مرو تا می‌توانی جز پی کاری که نتوانی

تعیین هدف و چشم انداز، هم برای ما در زندگی شخصی و اجتماعی مان و هم برای مدیران و سیاست گذاران جامعه، مسئله‌ای حیاتی و حساس است. اینکه ما چه وضعیت و چه نقطه‌ای را به عنوان آرمان و مطلوب خود برمی گزینیم، به عوامل بسیاری وابسته است.

گاه برخی هدف را اشتباه انتخاب می‌کنند، در واقع هدفی را نشان می‌کنند که رسیدن به آن نه تنها منافعشان را تأمین نمی‌کند که کاملا در تعارض با نیاز‌های آن هاست. این افراد معمولا، چون نگاه عمیق و هستی شناسانه‌ای به خود ندارند، بر اثر همین فقدان خودشناسی، هدف را هم اشتباه نشانه گیری می‌کنند. اگر با این افراد مواجه شدید، همین که همراهشان نشوید و توقف کنید، قدمی پیش‌تر افتاده اید! به قول کلیم کاشانی: «این همسفران، پشت به مقصود روانند/ شاید که بمانم قدمی پیش‌تر افتم»
گروهی دیگر از ما در انتخاب هدف یک اشتباه راهبردی و مهم داریم؛ آن هم این است که هدفی بسیار در دسترس و نزدیک را انتخاب می‌کنیم.

یکی از دوستان، خاطره‌ای را تعریف می‌کرد که ذکرش در این مجال، شیرین و متناسب است: می‌فرمود ما وقتی جوان بودیم، خدمت یکی از استادان دانشگاه که محبوب ما بود، رفتیم و گفتیم: ما دوست داریم در آینده استادی، چون شما شویم، آن استاد تلخندی زد و گفت: «من می‌خواستم کسی، چون امیرالمؤمنین علی علیه السلام شوم و این شدم که می‌بینید. شما اگر بخواهید به مرتبه من برسید، عملا هیچ نخواهید شد!»
باید در مرحله انتخاب هدف بلندنظر بود و قله‌ای را انتخاب کرد که ما را به تلاش و صرف تمام توان خود وادارد تا شاید به نزدیک‌های آن قله رسیدیم.

بیدل دهلوی در همین معنا بیت بسیار عمیق و جالبی دارد که در پایان با هم می‌خوانیمش:

مبادا همت از تحصیل حاصل، منفعل گردد
مرو تا می‌توانی جز پی کاری که نتوانی

در این بیت زیبای بیدل، به این نکته اشاره شده که انتخاب هدف در دسترس و سهل الوصول موجب می‌شود که ما پس از رسیدن به آن، منفعل و متوقف شویم و در مصرع دوم شاعر توصیه می‌کند که تا می‌توانیم در پی کار‌های دشوارتر و به ظاهر ناشدنی برویم؛ چراکه این دوراندیشی و بلندنظری موجب می‌شود ما متوقف نشویم و همیشه در حال حرکت باشیم به سمت قله.

کاش مدیران ما هم به جای نشان گرفتن اهداف سهل الوصول و دست یافتنی که گاه در رسیدن به همین اهداف هم درمی مانند، قله‌های بلندتری را نشان کرده و بلندنظرانه‌تر خط مشی گذاری کنند. ما نباید در مرحله اندیشیدن به فردا‌ها محصور در محافظه کاری‌های دست و پاگیر و هراس از نرسیدن‌ها بمانیم. ما لایق رسیدن به قله هاییم و در طول تاریخ ثابت کرده ایم می‌توانیم به مقاصدی برسیم که محاسبه‌های معمول محتاطانه، توان تصور آن را هم نداشته اند.