خواب، پنجره‌ای به عالم مرگ

برای کسانی که دنبال شناخت عالم و کسب معرفت هستند، علاوه بر راه مطالعه کتاب‌های مختلفی که علمای اهل معرفت نوشته اند، خداوند در صفحه به صفحه و صحنه به صحنه و قاب به قاب این دنیا با اهل بصر و بصیرت سخن گفته است و نشانه‌ها و تمثیلاتی در این دنیا برای راه یافتن به دنیای نادیدنی‌ها قرار داده است. مثلا دنیای پس از مرگ همیشه یکی از سؤالات بشر بوده و انگار هیچ کس بعد از مرگ نیامده است از آن دنیا برای ما بگوید، گرچه همیشه قصه‌های عجیبی هم در این باب وجود داشته است.

درباره نسبت دنیای دیگر به این دنیا، پیامبر خدا (ص) می‌فرماید: «وضعیت مؤمن در دنیا مانند جنینی است که در شکم مادرش قرار دارد. او وقتی متولد شود، ابتدا گریه را آغاز‌ می‌کند، تا وقتی که چشمش باز شود و روشنایى را ببیند و شیر بخورد که دیگر دوست ندارد به جایگاه گذشته خود بازگردد. در نمونه‌ای مشابه، مؤمن از مرگ جزع می‌کند، اما وقتی به دیدار پروردگارش رسید، دیگر دوست ندارد به دنیا بازگردد، چنان که نوزاد دوست ندارد به شکم مادرش برگردد.» (إحیاء علوم الدین، غزالی، ج۱۵، ص ۱۸۷)

آری، می‌گوید وسعت عالم آخرت نسبت به این دنیا مانند نسبت این دنیا به عالم زندگی در رحم مادر است و در این تمثیل، نکات دیگری نیز وجود دارد که در این مقال نگنجد. اما یکی دیگر از حقیقت‌های اسرارآمیز در این دنیا که حرف‌های زیادی برای حقیقت جویان و اهل معرفت دارد، همین خوابیدن است؛ خوابی که در روایات ما به آن مرگ کوچک گفته شده و در آیه شصت سوره انعام درباره آن آمده است: «خدایی که هنگام شب شما را‌ می‌میراند و روح شما را برمی گیرد!» بله، خوابیدن انگار تمرین مردن است؛ مرگی که به همین نزدیکی و سادگی است.

یکی از اسرار خواب، رؤیادیدن است؛ رؤیا‌های رنگارنگی که گاه از فردای ما خبر می‌دهند و گاه از مکان‌ها و چیز‌هایی که هیچ وقت در دنیا ندیدیم و با آن روبه رو نشدیم، ولی با خودتان فکر کرده اید که چطور خواب می‌بینیم؟ و چطور می‌شود وقتی بدن ما روی زمین است، در آسمان‌ها سیر می‌کنیم؟ دانشمندان الهی با استفاده از رؤیا و خواب دیدن، حقیقت وجود روح را اثبات می‌کنند که جا دارد اهل تحقیق، ضمن فکرکردن دراین زمینه، استدلال علما را در کتب عقاید در این باب ببینند.

پس درس‌هایی از عالم رازآلود مرگ در همین خوابیدن معمولی ما وجود دارد که در دسترس همه انسان هاست، اما فکرکردن و راه یافتن به آن فقط روزی کسانی می‌شود که وجودی حقیقت جو و تشنه حقیقت داشته باشند. جمله معروفی وجود دارد که‌ می‌گوید همان طور که زندگی می‌کنی، می‌میری و همان طور که‌ می‌میری، برانگیخته می‌شوی! یعنی مسئله عاقبت به خیری که خوبان آن قدر درباره آن حرف می‌زنند و برایشان اهمیت دارد، کاملا درهم تنیده با اعمال ما در زندگی است و حال ما در آن دنیا هم در آینه وضعیت ما هنگام مرگ آشکار می‌شود. در عالم خواب هم نشانه‌ای از همین قصه وجود دارد که همان طور که‌ می‌خوابی، برمی خیزی!

اگر با آشفتگی و سنگینی بخوابی، قطعا خواب راحتی نخواهی داشت و با حالت سبکی و فرح درونی از خواب برنمی خیزی. برخلاف آن، وقتی که شب با آرامش و معنویت خوابیده باشی، سحر انگار با یک نسیم رحمت چشم باز‌ می‌کنی و احساست به تو می‌گوید که امروز روز خوبی است و همین حال خوب، نوید یک روز روشن را به تو می‌دهد! از خداوند بزرگ می‌خواهیم که یک زندگی پرمعنویت و دور از گناه و حسن عاقبت و مرگ راحت را روزی همه ما قرار دهد.