گفتگو با عوامل مجموعه «بچه‌زرنگ» که با محوریت زندگی ۸ شهید مدافع حرم مشهدی ساخته شده‌است

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ «این جوان، چون ما راهش نمی‌دادیم که بیاید، رفت مشهد در قالب فاطمیون به اسم افغانستانی خودش را ثبت‌نام کرد تا به اینجا برسد. زرنگ به این می‌گویند! به ما و امثال ما که دنبال مال جمع‌کردن و… هستیم نمی‌گویند! باذکاوت کسی است که این‌طور فرصت‌ها را به‌دست می‌آورد و بالاترین بهره را از آن می‌گیرد...» این جملات بخشی از صحبت‌های شهیدسپهبد حاج‌قاسم سلیمانی درباره شهیدمصطفی صدر‌زاده، فرمانده تیپ فاطمیون، است که ایده اولیه ساخت مجموعه‌ای به نام «بچه‌زرنگ» را شکل داده‌است.

این مجموعه از شنبه، ۱۰ دی، به مناسبت سالگرد شهادت سپهبدحاج‌قاسم سلیمانی با محوریت پرداختن به نحوه اعزام و شهادت هشت شهید مدافع‌حرم مشهدی به نام‌های شهیدان حسن قاسمی‌دانا، مصطفی و مجتبی بختی، علی‌اکبر زوار، مرتضی عطایی، حسین محرابی، مصطفی عارفی، محمد جاودانی و محمدرضا سنجرانی روی آنتن تلویزیون رفته‌است. این شهدا همان بچه‌زرنگ‌های شهیدسلیمانی هستند که با روشی متفاوت خودشان را به مناطق عملیاتی سوریه و عراق رساندند تا او را در جنگ با دشمنان همراهی کنند.

«بچه‌زرنگ» به تهیه‌کنندگی ابوالفضل حاجتمند و نویسندگی عباس هادیان، از تولیدات شبکه ۲ و با مشارکت بنیاد شهید و ایثارگران خراسان‌رضوی است. محمدمهدی خالقی، داوود مرادیان، جواد علیزاده و حسین امانی نیز چهار کارگردان این مجموعه مستند درام (داکیودرام) هستند که با نگاه‌هایی متفاوت نحوه اعزام هشت شهید به سوریه را در هشت قسمت به تصویر کشیده‌اند.

ایفای نقش خانواده شهدا در مجموعه

ابوالفضل حاجتمند، تهیه کننده مجموعه «بچه زرنگ»، درباره آن توضیح می‌دهد: ایده ساخت این مجموعه متعلق به آقای عباس هادیان است. او بر اساس کتابی به نام «فراری ها»، فیلم نامه «بچه زرنگ» را نوشته و در آن به رزمنده‌های ایرانی پرداخته است که مجبور می‌شوند خودشان را افغانستانی جا بزنند تا با تیپ فاطمیون یا از طریق عراق به سوریه بروند. به گفته او از میان هشت اپیزود مجموعه، داستان پنج شهید در کتاب آمده است و سه نفر دیگر هم با نظر گروه سازنده انتخاب شده اند. حاجتمند با اشاره به صحبت شهیدسلیمانی که در تیزر مجموعه هم آمده است، بیان می‌کند: درواقع ایده اولیه فیلم از صحبت‌های حاج قاسم و تعریف او از عبارت «بچه زرنگ» گرفته شده است.

این تهیه کننده درباره انتخاب چهار کارگردان برای ساخت مجموعه «بچه زرنگ» نیز می‌گوید: ما می‌خواستیم از سلیقه‌های متنوع در ساخت قسمت‌های مختلف بهره بگیریم. از طرف دیگر برای تولید و آماده شدن کار عجله داشتیم. از این رو با چهار کارگردان همکاری کردیم. به گفته او درمجموع مرحله تولید مجموعه پنجاه روز زمان برده است. حاجتمند با اشاره به همکاری خانواده شهدا در ساخت مجموعه «بچه زرنگ» بیان می‌کند: ما شرمنده کمک‌های خانواده شهدا هستیم. برای مثال لوکیشن ها، تقریبا خانه اصلی خود شهدا بود و در چند قسمت هم پدر و مادر شهدا ایفای نقش کردند.

او درباره حضور برادران شهدا در این مجموعه نیز یادآور می‌شود: در چهار قسمت برادران شهدا خودشان نقش برادر شهیدشان را ایفا کردند تا سریال حس وحال بهتری داشته باشد و مصنوعی نباشد. حاجتمند درباره پخش مجموعه «بچه زرنگ» در این روز‌ها بیان می‌کند: حاج قاسم بچه‌های مدافع حرم افغانستانی و ایرانی را بسیار دوست داشت. درواقع این شهدا فرزندان شهیدسلیمانی در سوریه بودند. به همین دلیل هم کار در ایام شهادت حاج قاسم پخش می‌شود و امیدوارم از ما راضی باشد.

او درباره ارتباط هشت شهید «بچه زرنگ» با شهید سپهبدسلیمانی نیز می‌گوید: بیشتر آن‌ها با حاج قاسم در ارتباط بودند، ولی زمانی که در سوریه حاضر شدند. در سریال به این موضوع پرداخته نشده است. چون ما قصه نحوه اعزام بچه‌ها را پیش از حضور در سوریه به تصویر کشیده ایم. حاجتمند با اشاره به امکان ساخت ادامه مجموعه «بچه زرنگ» تصریح می‌کند: مدیران شبکه ۲ همه تلاششان را کردند تا این مجموعه آماده پخش شود. آن‌ها همچنین به ما قول داده اند که «بچه زرنگ» ادامه یابد و با شهادت این هشت نفر تمام نشود، یا اینکه فصل جدید مجموعه ساخته شود.

این تهیه کننده درباره ضرورت پرداختن به شهدای مدافع حرم در آثار تصویری می‌گوید: تا امروز برای شهدای مدافع حرم آثار داستانی کمی ساخته شده است. این شهدا که در میانشان هم از بالای شهر و هم از پایین شهر دیده می‌شود، شهدای دهه نودی ما هستند؛ افرادی که برای دفاع از اسلام و انقلاب رفته اند و باید به نسل جوان معرفی شوند. به نظر من «بچه زرنگ» می‌تواند باب تازه‌ای برای پرداختن به شهدای مدافع حرم باشد.

تلاش برای اعزام شدن به سوریه

محمدمهدی خالقی که کارگردانی دو قسمت از هشت قسمت مجموعه «بچه زرنگ» را برعهده داشته است، درباره حضورش در این پروژه توضیح می‌دهد: زمانی که من به پروژه پیوستم، فیلم نامه‌های مجموعه آماده شده بود. آن زمان به من پیشنهاد ساخت دو قسمت از کار را دادند و من قسمت شهیدمصطفی عارفی و شهیدمحمد جاودانی را انتخاب کردم. این فیلم ساز درباره بهره گیری از سبک داکیودرام در ساخت این مجموعه نیز می‌گوید: داکیودرام گونه‌ای میان ژانر مستند و داستانی است و من این سبک را دوست دارم. از این رو به آن پایبند بودم.

البته فیلم نامه‌ها و نریشن‌های دو قسمت خودم را بنا به اقتضائاتی که وجود داشت، به طور کامل بازنویسی کردم. او ادامه می‌دهد: برخی از سوژه‌ها را نمی‌توان به صورت فقط داستانی کار کرد، چون از واقعیت خود دور می‌شوند. همچنین به صورت مستند هم نمی‌توان به آن‌ها پرداخت. چون اطلاعات و آرشیو چندانی درباره این سوژه‌ها در دسترس نیست.

در این اوضاع از گونه داکیودرام استفاده می‌کنیم که سعی می‌کند در اثری داستانی به واقعیت و فضای مستند نزدیک شود. ما هم در مجموعه «بچه زرنگ» تلاش کردیم که کارمان واقعی و نزدیک به فضای مستند باشد. این فیلم ساز درباره مجموعه «بچه زرنگ» می‌گوید: در سال‌های شروع جنگ سوریه، اعزام ایرانی‌ها به این مناطق ممنوع بود و فقط ملیت‌های دیگری که به فضای انقلاب اسلامی و نیروی قدس متصل بودند، به جنگ فرستاده می‌شدند. اما ایرانی‌ها به دلیل علایقی که به جهاد و دفاع از حرم داشتند، روش‌های گوناگونی را امتحان می‌کردند تا به سوریه بروند. در سریال «بچه زرنگ» هم به خیلی از این موارد اشاره شده است.

برای مثال این افراد مدارک غیرایرانی برای خودشان فراهم می‌کردند و لهجه‌های دیگر را یاد می‌گرفتند. «بچه زرنگ» قصه این بچه‌ها و درباره تلاش ها، سختی‌ها و موانع اعزام تعدادی از شهدای مدافع حرم ایرانی به سوریه است. یعنی همه قسمت‌ها با اولین سفر آن‌ها به سوریه به پایان می‌رسد. خالقی با اشاره به پخش مجموعه «بچه زرنگ» در ایام شهادت سردارسلیمانی، بیان می‌کند: این شهدا افرادی هستند که به عشق حاج قاسم و با دستور و فرماندهی ایشان به سوریه رفتند و علت پخش «بچه زرنگ» در این روزها، مسئله دفاع از حرم است.

حقیقی بودن ۹۰ درصد اتفاقات

جواد علیزاده که کارگردانی اپیزود شهیدعلی اکبر زوار را در مجموعه «بچه زرنگ» برعهده داشته است، درباره ویژگی این شهدا نسبت به دیگرشهدای مدافع حرم بیان می‌کند: هشت نفری که در مجموعه «بچه زرنگ» به آن‌ها پرداخته شده است، جزو افرادی هستند که راهی جنگ شدند. شهیدسلیمانی هم درباره این افراد صحبتی دارند که در تیزر مجموعه آمده است. او با اشاره به پایان مراحل تولید اپیزود خود در هفته گذشته، ادامه می‌دهد: وقتی تهیه کننده با من تماس گرفت و اسم شهیدزوار را به من گفت، کمی درباره او تحقیق کردم و به شخصت و عملکردش علاقه‌مند شدم. علاوه بر این، مجموعه درباره مدافعان حرم بود و من دوست داشتم در این زمینه کار کنم.

این فیلم ساز بیان می‌کند: شهیدزوار سه بار برای اعزام به سوریه اقدام کرد که دو بار اول هویتش را فهمیدند و از اعزامش جلوگیری کردند، اما بار سوم مدارکی تهیه کرد و سرانجام راهی جنگ شد. شهیدزوار شبی که قرار بود فردایش برای مرخصی به ایران بیاید، شهید شد و پس از یازده ماه پیکرش به کشور برگردانده شد، اما از آنجا که با هویت افغانستانی راهی جنگ شده بود، مدتی زمان برد تا در ایران هویتش مشخص شود.

علیزاده با اشاره به درام پردازی که در مجموعه صورت گرفته است، می‌گوید: من علاوه بر خواندن فیلم نامه، خودم هم با خانواده شهید صحبت کردم. آن‌ها مواردی را بیان کردند که در فیلم نامه و کتاب «فراری ها» نبود. اما از آنجا که درام داستان را قوی‌تر می‌کرد، با اجازه نویسنده این موارد را در قسمتم لحاظ کردم.

او یادآور می‌شود: آنچه مخاطبان در فیلم می‌بینند، برگرفته از خاطرات شهید است. یعنی ساخته و پرداخته ذهن کارگردان نیست. البته ما دخل و تصرفی داشته ایم تا درام قضیه بیشتر و داستان تأثیرگذارتر شود، اما دست کم حدود ۹۰ درصد از اتفاقات اپیزودی که من کار کرده ام، قصه‌های واقعی بوده است.