فرصت‌های ناب سرمایه‌گذاری در شهر‌های هوشمند

گروه شهرهوشمند - مدیران شهری همواره در اداره شهرهایشان چالش‌هایی از جنس آلودگی هوا، ترافیک، اتلاف انرژی و نمونه‌هایی از این دست دارند. حل این چالش‌ها نیازمند به‌کارگیری راهکار‌های جدید و برخاسته از نوآوری است. دیگر با راهکار‌های قبلی نمی‌توان شهر‌های هوشمند و شهر‌های آینده را ایجاد و اداره کرد. حال این نوآوری هم در لایه عملیاتی و ارائه خدمات به شهروندان و هم در لایه راهبردی و سیاست‌گذاری باید برای ایجاد بستر توسعه نوآوری در شهر اتفاق بیفتد.
فرصت‌های بکر و نهفته هوشمندسازی و ارائه راه‌حل‌های نوآورانه در کلان‌شهر مشهد، زمینه خوبی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها و تعریف همکاری‌های مشترک در این زمینه ایجاد کرده است. از همین‌رو در سومین روز از نمایشگاه فرصت‌های سرمایه‌گذاری و اقتصاد شهری، پنلی باعنوان «بررسی روند‌های آتی سرمایه‌گذاری شهری» به فرصت‌های سرمایه‌گذاری در شهر‌های آینده و هوشمند پرداخت که در ادامه مشروح این میزگرد را می‌خوانید.

توسعه اقتصاد هوشمند به کمک جامعه خلاق
در ابتدای این نشست، شهریار آل‌شیخ، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد، با بیان اینکه امروز شاهد گرایش‌های تازه‌ای در سرمایه‌گذاری‌های شهری هستیم، گفت: سرمایه‌گذاری به‌صورت کلی دوره‌های مختلفی را طی کرده است. در عصر حاضر سرمایه‌گذاری‌ها بیشتر در حوزه‌های مرتبط با خدمات هستند که در شهر‌ها پایه‌ریزی می‌شوند. امروزه رقابت اقتصادی در بین شهر‌های دنیا وجود دارد و مدیران شهری در دنیا به رسیدن به اقتصاد پویا و پایدار توجه می‌کنند.
آل‌شیخ دستیابی به شهر هوشمند را مهم‌ترین مسیر توسعه اقتصاد شهری برشمرد و اظهار کرد: از منظر شهر هوشمند، در حوزه‌های مختلفی به‌موضوع اقتصاد پرداخته می‌شود. در شهر‌های هوشمند دنیا، آینده فضا‌های اقتصادی به ICT گره‌خورده است. در سال آینده ۲۴میلیارد دلار در شهر‌های اروپایی در موضوع هوشمندسازی سرمایه‌گذاری می‌شود. برای رسیدن به اهداف مدنظر در زمینه‌های مختلف ازجمله توسعه اقتصادی، جامعه خلاق از مهم‌ترین موضوع‌هایی است که در شهر‌های هوشمند به آن توجه شده است. چون با به‌وجود آمدن جامعه خلاق، ادامه فعالیت‌های اقتصادی در شهر‌های آینده تضمین خواهد شد. برای همین منظور ایجاد اکوسیستم خلاقیت از مهم‌ترین برنامه‌های مدیران شهری در دنیاست و در مشهد هم به این موضوع توجه ویژه می‌شود.
او سرمایه‌گذاری در زمینه فناوری‌های تازه حوزه حمل‌ونقل را از دیگر برنامه‌های مدیریت شهری مشهد دانست و در این زمینه گفت: یکی از موضوع‌هایی که در شهر‌های هوشمند دنیا به آن توجه شده است، کنارگذاشتن سوخت‌های فسیلی و استفاده از فناوری‌های پاک برای سوخت خودروهاست. شهرداری مشهد در همین زمینه قراردادی برای راه‌اندازی اولین اتوبوس برقی را با سازمان مپنا منعقد کرده است. همچنین در همکاری با این شرکت به‌دنبال راه‌اندازی اولین ایستگاه شارژ خودرو‌های برقی و همچنین بهره‌برداری از اولین ناوگان تاکسی‌های برقی هستیم.

هوشمندسازی، آینده تمام شهر‌های دنیا
نصرا... جهانگرد، معاون سابق وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، از دیگر حاضران در این پنل بود که با اشاره به پیشینه شهر‌های هوشمند گفت: شهر هوشمند حدود یک‌دهه است که با ترکیب آی‌تی و شهرسازی وارد ادبیات توسعه‌ای شهر‌های دنیا شده است. قبل از آن مفهوم شهر الکترونیک مطرح بود که در این مفهوم، مدیریت شهری با نگاهی ابزاری به فناوری، به‌دنبال حل برخی مسائل شهری بود. الان، اما به یک تعریف جامع‌تر رسیدیم که برمبنای آن مجموع فعالیت‌هایی که در شهر اتفاق می‌افتد، در چهارچوب شهر هوشمند و به‌صورت یکپارچه است. حتی در کشور‌های توسعه‌یافته هوشمندسازی به‌صورت ملی هم تعریف می‌شود.
جهانگرد به محور‌های مختلف تحقق شهر هوشمند هم اشاره کرد و درباره آن گفت: یکی از این محور‌ها تحول دیجیتال است که مشخص می‌کند با چه شاخص‌هایی فعالیت‌های یک شهر، دیجیتال شده است. در کنار آن با مقوله اقتصاد دیجیتال هم روبه‌رو هستیم. آینده شهر‌ها متأثر از این ۲ موضوع است و اقتصاد شهر‌ها و منابع تأمین آن از مدل‌های سنتی تغییر کرده است و به مدل‌های نوین تبدیل خواهد شد. برای آشنایی با کارکرد‌های شهر هوشمند باید مفهوم آن را در بستر یک شهر بفهمیم تا بدانیم مدیریت شهری برای رسیدن به آن بستر چه اقداماتی باید انجام دهد. یکی از اقدامات مهم در این زمینه، به‌کارگیری فناوری در بستر شهر است. این مسئله موجب کاهش هزینه‌ها، تناسب بین هزینه و کارایی و افزایش راندمان در شهر خواهد شد و با انجام آن خود شهرداری‌ها دچار تحول دیجیتال می‌شوند. اکنون در سطح ملی هم این بحث داغ است؛ مثلا در وزارت ارتباطات بحث اقتصاد دیجیتال مطرح شده است و در وزارت اقتصاد هم به موضوع‌هایی مانند اقتصاد هوشمند پرداخته می‌شود. البته مقدمه تمام این مباحث، داشتن بستر شبکه‌ای پهن باند ثابت و همراه است که کشور ما در این زمینه از وضعیت خوبی برخوردار است و این امر باعث می‌شود درصورت در پیش‌گرفتن سیاست‌های مناسب، سرعت خوبی در رشد هوشمندسازی داشته باشیم.
او هوشمندسازی را آینده تمام شهر‌های دنیا دانست و در این زمینه اظهار کرد: به‌طور کل باید گفت در راهبرد آینده دنیا، شهر‌ها به سمت هوشمندشدن حرکت خواهند کرد و اقتصاد نیز دیجیتالی خواهد شد. در این تحول، حجم زیادی از کسب‌وکار‌های سنتی وجود دارند که باید متحول شوند و این نیاز به تحول، بستر مناسبی را برای سرمایه‌گذاری بر روی آن‌ها ایجاد می‌کند. دولت و مدیریت شهری هم باید در این زمینه نقش تسهیلگر داشته باشند. شهرداری‌ها باید با ایجاد مشوق‌های لازم، افراد خلاق و نوآور را به حل مشکلات موجود در شهر‌ها تشویق کنند و تسهیلات لازم را به آن‌ها اختصاص دهند. دنیا درحال حرکت به این سمت است و به همین دلیل در سال‌های گذشته موضوع استارت‌آپ‌ها بیش‌از‌پیش در برنامه‌ریزی شهر‌ها نقش داشته است. در کشور ما نیز باید به‌طور اصولی به استارت‌آپ‌ها توجه شود و حمایت از آن‌ها صرفا نمایشی نباشد. کشور‌های منطقه ما هم به سمت این موضوع حرکت کرده‌اند و ما هم اگر می‌خواهیم در این زمینه از آن‌ها عقب نمانیم، باید جدی‌تر از قبل برای آن برنامه‌ریزی کنیم.

نقش بخش خصوصی در حل چالش‌های شهر
علی‌اصغر شالبافان، رئیس هیئت مدیره هلدینگ گردشگری تأمین اجتماعی، در این نشست به تعریف ماهیت شهر پرداخت و درباره آن گفت: اگر ما درباره سرمایه‌گذاری در شهر حرف می‌زنیم، باید تعریفی از شهر داشته باشیم، مفهوم امروزی شهر در طول زمان تغییر کرده است. شهر محل بروز نیاز شهروندان و محل تحقق برخی از نیاز‌های آن‌هاست. پس از آن باید بدانیم فرصت‌های سرمایه‌گذاری و اقتصادی در شهر معلول چه هستند. این زمینه‌ها جدای از محیط کلان اجتماعی نیست و باید باتوجه به این تغییرات نیاز‌ها را شناسایی کنیم و فرصت‌ها را بشناسیم. الان در شهر‌ها شاهد ورود فناوری هستیم و باید بدانیم در این فضا چه امکانات و نیاز‌هایی برای شهروندان به‌وجود آمده است. این موضوع‌ها زمینه‌هایی برای سرمایه‌گذاری هستند و می‌توانند خدماتی برای شهروندان به‌وجود آورند.
شالبافان در ادامه با بیان اینکه اقتصاد تجربه‌محور سومین موضوع محوری در بررسی سرمایه‌گذاری شهری است، اظهار کرد: اگر به‌عنوان مثال در حوزه گردشگری دقت کنیم، داغ‌شدن بحث‌هایی همچون بوم‌گردی، تور‌های روستاگردی و نمونه‌هایی از این دست می‌تواند حاصل چه چیز‌هایی باشد؟ رونق گرفتن این نوع از گردشگری معلول نیاز‌های تغییر‌یافته شهروندان است؛ چراکه شهروندان در شهر نمی‌توانند این نوع از گردشگری را تجربه کنند.
او با اشاره به نقش بخش خصوصی در برآورده کردن این نیاز‌ها گفت: این مسئله نیازمند نگاهی جدید است؛ چراکه تا پیش از این سابقه مشارکت بخش خصوصی و عمومی خیلی خوب نبوده و همیشه بخش دولتی تنها برای مشارکت مالی به سمت بخش خصوصی رفته است. الان بخش خصوصی علاوه‌بر تأمین مالی، می‌تواند ایده‌های تازه را نیز برای حل مسائل مختلف ارائه کند. یعنی برای مولدکردن دارایی‌های شهری می‌توان از ایده‌های بخش خصوصی هم استفاده کرد. برای شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری شهری باید امکان ارائه ایده ازسوی بخش خصوصی وجود داشته باشد. در سال‌های گذشته شهر مشهد توانسته است در این حوزه حرفی برای گفتن داشته باشد. پس برای تأمین نیاز‌های شهروندان باید بخش خصوصی در تمام حوزه‌ها مشارکت داشته باشد.

برنامه‌ریزی برای افزایش کیفیت سرمایه‌گذاری‌های شهری
سعید ملک‌الساداتی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی و مجری پروژه شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری استان، هم در این نشست با اشاره به اینکه شهر در چهارچوب محیط پیرامونی خود قرار دارد و تحولات آن وابسته به اطرافش است، گفت: شهر مشهد هم از همین قاعده پیروی می‌کند. در طرح مطالعاتی «شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری استان» در گام اول مسیر آینده استان باید مشخص شود. برای تحقق این امر ابتدا باید یک راهبرد توسعه داشته باشیم و در چهارچوب این راهبرد فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشخص شود.
ملک‌الساداتی با بیان اینکه برای به‌دست آوردن این راهبرد، تحلیل وضع موجود و آینده‌نگری تحولات آتی ۲ اقدام اصلی است، اظهار کرد: عدم تعادل در منابع انرژی، نظام سلامت، محیط زیست و... همه موضوع‌هایی هستند که باید در زمینه آینده‌نگری تحولات آتی استان به آن‌ها توجه ویژه شود. تحلیل اسناد فرادستی و جهت‌گیری‌های آن‌ها نیز از دیگر موضوع‌های مهم در به‌دست آوردن راهبرد توسعه استان است. آسیب‌شناسی تجربیات گذشته هم گام مهم دیگری در تدوین راهبرد توسعه استان است.
او در ادامه به جنس سرمایه‌گذاری‌هایی که برای توسعه شهر‌ها لازم است هم پرداخت و دراین‌باره گفت: نگاه به سرمایه‌گذاری باید نگاهی کیفی باشد؛ به‌عنوان مثال اگر سرمایه‌گذار در مشهد هتل بسازد، این سرمایه‌گذاری کیفی نیست و در مسیر توسعه شهر نقش ندارد. ورود فناوری و تکمیل زنجیره تولید و بالابردن مهارت نیروی کار را می‌توان ازجمله سرمایه‌گذاری‌های باکیفیت دانست. سرمایه‌گذاری‌های خارجی ما تا الان کیفیت خوبی نداشته است و عمده سرمایه‌گذاری‌های ما با نگاه به مزیت‌های نسبی منطقه است. اگر معدن داریم، معادن باید توسعه پیدا کند؛ چراکه سرمایه‌گذاری باکیفیت در این زمینه‌ها موجب می‌شود این موضوع‌ها به مزیت‌های رقابتی تبدیل شود. برهمین اساس و باتوجه به نیاز‌های استان مسیر مشخصی را برای سرمایه‌گذاری باکیفیت در راهبرد توسعه‌ای استان تعیین کرده‌ایم.