حاشیه شهر و زلزله‌های احتمالی

یکی از مهم‌ترین وظایف حکمرانان و دولت‌ها برنامه ریزی برای جلوگیری از خسارات حوادث طبیعی است. در دنیا بیشترین برنامه ریزی برای آمادگی قبل از حوادث است؛ زیرا از این راه، هزینه احتمالی خسارت صد‌ها برابر کمتر از هزینه خسارت بعد از اتفاق است.

شهر مشهد بر روی دو گسل بزرگ زلزله ساخته شده است؛ یکی در ارتفاعات جنوب مشهد و یکی در شمال مشهد که در امتداد هم در منطقه سنگ نقره فریمان متصل می‌شوند و هرازگاهی اتفاقاتی را رقم می‌زنند، اگرچه این اتفاقات در مقیاس کوچک و کم خسارت بوده اند. اما خوب است که ما نیز برای پیش از واقعه برنامه ریزی داشته باشیم، از جمله برای حاشیه شهر که به واسطه دشت بودن خاک سست تری دارد و ساخت وساز‌های غیرمجاز و ناایمن بسیاری را در خود جای داده است.

بیشتر ساخت وساز‌های این محدوده به دلیل نداشتن سند و ممکن نبودن استفاده از وام‌های کم بهره دولت -به دلیل نداشتن سند-، جوابگو نبودن شهرداری به زمین‌های قول نامه‌ای و هزینه بالای مهندسی ناظر به نحوی ساخته شده اند که همگی ناایمن اند. این شرایط باعث شده است با کوچک‌ترین لرزش احتمالی بسیاری از بنا‌های حاشیه شهر فرو بریزند.

دراین بین پرواضح است که نداشتن سند مهم‌ترین عامل ساخت وساز غیرایمن است، ازاین جهت و برای جلوگیری از خسارت‌های جانی و مالی احتمالی پس از وقوع حادثه، می‌توان با مساعدت آستان قدس رضوی مشکل سند این زمین‌ها را برای همیشه حل کرد. با رفع مشکلات سند سازه‌های حاشیه شهر بستری مناسب برای ساخت ایمن و با نظارت شهرداری ایجاد می‌شود و متعاقب آن انگیزه ساکنان این محدوده‌ها برای گرفتن وام و ایمن سازی نیز افزایش می‌یابد.

دیگر نهاد‌های مسئول هم می‌توانند در این راه همراهی داشته باشند؛ مثلا سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی می‌تواند مشوق‌هایی را برای مهندسان ناظر در نظر بگیرد که به صورت جهادی با هزینه کم در حاشیه شهر بر ساخت وساز‌ها نظارت می‌کنند.

به طورقطع کاستن از زمان چندماهه صدور پروانه ساخت هم در ایمن شدن ساختمان‌ها نقش بسزایی دارد، مثلا می‌توان با جایگزینی دانش آموختگان عمران به جای پلیس ساختمان از آن‌ها به عنوان راهنمایان ساخت بهره گرفت و چرخه گرفتن تأییدیه‌های بسیار ساخت وساز را ضمن کوتاه کردن در خود محل ساخت وساز انجام داد.

با چنین تغییراتی می‌توان امید داشت که ضمن درآمدزایی برای نهاد‌های خدمت رسان، ساخت وساز ایمن نیز با کمترین هزینه ممکن انجام شود. اصل ۳۱ قانون اساسی داشتن سرپناه را برای هر ایرانی وظیفه دولت‌ها می‌داند، ازاین رو مردم حاشیه شهر همکاری و جوابگویی را فقط از دولت و شهرداری خواستارند. امید است از حوادثی، چون حادثه دل خراش زلزله کشور افغانستان که منجر به کشته شدن انسان‌های زیادی شده است، درس بگیریم و علاج واقعه را قبل از وقوع داشته باشیم.