان و هم‌فکران ایشان هم از نژاد‌های مختلفی بودند که با امام (ع) همکاری می‌کردند. اِشراف امام (ع) در هدایت و جهت دادن به شیعیان، باوجود فشار حکومت باعث خنثی شدن توطئه خلافت علیه امام (ع) می‌شد.
شیعیان را در آن عصر با عنوان رافضی قلمداد می‌کردند و کسی جرئت همکاری با آن‌ها را نداشت. با این حال امام حسن عسکری (ع) که از بهترین انسان‌های تاریخ و از سلاله رسول خدا (ص) هستند، می‌توانستند بخشی از توطئه بزرگ خلافت را خنثی کنند. با وجود همه جاسوسی‌هایی که از خانه امام حسن عسکری (ع) می‌شد، دستگاه خلافت باز هم نتوانست از شرایط زندگی ایشان باخبر شود؛ حتی آن‌هایی که از ازدواج امام (ع) مطلع بودند هم نتوانستند از زمان تولد امام مهدی (عج) باخبر شوند. در واقع محفوظ و مخفی نگه داشتن حریم خانواده از اقدامات مخصوص امام (ع) بوده است که مانع انتشار اخبار زندگی خصوصی‌شان می‌شد. در هر حال با همه تلاش‌ها، مدت زندگی و امامت امام حسن عسکری (ع) بسیار کوتاه بود و ایشان در سن ۲۸سالگی به شهادت رسیدند. دستگاه خلافت نتوانست حضور امام (ع) را تحمل کند و سرانجام ایشان را با خوراندن زهر مسموم کردند و باعث محروم شدن جامعه شیعه از رهبری امام حسن عسکری (ع) شدند و این اتفاق جهان تشیع را به غم و اندوه فرو برد. ارتباط امام حسن عسکری (ع) با جریان‌های مثبت سیاسی که با جنبش‌های مکتبی و دینی همراه بودند نیز از دیگر اقدامات مؤثر ایشان بود. امام (ع) همواره حفظ شیعه و پیروان خود را مد نظر داشتند و در این راستا از ارتباطات و حمایت‌های جریان‌های مثبت سیاسی برای روشنگری و ترویج تفکر شیعه و همچنین به وحشت انداختن خلفای عباسی با همه اقتدار و نظامی‌گری‌شان استفاده می‌کردند.