گزارشی از بهشت بسازوبفروش‌ها برای ساخت و سازهای غیرمجاز

سعیده ساجدی نیا - اینجا بهشت بسازوبفروش‌ها و دلالان برای ساخت بنا‌های غیرمجاز و ناایمن شده است. حتی از یک متر زمین هم برای ساخت آلونک نگذشته اند، سرپناه‌هایی که بعضی شان چنان سست و ضعیف ساخته شده اند که با یک تندباد هم امکان ریزششان هست. ساخت و ساز‌های غیرمجاز در اینجا، چون غده‌ای سرطانی ریشه کرده و پهنه یک محله را گرفته است. روی بسیاری از ساختمان‌ها تابلوی «پلمب» خودنمایی می‌کند و آن طور که بعدا متوجه می‌شویم بیشترشان حکم قلع دارند.
این بار در تریبون مردمی به سراغ محله نهضت، حوالی میدان نمایشگاه در منطقه ۱۰ شهرداری رفته ایم که به عنوان یکی از مناطق بحرانی مشهد از نظر ساخت و ساز و نقطه پررونق خرید و فروش آپارتمان‌های ارزان قیمت پنجاه متری و حتی متراژ پایین‌تر شناخته می‌شود. گذری از این محله و نیم نگاهی به وضعیت خانه‌ها و افزایش طولی ساختمان‌ها کافی است تا بتوان حدس زد این محله که همه ساختمان هایش شبانه قد می‌کشند، با چه مشکلاتی روبه روست.

۱۸ واحد ساختمان روی ۱۰۰ متر زمین
ساختمان‌ها داخل کوچه‌های باریک در سایه بی توجهی به ضوابط و اصول شهرسازی خود را بالا کشیده اند. ساختمان‌هایی که پارکینگ هم ندارند و همین موضوع یکی از مهم‌ترین معضلات محل را رقم زده است. اگر شب‌ها گذرتان به اینجا بیفتد، ناچار به دیدن درگیری‌های صاحبان خودرو‌های سرگردان بر سر جای پارک می‌شوید.
این معضل بابیشتر شدن جمعیت اینجا بر مشکلات ساکنان اضافه می‌کند. همین مسئله سبب شده است که مثلا بر روی یک زمین صدمتری ۱۸ واحد آپارتمان ساخته شود، درحالی که طبق قانون، فقط باید ۶۰ درصد زمین زیربنا و نهایتا ۴ واحد تک ساخته شود، اما این‌ها نه تنها ۱۰۰ متر را بنا ساخته اند بلکه آن را ۱۸ واحد کرده اند و علاوه بر آن ۲ باب مغازه نیز ساخته شده و وکالتی و بدون پایان کار به فروش رفته است. این یک نمونه است برای روشن شدن دلیل بدون پارکینگ ماندن خانه‌ها که اهالی را ناگزیر کرده است خودروهایشان را در کوچه‌های کم عرض به صورت نامنظم و مورب پارک کنند.
همچنین یکی از مهم‌ترین مشکلات ساکنان این محله، تکه پاره و کم عرض بودن پیاده روهاست که رفت و آمد را برای عابران پیاده با مشکل جدی مواجه کرده است.

 

 

 

 

مشکل انشعاب آب به دلیل ساخت وساز‌های غیرمجاز
نکته مهم دیگر در این میان این است که شهرداری به دلیل غیرمجاز بودن واحد‌های مسکونی برای دادن انشعاب آب به ساکنان آسفالت شکافی نمی‌کند. هر مجتمع فقط یک کنتور آب دارد و وقتی سر و کله قبض‌ها پیدا می‌شود، نوع دیگری از درگیری‌ها آغاز می‌شود. یکی از شهروندان می‌گوید: حقیقتش شهرداری اینجا حریف مردم نمی‌شود و نمی‌تواند جلوی ساخت و ساز‌های غیرمجاز را بگیرد. فقط می‌آیند و خانه‌ها را پلمب می‌کنند و رأی قلع می‌دهند، اما خیلی از این حکم‌ها را اجرا نمی‌کنند، مگر ساختمانی شاکی خصوصی داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: ساختمان‌ها بند و پی درست و حسابی ندارند. کمتر ساختمانی پیدا می‌شود که بادبند داشته باشد و هر آن ممکن است حتی با یک باد فرو بریزند. پروانه ساخت و سند پایان کار معنی و مفهومی ندارد و خلاف ساختن تبدیل به یک عرف شده است و بالای ۹۵ درصد ساختمان‌ها قولنامه‌ای هستند.
به گفته او همین واحد‌های بدون سند تا متری ۳ میلیون تومان خرید و فروش می‌شوند و اگر موردی پیدا شود که قولنامه‌ای نباشد، کیمیاست و تا متری ۶ میلیون تومان هم ارزش گذاری می‎شود، اما معمولا چنین مواردی نداریم، مگر «ملک‌های دوکله رو به صدمتری در نهضت ۱ و ۳» یکی دیگر از اهالی محل نیز درباره نگرانی‌های خود حرف می‌زند و از پدر مریضش می‌گوید که عمل قلب باز کرده است و هر از گاهی دچار مشکل اورژانسی می‌شود، اما به دلیل تراکم جمعیت و ترافیک خودرو‌های پارک شده در دورتادور کوچه، آمبولانس و حتی خودرو‌های آتش نشانی، امکان ورود به معبر و امدادرسانی به موقع را ندارند، مسئله‌ای که برای تمام ساکنان تبدیل به کابوسی بزرگ شده است و همیشه دلهره دارند که مبادا حادثه‌ای اتفاق بیفتد.

 

 

 

کسب و کار پشت بلوکه‌های «پلمب شد»
بلوکه‌های بتنی مسیر عبورومرور عابران به ویژه کودکان و سالمندان و توان یابان را بسته و نماد ساخت وساز غیرقانونی و به معنی «پلمب» است، اما مانع کسب وکار مغازه‌هایی که این بلوکه‌ها در جلویشان قرار گرفته، نشده است و همه آن‌ها در حال فعالیت اند و بزرگ‌ترین مزاحمت را برای شهروندان در پیاده رو‌ها ایجاد کرده اند.
«مشکل را باید حل کرد که هم مردم خیر ببینند و هم شهرداری! آدم عاقل نمی‌گوید شهرداری بی بهره باشد، اما طرحی که برای سر و سامان دادن می‌دهند باید به گونه‌ای باشد که زور مردم برسد.» این را یکی از معتمدان محله پیشنهاد می‌دهد و درباره قدمت ۵۰، ۶۰ ساله این شهرک می‌گوید:یوسفیه و نهضت جزو قدیمی‌ترین بافت‌های قاسم آبادند. من اینجا به دنیا آمده ام. آن زمان بیشتر اراضی زیر کشت گندم و جو و به باغ تره معروف بود. ساکنان این محله‌ها در قدیم کسانی بودند که برای مالکان بزرگ محدوده قاسم آباد زراعت می‌کردند. آقایی به نام «محمد وزیری» آن زمان در اینجا خیابان کشی و اراضی را به قطعات دوهزار متری و هزارمتری تقسیم می‌کند. بعد‌ها با فوت ۳۶ کشاورز قدیمی به مرور زمان، این قطعه‌ها ۵۰۰ و ۲۵۰ متری می‌شوند و کمی بعدتر حتی به صدمترهم می‌رسند و حالا هم هر قطعه صدمتری را به ۲ نفر واگذار کرده اند. آن طور که به خاطر دارم قرار بود در این زمین‌ها قطعه‌های دویست متری چندطبقه ساخته و طبقات بین ۲ مالک تقسیم شود، اما به دلایلی از جمله تفاهم نداشتن، بی بضاعتی مالکان و... زمین‌ها به قطعات صدمتری تقسیم و بین ۲ مالک قسمت شد و از آن زمان به بعد کوچه‌ها به وجود آمد. این شهروند قدیمی محله می‌گوید:آن زمان مردم توان مالی نداشتند و می‌خواستند با کمترین هزینه سرپناهی برای خود درست کنند و به این ترتیب ساخت و ساز‌های غیرمجاز شکل گرفت و ادامه پیدا کرد. مغازه داری که صحبت‌های این شهروند را می‌شنود نیز می‌گوید: وقتی قوانین به صورت سخت و بدون در نظر گرفتن شرایط مردم اجرایی شود، پیامدی جز ایجاد میا نبر و دور زدن قانون نخواهد داشت. به همین دلیل بیشتر خانه‌های اینجا شبانه بالا آمده اند.
او ادامه می‌دهد: ۴۰ سال پیش همه اهالی این محله که پیش از این نامش شهرک شهید مطهری بود، عوارض شهرداری می‌دادند، اما الان خبری از پرداخت عوارض نیست، علتش همین بی تدبیری‌ها و سخت گیری هاست!
در ادامه با خانمی هم کلام می‌شویم که از دل نگرانی هایش برای ناایمن بودن ساختمان‌ها می‌گوید: فقط یک حادثه کافی است تا جمعیت زیادی از مردم در آتش خانه‌های شبانه ساز بسوزند. اینجا شب می‌خوابیم و صبح که بیدار می‌شویم یک واحد آپارتمان آماده روبه رویمان سبز شده است! نمی‌دانم مسئولان در آن زمان قرار است چه توجیهی برای رسانه‌ها بیاورند.

 

 

اهالی «نهضت» یک ریال هم عوارض نمی‌دهند
معاون اجرایی شهرداری منطقه ۱۰ با بیان اینکه مردم با دست خود این مشکلات را به وجود می‌آورند می‌گوید: شهرداری چگونه باید افراد را متوجه ناایمن بودن چنین فضا‌هایی بکند؟ خانه‌هایی که حتی با وزش باد فرو می‌ریزند. در محدوده نهضت دورتادور برخی آپارتمان‌های پلمب را بلوکه گذاشته ایم، بااین حال باز هم خریدوفروش می‌کنند. حتی این ساختمان‌ها را اجاره می‌دهند. به گفته علی خان محمدی بیشتر خانه‌ها پارکینگ ندارند و به جای پارکینگ، مغازه ساخته شده است و برای همین مغازه‌های غیرمجاز تقاضای تجاری می‌کنند که به هیچ وجه قانونی و مقدور نیست. از طرفی عده زیادی از اهالی هم به دلیل نبود جای پارک از شهرداری می‌خواهند پارکینگ ایجاد کنیم، این درحالی است که حتی یک زمین خالی برای فروش و ایجاد پارکینگ در این محله نداریم. بااین حال اگر مالکی آمادگی واگذاری زمینی برای احداث پارکینگ دارد، به شهرداری مراجعه کند تا شهرداری پس از قیمت گذاری کارشناسی، مجوز‌ها و استعلام‌های لازم را بگیرد و با تخصیص اعتبار مراحل ساخت آن را آغاز کند.
خان محمدی با بیان اینکه «حدود ۹۰ درصد واحد‌های محله نهضت و یوسفیه رأی قلع بنا دارند»، تأکید می‌کند:معضل خانه‌های ارزان قیمت با متراژ کم این محله را به وضع فعلی کشانده است و در چنین شرایطی پیشنهاد دادیم برای ساماندهی، محله در طرح بازآفرینی شهری قرار گیرد، اما موافقت نشد و گفته شد تنها محلات دارای بافت فرسوده مشمول این طرح می‌شوند.

 

 

 

به گفته معاون اجرایی شهرداری منطقه ۱۰ داستان محله نهضت مانند کشتی‌ای است که در آن هرکس یک میخ برداشته و جای خود را سوراخ کرده است. حالا چگونه می‌توان انتظار داشت که این کشتی به مقصد برسد؟ ساکنان این محله نه یک ریال عوارض و نه هزینه تجاری و خلافی هایشان را به شهرداری می‌دهند. به همین دلیل شهرداری به ساکنان، انشعاب آب -که نیاز به آسفالت شکافی دارد- نمی‌دهد، زیرا زمانی انشعاب آب تعلق می‌گیرد که واحد‌های مسکونی پایان کار داشته باشند. او درباره پیاده روسازی نیز توضیح می‌دهد: سعی می‌کنیم مشکلات بخشی از پیاده رو‌های این محله را از طریق طرح «محله ما» تا پایان سال بهسازی کنیم.