بازار داغ تئاتر کمدی در روزگار پس از کرونا

قاسمی|شهرآرانیوز، در روز‌هایی که ظاهرا روزگار پساکرونا به شمار می‌رود، سالن‌های تئاتر شهر از اجرای هم‌زمان دوازده اثر نمایشی به‌شدت هیجان‌زده شده‌اند. مردم دوباره راهی سالن‌های تئاتر شده‌اند و دوروبر سالن اصلی تئاتر شهر در پارک ملت هر شب جمعیتی منتظر بازشدن در سالن اصلی تئاتر شهر هستند.

در این میان هفت تئاتر موزیکال و کمدی سالن ها‌ی خصوصی تئاتر را از خنده‌های بی‌وقفه تماشاگران منفجر کرده است. خنده‌هایی که به‌نظر می‌رسد انعکاس خنده‌های عصبی اهالی تئاتر باشد، از وضعیتی که از دو سال پیش تا الان آن‌ها را گرفتار کرده است. گویی ژانر کمدی حالا وظیفه‌ای فراتر از پیش دارد و قرار است رونق و شیرینی ازدست‌رفته آن روز‌ها را به هنرمندان بازگرداند و بار همه شکست‌ها، ضرر و زیان‌های مالی، بی‌انگیزگی و طردشدن برخی اهالی تئاتر را یکجا جبران کند.

انگار همه اهالی تئاتر در جلسه‌ای مشترک که هرکدام در گوشه‌ای از ذهنشان برگزار شده است، به این توافق رسیده‌اند که تنها راه کشاندن مردم به سالن‌های تئاتر اجرای نمایش کمدی است. احتمالا در ذهن خودشان جلسه را کش داده و قضیه را برای خود حل کرده‌اند که در اوضاع فعلی اجرای یک نمایش خوب کمدی، هم حال مردم را خوب می‌کند هم می‌تواند مخاطبان را به سالن‌های تئاتر بازگرداند.

در این میان، مسائل اقتصادی که سالن‌های تئاتر خصوصی را تا حد فروپاشی پیش برده بود، حالا کمی دست‌ودل مدیران آن سالن‌ها را شل کرده است تا زیاد به کیفیت نمایش‌ها سخت نگیرند و به درخواست اجرای جوان‌تر‌ها و کم‌تجربه‌ها هم بله بگویند، شاید سبب شود این روز‌های بحرانی زودتر سپری شود و به این ترتیب زانو‌های تئاتر شهر از زمین بلند شود.

آیا همه این اتفاقات قرار است به تئاتر مشهد کمک کند یا چیزی بیش از آنچه کرونا با خود آورد، بر سر تئاتر مشهد بیاورد؟

مهدی ضیاچمنی، رضا حسینی و احسان روحی سه هنرمندی که اکنون آثارشان در سالن‌های نمایش مشهد روی صحنه می‌رود، واکنش‌های مختلفی به این سؤال دارند.

چرا یک سرمایه‌گذار روی مکان فرهنگی سرمایه‌گذاری نمی‌کند؟

مهدی ضیاچمنی پرشورشدن اجرا‌های تئاتر را در سالن‌های مختلف نمایش، نشانه خوبی برای تئاتر مشهد می‌داند. او معتقد است نمایش‌هایی که خوب اجرا کنند، عوامل شناخته‌شده‌ای داشته باشند یا نداشته باشند، مخاطب خود را پیدا می‌کنند.

ضیاچمنی می‌گوید: الان هوش مخاطب زیادا شده است و با نگاه منتقدانه تئاتر می‌بیند و تا حد زیادی تئاتر خوب را از بد تشخیص می‌دهد و همین سبب می‌شود کار‌های ضعیف از نمایش‌های باکیفیت جدا شوند.
او در بخشی از صحبت‌هایش به وضعیت سالن‌های خصوصی اشاره می‌کند: تعداد زیادی نمایش بی‌کیفیت و بدون دانش عوامل اجرا می‌شود که به سالن‌های خصوصی برمی‌گردد. این سالن‌ها با این وضعیت اقتصادی چاره‌ای به‌جز پذیرش نمایش‌های مختلف ندارند و می‌شود به آن‌ها حق داد. با این مسائل اقتصادی، برای آن سالن خصوصی دیگر کیفیت مهم نیست. تا یک زمانی به این کار انتقاد می‌کردم و معتقد بودم باید شورای نظارت بر کیفیت کار‌ها در سالن‌های خصوصی وجود داشته باشد و هر اثری با هر کیفیتی در این سالن‌ها روی صحنه نرود، اما الان واقعا باید به آن‌ها هم حق داد، زیرا هیچ حمایتی وجود ندارد.

عملکرد جدید سالن‌های دولتی نیز موضوع بخشی دیگر از صحبت‌های ضیاچمنی است که می‌گوید: الان ما دو سالن تئاتر دولتی داریم که در گذشته فقط درصدی از درآمد به آن‌ها تعلق می‌گرفت، اما الان رسما از هنرمندان اجاره می‌گیرند.
برایم عجیب است چرا سالن حوزه هنری که دولتی است یا سالن اصلی تئاتر شهر از هنرمندان پول می‌گیرند، درحالی‌که اگر همین سالن‌ها از بچه‌های تئاتر حمایت کنند، وضعیت اهالی تئاتر بهتر و در نتیجه اوضاع سالن‌های خصوصی هم بهتر می‌شود و می‌توانند روی اجرای آثار بیشتر دقت کنند.

مهدی ضیاچمنی راه‌حل را در یک تغییر نگاه بنیادی در زمینه سرمایه‌گذاری می‌داند: این همه در شهر سرمایه‌گذاری می‌شود و ساختمان بالا می‌رود، اگر درایت و مدیریتی باشد و یک سرمایه‌گذار بیاید و روی کار فرهنگی سرمایه‌گذاری کند، مسئله سالن‌ها حل می‌شود. از آن طرف، روی اجرای باکیفیت آثار هم دقت بیشتری خواهد شد.

تنوع محصول برای مخاطب لازم است

رضا حسینی، نویسنده و کارگردان نمایش مرغ دریایی، معتقد است در فضای فرهنگی نیز مانند هر فضای دیگری تنوع محصولات برای مخاطب لازم است.

حسینی می‌گوید: اکنون در میان نمایش‌هایی که روی صحنه تئاتر مشهد رفته است، برای سلایق مختلف نمایش وجود دارد و از این نظر خوب است، زیرا به مخاطب اجازه انتخاب می‌دهد. این به‌معنای آثار ضعیف و مبتذل نیست، زیرا هرچه تنوع بیشتر باشد، مخاطب هم بیشتر است. همچنین، در وضعیت فعلی فضای مفرح برای مخاطب نیاز است. ازاین‌رو، نمی‌شود به کسی خرده گرفت.

او در جایی از صحبت‌هایش می‌گوید نباید اجازه داده شود تا از این وضعیت بهره‌برداری تجاری شود. او می‌گوید: از دو زاویه می‌شود به این موضوع نگاه کرد؛ هم منفی هم مثبت، اما بهترین راه این است که هر کس تعادل پیشه کند.
حسینی معتقد است برای شروع اجرا‌ها پس از کرونا نباید زیاد هیجان‌زده شویم. از سوی دیگر، باید اجازه دهیم مردم تئاترشان را انتخاب کنند و روی صندلی بنشینند.

 بازار تئاتر‌های کمدی داغ شده است

احسان روحی، نویسنده نمایش «آخرین نبرد»، با بیان اینکه بعد از کرونا تئاتر هم مثل خیلی از هنر‌ها و فعالیت‌های دیگر دوباره قدم خود را برداشته است، می‌گوید: اینکه الان باید از روی صحنه بودن دوازده نمایش در صحنه‌های مختلف تئاتر مشهد هیجان‌زده باشیم یا نه، به‌نظرم خیلی نمی‌شود با قطعیت نظر داد، به‌ویژه که در تئاتر مشهد ساختاری نظام‌مند وجود ندارد و این امر طبیعی است که این حجم از اجرای تئاتر آسیب هم به‌همراه داشته باشد.

روحی نکته خوب در این زمینه را فراهم‌شدن بسته‌ای می‌داند که در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد و این اجازه را به او می‌دهد تا گزینه‌های مختلف برای انتخاب‌کردن در اختیار داشته باشد.

با این حال، این هنرمند به نبود حمایت مسئولان در زمینه تبلیغات، نقدی جدی دارد که به‌گفته او سبب شده است تئاتر مشهد مخاطب گسترده‌ای نداشته باشد: به‌جز تعداد معدودی نمایش که فضای تبلیعی مناسبی دارند و ممکن است بتوانند مخاطبان خود را جذب کنند، بقیه آثار عملا از مخاطبانی مشترک استفاده می‌کنند. شاید عجیب باشد، اما در بین جمعیت مشهد کمتر از ۱۰۰ هزار نفر می‌دانند تئاتر روی صحنه اجرا می‌شود و در میان این‌ها تنها تعداد معدودی هستند که مخاطب مشترک همه نمایش‌ها هستند.

روحی مسئله کیفیت آثار نمایشی را مسئله‌ای قدیمی در تئاتر مشهد می‌داند: اگر بخوهیم درباره کیفیت کار‌ها صحبت کنیم، مسئله آموزش مطرح می‌شود که بسیار مسئله مهمی است و نبود آن عامل بسیاری از اشکالات در تئاتر مشهد است. این نبود آموزش و اینکه هر کسی که صرفا به تئاتر علاقه‌مند باشد، با استفاده از فضای بدون نظارت در تئاتر کاری را روی صحنه ببرد، ممکن است سبب شود که برای همیشه مخاطبی را از دست بدهد. مخاطبی که شاید می‌توانست مخاطب ثابت در تئاتر مشهد باشد.

او در ادامه صحبت‌هایش به حاشیه‌های ناشی از بیزینسی‌شدن تئاتر اشاره می‌کند: در دل همین نکته بحث نظارت هم وجود دارد. وقتی بر کیفیت کار‌ها نظارت نمی‌شود و از سویی، موضوع بیزینس تئاتر هم خیلی پررنگ شده است، بازار نمایش‌های کمدی هم داغ می‌شود. این به‌معنای این نیست که نمایش کمدی بد است. خیلی از اهالی توانمند تئاتر مشهد کمدی هم روی صحنه می‌برند، اما باید دقت کرد نظارتی کیفی روی نمایش‌هایی که قرار است در سالن‌های نمایش خصوصی اجرا شوند، انجام شود.

بیستر بخوانید:

نمایشی درباره کارتن‌خواب‌ها در «پشت دیوار کشتارگاه»