شرط الگوپذیری قرآنی

انسان‌ها در تعامل با یکدیگر برای بهره مندی از سعادت دنیا و آخرت خود، دائما در تلاش بودند و بدین جهت یا درصدد الگوپذیری هستند یا ارائه الگو می‌کنند. الگوپذیری یعنی انسان خود را شبیه الگویی که آن را اختیار می‌کند، قرار دهد و در تمام حالات و سکنات و افعال و اقوال و حتی نوع اندیشه و فکر، خود را مطابق با آن شبیه سازی می‌کند؛ البته این نیز باید مورد توجه قرار بگیرد که همه کس یک نوع الگویی برایشان مهیا نیست، یعنی هرکس یک نوع الگویی را‌ نمی‌پذیرد.

پس هر فردی بر اساس نوع علاقه مندی و نوع فکر خود و برای رسیدن به هدفی که برای خودش طراحی کرده است، الگویی را قرار می‌دهد و تلاش می‌کند که خودش را شبیه به آن کند.

قرآن کریم دقیقا به این روش توجه کرده است، وقتی بیان می‌دارد که الگوی مناسب برای شما در رسول خدا (ص) وجود دارد (الاحزاب آیه ۲۱) مشروط به سه ویژگی که در فرد الگوپذیر باید وجود داشته باشد: اول؛ اینکه باید تنها به خدا امید داشته باشد و امیدش را به غیرخدا قرار ندهد. دوم؛ اینکه معتقد به قیامت و عالم آخرت باشد و به حوادث آن روز به خدای تعالی امیدوار باشد که نجاتش دهد.

سوم؛ اینکه زیاد ذکر خدا و یاد خدا را انجام دهد، هم ذکر لفظی و هم ذکر باطنی که به یاد خدا باشد، یعنی در تمام افعال و حرکات و حالات خود خدا را مدّنظر داشته باشد.

وقتی تمام وجود رسول خدا (ص) اعم از حالات، تفکرات، سکنات، رفتارها، گفتار و غیر این موارد، الگو قرار داده شده است، پس به اذن و فرمان خداوند متعال آن حضرت متولی تمام امور بندگان شود و امور آنان به آن حضرت واگذار شده است، به همین سبب خدای تعالی فرمود: هر آنچه را رسول آورده است، بپذیرید و از آنچه شما را نهی کرد، شما نیز از آن موارد بپرهیزید. (الحشر آیه ۷)

این نیز باید مورد توجه قرار بگیرد که نباید رسول خدا (ص) از رفتار ما آزرده خاطر شده و حضرتش از آن عمل اذیت شود، یکی از آن مواردی که موجبات آزردگی خاطر آن حضرت می‌شود، مهجوریت قرآن و مورد بی مهری قرار گرفتن آن است. (الفرقان آیه ۳۰)

البته قرائت قرآن خوب است و لکن کافی نیست و نزول قرآن برای هرچه بهتر خواندن نیست، بلکه در کنار قرائت باید در آن تدبر و عمل به محتوای آن نیز شود. آری، اگر تنها قرائت قرآن و تدبر و تأمل و تفسیر مورد توجه قرار بگیرد و همتی برای انجام محتوا و دستورات قرآنی نباشد، در این صورت قرآن مهجور و مطرود خواهد بود و مهجوریت قرآن موجب اذیت و آزار رسول خواهد شد.

همان گونه که قرآن کریم ما را بدان توجه داده است: کسانی که خدا و رسولش را اذیت کنند خدای تعالی آن‌ها را در دنیا و آخرت مورد لعن قرار می‌دهد و عذاب دردناکی را برایشان مهیا کرده است. (الاحزاب آیه ۵۷)

آیا در موارد اقتصادی و مسائل سیاسی و اجتماعی و نحوه معاملات و تعاملات میان خودمان و حتی نحوه پوشش و حرکات خود، به گونه‌ای عمل می‌کنیم که خدا و رسول مورد رنجش قرار نگیرند؟! اگر چنین است طوبی لکم و اگر غیر این است باید در رفتارمان در هر کجا که هستیم تجدیدنظر کنیم.

بر اساس همین دیدگاه قرآن کریم فرمان می‌دهد؛ کسانی که مدعی هستند که خدای تعالی را دوست دارند و به او عشق می‌ورزند، باید از رسول خدا (ص) تبعیت کنند، تا خدای تعالی آن‌ها را دوست بدارد و موجب بخشش و غفران گناهان فراهم شود. (آل عمران آیه ۳۱).

یکی از مواردی که باید از رسول خدا تبعیت شود که موجب رضایت الهی هم نیز هست، عبارت از تبعیت از فرزندان و اهل بیتش که هم دوش قرآن قرار داده شده است:
«من در میان شما دو چیز باقی می‌گذارم که اگر آن‌ها را دستاویز قرار دهید، هرگز گمراه نخواهید شد: کتاب خدا و عترتم که اهل بیتم هستند.‌ای مردم بشنوید! من به شما رساندم که شما در کنار حوض بر من وارد می‌شوید.» (بصائر الدرجات، ج ۱ ص ۴۱۳). از این فرمایش معلوم است که هر چه غیر از این دو باشد گمراهی است و هر چه خلاف آن عمل شود، ضلالت خواهد بود.