تنبلی اجتماعی

تنبلی دو حالت دارد: فردی و اجتماعی. «تنبلی فردی» حالتی است که فرد میان دو انتخاب قرار دارد، یکی لذت آنی و دیگری نفعی در آینده که برای کسب آن باید از این لذت گذشت.

انتخاب و  نیز علم به زیان آور بودن انتخاب، لذت فعلی و سودمند بودن نفع آینده، ابعاد مهم تنبلی هستند. انتخاب در اینجا به معنای آن است که یک کنشگر عاقل، به‎صورت نسبی از مزایا و معایب هردو گزینه آگاه است؛ یعنی می‎داند که الان چه می‎کند و می‎داند که انتخاب لذت آنی در زمان حال، چه زیانی برای فرد در آینده دارد و با علم به این دو گزینه، «انتخاب» می‎کند. نوع دیگر «تنبلی اجتماعی» است.

تنبلی اجتماعی، گاه محصول تنبلی افراد جامعه و برآیند تنبلی آن‎هاست؛ یعنی وقتی جمع کثیری از افراد، بی‎عمل و لذت‎طلب هستند، در جامعه نیز این فرایند مشاهده می‎شود. این نوع از تنبلی‏، پیامد‌های متعدد دارد. کاهش سطح بهره‎وری اداری، عدم اقبال به‎ کار طولانی‎مدت و سخت و... از این موارد است. اما بعد دیگر تنبلی اجتماعی، حالتی است که افراد در سطح فردی، رفتاری نسبتا مطلوب دارند، اما این رفتار در سطح جمعی به نتیجه مطلوب منتج نمی‎شود که دلیل آن هم ناهماهنگی در سطح نهاد‌های اجتماعی است.

«تنبلی اجتماعی» از مهم‌ترین ویژگی‌های رفتاری ناپسند است. این مسئله به ویژه در تمایل نداشتن به درس خواندن در مدارس و دانشگاه ها، در کار اداری کارمندان، در تمایل زیاد به استخدام در دستگاه دولتی و عدم تمایل برای کسب تخصص و مهارت و کارآفرینی، در وجود تعطیلی‌های فراوان سالانه و در موارد فراوان دیگر موجود است. به عقیده کارشناسان، بسیاری از رفتار‌های نامناسب اجتماعی بر جریان تنبلی اجتماعی حرکت می‌کند.

یکی از حوزه‌های جدی این رفتار، حوزه روابط کار است. موضوع کار به عنوان منبع امرار معاش و کسب درآمد و رفاه از یک سو و از طرف دیگر پرورش روحیه خودباوری، امید به آینده و اعتماد به نفس از طرف دیگر، یکی از نیازمندی‌های مهم انسان را تشکیل می‌دهد. بدون شک نیاز‌ها و توقعات درونی انسان بر محیط اطراف او اثرگذارند. کنش‌های درونی، انسان را به سوی خواسته هایش هدایت می‌کند. کار یکی از عرصه‌های بروز این کنش‌های درونی است.

افراد موفق کسانی هستند که کار و شغل خود را از روی رغبت بر‌ می‌گزینند و این اصل در کنار ویژگی مهم تلاش و پشتکار، که ریشه‌ای انکار ناشدنی در علاقه دارد، می‌تواند دروازه‌های موفقیت را به روی فرد باز کند. تنبلی اجتماعی مانع از پیشرفت ملی است و هیچ پیشرفت و توفیقی در جوامع بشری بدون طراحی اهداف چالشی و تلاش برای رسیدن به آن محقق نمی‌شود.

اگر می‌خواهیم کشور در مدار رشد و توسعه قرار گیرد، باید روحیه تلاش و کار مضاعف و هدفمند در جامعه ترویج یابد. هر چند برخی از ابعاد تنبلی اجتماعی ریشه در فناوری دارد، ریشه‌های فرهنگی این موضوع از ضرورت ایجاد بستر‌های پرورشی و فرهنگ سازی در جهت مقدس انگاشتن کار و تلاش و توسعه آن بین آحاد جامعه خبر می‌دهد.