دردسرهای یک همزیستی مسالمت آمیز

متین نژاد | توی ایستگاه اتوبوس نشسته ام. سروصدای ذوق و شوق بچه ای نظرم را جلب می کند. مادر کودک طوری ایستاده که حائل بین من و اوست. سعی می کنم با کمی گردن کشیدن دلیل این همه ذوق را بفهمم. توی قفس حیوانی آرام کِز کرده است و با چشمان ریزش جست و خیزهای پسرک را دنبال می کند. قیافه آشنایی دارد ولی هرچه فکر می کنم نمی توانم اسم حیوان را حدس بزنم. شبیه خرگوش است. کمی بزرگ تر و با گوش هایی بُراق و بی شباهت به خرگوش. احتمالا یکی از شخصیت های کارتونی دوران کودکی ام بوده است.پسرک اصرار دارد که دستش را داخل قفس ببرد وحیوان را نوازش کند ولی مادرش نمی گذارد و مدام تکرار می کند که اول باید ببریمش دکتر. کار به گریه و سروصدا می کشد، حربه ای که بچه ها در خارج از خانه زیاد از آن استفاده می کنند، درنهایت مادر راضی می شود که پسرک با احتیاط و از پشت حیوان را قدری نوازش کند. هنوز در قفس باز نشده است که پسرک جیغی می کشد و دستش را محکم به میله های قفس می کوبد. خراش سطحی کوچکی روی پوستش ایجاد شده ولی بیشتر از آن ترسیده است. به مادرش می گویم حتما او را به یک پزشک نشان بدهید. می گوید حیوان شناسنامه داری است و جای نگرانی نیست. بعد هم دست پسرک را که هنوز دل دل می زند می گیرد و از آنجا دور می شود. این روزها نگهداری از حیواناتی مانند سگ و گربه و پرنده یا همین حیوانی که بالاخره اسمش را نفهمیدمخیلی  طبیعی شده است ولی هرچه دودوتا چهارتا می کنم نمی فهمم که نگهداری از حیواناتی مانند مار و ایگوانا و بزنقره درخانه چه کلاس یا اصلا لذتی دارد که برخی با همه هشدارهایی که درباره نگهداری از این نوع حیوانات می شنوند، باز این همه هزینه صرف خرید و نگهداری از آن ها می کنند. مسئله ای که این روزها این قدر فراگیر شده است که دیگر نمی توان طبقه اجتماعی یا فرهنگی خاصی را با آن شناخت.

 

 

تا همین یک دهه پیش، عده معدودی از طبقه اجتماعی بالا بودند که اقدام به نگهداری از حیوان درخانه می کردند ولی امروز شرایط خیلی متفاوت تر از قبل شده است و ما با طیف وسیعی از افراد جامعه روبه رو هستیم که به نوعی درگیر این مسئله هستند. دکتر سید محمدرضا ناظمی، مشاور خانواده و روان شناس معتقد است که تنهایی و پز اجتماعی 2عامل مهمی هستند که این روزها خیلی ها را به سمت نگهداری از حیوان درخانه سوق داده است. با این حال دلایلی دیگری را هم باید دراین باره دخیل دانست که در ادامه به برخی از آن ها اشاره کوتاهی خواهیم کرد.

 

مایه تفاخر
باور اینکه خرید و نگهداری از حیوانات خانگی در کشورمان مصرف نمایشی پیدا کرده است و نشانه ای از خوش ذوقی و خوش سلیقی افراد محسوب می شود، کمی سخت است. برای عده ای ملاک، خاص بودن حیوان است. عده ای هم به نگهداری از معمولی ترین حیوان های خانگی یعنی سگ و گربه بسنده می کنند که به فراخور جیبشان، نوع نژاد حیوان دست مایه تفاخرشان شده است. عده ای هم که مقید به اصول شرعی هستند به نگهداری از پرندگان و ماهی ها وامثال آن رو آورده اند. بالاخره اینکه هرکسی متناسب با ذائقه خودش سهمی از این سفره برچیده است.

 

تفریح و سرگرمی
نگهداری از حیوان درخانه برای عده ای فقط جنبه تفریح و سرگرمی دارد مانند کبوتربازهای سابق که به این حیوانات به چشم ابزاری برای وقت گذرانی و تفریح نگاه می کردند. این مسئله در بین جوان ها بیش از سایر گروه های سنی دیده می شود. به این گروه باید کودکان را هم اضافه کرد که فرهنگ تک فرزندی هم به آن دامن زده است. بسیاری از والدین از این حیوانات به جای هم بازی و گاهی اسباب بازی برای فرزندشان استفاده می کنند که باعث شده است ارتباط انسان با حیوان به نزدیک ترین سطح خود برسد.

 

رفع خلأهای احساسی
نگهداری از حیوان درخانه، گزینه ای است که به خیلی ها کمک می کند تا خلأهای احساسی ای را که دارند و ناشی از روابط کم عمق عاطفی در جامعه مدرن امروز است با آن پرکنند. به ویژه پدیده کم فرزندی و بی فرزندی که نقش مهمی در بروز آن دارد. محققان می گویند نحوه ارتباط صاحبان حیوانات خانگی با آن ها و واکنششان به این حیوانات، بسیار شبیه به پاسخ والدین به فرزندانشان است و حتی احساسات و تغییرات فیزیولوژیکی که در این افراد در اثر زندگی با این حیوانات برانگیخته می شود، بسیار شبیه به واکنش والدین به فرزندان است.

 

براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت از میان ۱۷۰۹ عامل بیماری زا، ۸۳۲ عامل، از حیوانات به انسان منتقل می شود و همچنین از میان ۱۵۶ بیماری نوپدید شناخته شده در انسان، ۱۱۴ مورد آن منشأ حیوانی دارد که نگهداری از حیوان در داخل خانه و همزیستی نزدیک بین انسان و حیوان یکی از دلایل اصلی بروز این شرایط جدید است. به طور مثال در بعضی از کشورها تعداد حیوانات خانگی از تعداد شهروندان آن کشور هم بیشتر شده است. اهمیت این مسئله تا آن اندازه است که هفته ای با نام اطلاع رسانی بیماری های مشترک بین انسان و حیوان (22-15تیرماه) در تقویم بهداشتی نام گذاری شده است.
جدا از بیماری های شناخته شده ای مانند هاری، تب مالت و آنفلوآنزای حیوانات که با مراقبت های بهداشتی این روزها کمتر درجوامع توسعه یافته و درحال توسعه مانند کشور خودمان دیده می شود. بیماری های دیگری مانند انواع عفونت های باکتریایی، قارچی و انگلی و آلرژی ها وجود دارند که باهمه مراقبت های صورت گرفته بازهم قابلیت انتقال دارند به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی هم دارند مانند کودکان، زنان باردار و بیمارانی با اندام های پیوندی که حتی می تواند کشنده هم باشد.

 

سگ ها و گربه سانان
کمپیلوباکتر: یکی از باکتری هایی است که از طریق مدفوع سگ ها انتقال می یابد و می تواند باعث عفونت دستگاه گوارش و عوارضی مانند اسهال خونی، تب، دردهای شکمی و استفراغ و در موارد نادر نوعی بیماری در سیستم عصبی شود.
کریپتو سپوریدیوم ریدیوزیس: این باکتری نیز بیشتر از طریق بچه سگ ها منتقل می شود و علائمی مانند کمپیلوباکتر را ایجاد می کند.
توکسوپلاسموز: یکی از بیماری های منتقل شونده از گربه هاست که از انگلی موسوم به توکسوپلاسمیلا و از طریق مدفوع حیوان انتقال می یابد که می تواند در زنان باردار منجر به سقط های مکرر هم شود.
عفونت پلیگ (پرسینیاپستیس): عفونت باکتریایی است که می تواند از طریق گزیدن کک از حیواناتی مانند گربه و جوندگان به انسان منتقل شود. علائمی مانند تب، لرز، ضعف، تورم و درد غدد لنفاوی و نیز عفونت ریه ها در این بیماری برای فرد ایجاد می شود.
روتونلاهنسلا: این عامل بیماری از طریق خراشیدگی ها و گازگرفتگی های گربه سانان به فرد منتقل می شود که باعث تورم غدد لنفاوی، تب، سردرد، بی اشتهایی، بیماری های کبدی و زخم های پوستی خواهد شد.
آلرژی: مایعاتی که از بدن سگ ها و گربه ها ترشح می شوند و نیز پوست های مرده آن ها هنگام پوست ریزی ، حاوی مواد آلرژی زای چسبناکی است که می تواندسبب بروز آلرژی در انسان شود.

 

انواع ماهی و دوزیست
بیماری سالمونلایی : ماهی ها و دوزیستانی مانند قورباغه و وزغ که در آب زندگی می کنند، می توانند باکتری هایی را که باعث بیماری انسان می شوند، منتقل کنند و باعث بیماری هایی مانند عفونت سالمونلایی شوند.

 

پرندگان اهلی و وحشی
باکتری سالمونلا: در مقایسه با گربه و سگ بیماری هایی که از نگهداری پرندگان یا لمس آن ها به فرد منتقل می شود کمتر و نادرتر است. با این حال جوجه ها و اردک ها می توانند باکتری سالمونلا را به فرد منتقل کنند و باعث اسهال شدید شوند.
باکتری کلامیدیاسی تاچی: انواع طوطی ها، این باکتری را انتقال می دهند که عامل ایجاد بیماری سیتاکوزیس (تب طوطی) است.
بیماری انگلی: همچنین نوعی بیماری انگلی موسوم به کریپتوکوکوزیس می تواند از طریق فضولات کبوتر ها انتقال یابد که باعث عفونت های ریوی و زخم های پوستی می شود.

 

موش، خرگوش و همستر
بیماری سالمونلا و ویروس لنفوسیتیک کریومننژیتیس: حیوانات کوچک و به اصطلاح توجیبی مانند انواع موش ، خرگوش و همستر می توانند باعث سردرد، تب، استفراغ و گلودرد شوند و مشکلاتی مانند یادگیری، گیجی و زوال عقل را سبب شوند. این بیماری در زنان باردار نیز می تواند منجر به سقط جنین یا آسیب جدی شود.