جستاری در وظایف پیامبر اکرم (ص) دربرابر امت اسلامی

هادی رستگارمقدم | شهرآرانیوز؛ در قاموس خلقت هریک از مخلوقات دارای وظایف و کارکرد‌هایی هستند. بر این اساس، پیامبران نیز در مقام یکی از مجموعه‌های خلقت، طبیعتا دارای وظایف و کارکرد‌هایی هستند، اما آنچه مهم است، این است که وظایف آن‌ها چیست و چگونه است و دربرابر امتشان چگونه تعریف می‌شود. آنچه با جست‌وجو در قرآن به آن رسیده‌ایم، این است که وظیفه پیامبر براساس آنچه به او ابلاغ شده است، باید رقم بخورد. در ادامه، وظایف پیامبر را با هم مرور می‌کنیم.

حفاظت از مردم در دنیا و آخرت

همان‌گونه که گفته شد، پیامبر تمام حرکات و سکناتش باید از ناحیه خداوند کریم به او ابلاغ شود و به همین دلیل، اطاعت از رسول، اطاعت از خدای تعالی است: «کسی که از پیامبر اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده است و کسی که سر باز زند، تو را نگهبان (و مراقب) او نفرستادیم.» (سوره نسا، آیه ۸۰). پس یکی از فلسفه‌های رسالت، حفظ و حفاظت از مردم است؛ چه در دنیا و چه در آخرت. مسلم است که این حفاظت، تنها حفاظت ظاهری نیست، بلکه حفاظت از دین و اعتقاد مردم نیز هست.

ایمان به رسول، بعد از آمدن نشانه

خدای تعالی به مؤمنان فرمان می‌دهد که وقتی نشانه‌های الهی ظاهر شد، برای اثبات رسولش باید به آن ایمان بیاورید: «ای مردم! پیامبر (ی که انتظارش را می‌کشیدید) حق را از جانب پروردگارتان آورد. به او ایمان بیاورید که برای شما بهتر است و اگر کافر شوید (به خدا زیانی نمی‌رسد؛ زیرا) آنچه در آسمان‌ها و زمین است، از آن خداست و خداوند، دانا و حکیم است.» (سوره نسا، آیه ۱۷۰).

جلوگیری از تحریف

یکی از وظایف پیامبران این است که فرمان‌ها و دستورات الهی را بعد از ابلاغ، باید حراست کنند تا از تحریف و دخل‌وتصرف مصون بماند. خداوند می‌فرماید: «حال آن‌ها چگونه است آن روزی که از هر امتی، شاهد و گواهی (بر اعمالشان) می‌آوری و تو را نیز بر آنان گواه خواهیم آورد؟» (سوره نسا، آیه ۴۱).

مجاهدت با مال و جان

پیامبران برای ابلاغ آنچه از ناحیه خداوند نازل شده است، با جان و مالشان مجاهدت می‌کنند و از کشته شدن هیچ هراسی ندارند. امامان نیز به تبعیت از پیامبران باید از جان و مالشان بگذرند و در حفظ و حراست آن کوشا باشند، چنان‌که حضرت سید‌الشهدا، حسین‌بن‌علی (علیهماالسلام)، چنین عمل کرد.

مبارزه با کسانی که قرآن را مهجور می‌گذارند

خداوند در آیه شریفه‌ای می‌فرماید: «و هنگامی که تو را می‌بینند، تنها به باد استهزایت می‌گیرند (و می‌گویند:) آیا این همان کسی است که خدا او را به‌عنوان پیامبر برانگیخته است؟» (سوره فرقان، آیه ۴۱).
رسول خدا (ص)، قرآن را بر مردم تلاوت می‌کرد تا مردم از آن و حکمت‌هایش بهره‌مند شوند، اما آن‌ها، آن را مهجور گذاشتند و به پشت‌سرشان نهادند.
امام (ع) نیز برای رفع مهجوریت قرآن، مبارزه می‌کند و فرمان‌هایش را آشکار و حکمت‌هایش را روشن می‌سازد.

اعتقاد به پشتیبانی خدا

پیامبران باید معتقد باشند که خداوند، آن‌ها را پشتیبانی می‌کند و نباید به پشتیبانی دیگران چشم امید ببندند: «چرا خدا آن‌ها را مجازات نکند، با اینکه از (عبادت موحدان درکنار) مسجدالحرام جلوگیری می‌کنند، درحالی‌که سرپرست آن نیستند؟ سرپرست آن، فقط پرهیزگارانند، ولی بیشتر آن‌ها نمی‌دانند.» (سوره انفال، آیه ۳۴).
پیامبر باید به پشتیبانی خداوند، امیدوار و به مردم امید نداشته باشد؛ هرچند که آن‌ها را باید امیدوار ساخت.

تشویق مؤمنان به جهاد در راه خدا

پیامبران برای حفظ کیان مادی و معنوی دین، مؤمنان را باید به جهاد و مبارزه تشویق کنند: «ای پیامبر! مؤمنان را به جنگ (با دشمن) تشویق کن. هرگاه ۲۰ نفر بااستقامت از شما باشند، بر ۲۰۰ نفر غلبه می‌کنند و اگر ۱۰۰ نفر باشند، بر هزار نفر از کسانی که کافر شدند، پیروز می‌شوند؛ چون آن‌ها گروهی هستند که نمی‌فهمند.» (سوره انفال، آیه ۶۵).

جهاد با کفار و منافقان

همان‌گونه که قبلا گذشت، یکی از وظایف پیامبران، مبارزه و جهاد با کافران و منافقان است: «ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن و بر آن‌ها سخت بگیر! جایگاهشان جهنم است و چه بد سرنوشتی دارند.» (سوره توبه، آیه ۷۳).

تقوای الهی و تبعیت نکردن از کفار

پیامبران نباید از کافران و منافقان تبعیت کنند و این پیروی نکردن از کافران و منافقان، تقوای الهی است که پیامبران، بسیار بر آن توصیه شده‌اند: «ای پیامبر! تقوای الهی پیشه کن و از کافران و منافقان اطاعت مکن که خداوند، عالم و حکیم است.» سوره احزاب، آیه یک.

بشارت و تنذیر

پیامبران در برخورد با مردم، دو وظیفه برعهده دارند: یکی، بشارت و تشویق کردن به‌سوی خدا و عاقب خیرشان است و دیگری انذار و ترساندن از عاقب شرشان در مقابل اعمال غیرمعقول و شرعی که از خود بروز می‌دهند: «ای پیامبر! ما تو را گواه فرستادیم و بشارت‌دهنده و انذارکننده.» (سوره احزاب، آیه ۴۵).

با زنان، همانند مردان رفتار کردن

جنسیت در رسالت پیامبران، مطرح نیست؛ به‌ویژه آنجا که بحث اعتقادی باشد؛ البته در احکام مسئله جنسیت دارای تفاوت‌هایی است. اما در مسئله حفظ و حفاظت دین، جنسیت مطرح نیست و همه مردم اعم از زن و مرد دربرابر دین به هر شکل مسئولیت دارند و به همین دلیل پیامبران از زنان نیز در ورود به دین بیعت می‌گیرند: «ای پیامبر! هنگامی که زنان مؤمن نزد تو آیند و با تو بیعت کنند که چیزی را شریک خدا قرار ندهند، دزدی و زنا نکنند، فرزندان خود را نکشند، تهمت و افترایی پیش دست‌وپای خود نیاورند و در هیچ‌کار شایسته‌ای مخالفت فرمان تو نکنند، با آن‌ها بیعت کن و برای آنان از درگاه خداوند، آمرزش بطلب که خداوند آمرزنده و مهربان است. (سوره ممتحنه، آیه ۱۲).

حلال شمردن آنچه خدا حلال شمرده است

پیامبر آنچه خدا حلال شمرده است، حلال اعلام می‌کند و آنچه حرام شمرده است، حرام تلقی می‌کند. پیامبران نمی‌توانند در برخورد‌های مصلحت‌آمیز به هر شکلی از آنچه خداوند حلال یا حرامش شمرده است، پشت گردانند: «ای پیامبر! چرا چیزی را که خدا بر تو حلال کرده است، برای جلب رضایت همسرانت بر خود حرام می‌کنی؟ و خداوند آمرزنده و رحیم است.» سوره تحریم، آیه یک.
این بود مختصری از وظایفی که پیامبر باید آن را به دوش بکشد. ناگفته نماند که این همان وظایفی است که امام (ع) برعهده دارد، اما در شکل برخورد و انجام، با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد و همان‌گونه که زمان دارای تغییرات است، رفتار امام (ع) نیز دارای همین تغییرات است. یعنی امام (ع) مطابق با روز و زمان، همان رفتار‌ها و کارکرد‌هایی را دارد که پیامبران داشته‌اند.